Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 86

hökmdarlarının kitabələri və salnamələri  ədəbiyyat nümunələri 

kimi də  əhəmiyyətə malikdir. Bunlar "Anittanın kitabəsi", I 

Hattuşilin, I Suppiluliumun "salnamələri" və s. ibarət olmuşdur. 

Din və  əfsanələr. Hetlərin, eləcə  də başqa qədim xalqların 

ictimai həyatından olduğu kimi, təsərrüfat və ideoloji həyatında da 

din və dini təsəvvürlər böyük əhəmiyyətə malik idi. Het 

cəmiyyətində çoxallahlılıq mövcud idi. Het panteonunda bir çox 

qədim etnos və xalqların sitayiş etdiyi allahlar cəmləşmişdi. 

Burada het və hat, hurri, akkad, hind-Avropa (luvi, nesi, pala, 

Hind-İran), prototürk və hələlik mənşəyi naməlum qalan etnos və 

xalqların dini ideologiyası əks olunmuşdu. Təsadüfi deyil ki, Het 

mənbələri "Hatti ölkəsinin min allahı" ifadəsini işlədirdi. 

Het ölkəsinin hər bir vilayəti və icmasında yerli ibadətlər 

mövcud idi. Allah və ilahələrə xüsusi ibadətgahlarda sitayiş 

edirdilər. Het hökmdarı və onun arvadı ildə iki dəfə keçirilən yaz 

və payız bayramları zamanı ölkəyə  səfərə  çıxır, dini ziyarət 

məqsədilə şəhərləri gəzir, və hər yerdə allahlara qurban kəsirdilər. 

Ehtimal ki, ölkəni gəzib dolanmaq adəti hatlardan miras qalıbmış. 

Yerli dinlərin müəyyən hissəsi dövlət dini cərgəsinə daxil edilirdi. 

Hetlərin  ən nüfuzlu allahlarının  şərəfinə  məbədlər tikilirdi. Belə 

dini ibadətgahlardan biri Boğazgöyün yaxınlığında Yazılıqayada 

aşkar edilmişdir.  İbadətgah qaya oyuğunda yerləşirdi. Onun 

divarlarında het allah və ilahələri təsvir olunmuş, biri-birinə doğru 

irəliləyən dini mərasim yerişi qabarıq  şəkildə divara həkk 

edilmişdi. Yazılıqayada allahlar cəmini hurrilərə  mənsub edirlər. 

Allahlara ibadət hökmdar hakimiyyətinin ideoloji əsasını  təşkil 

edirdi. 

Het panteonu allahlarının əksəriyyəti hat mənşəli olmuşdur. 

Səma tufan allahı  və onun arvadı, Arina şəhərinin Günəş ilahəsi 

Vurusem panteonun baş allahları hesab edilirdilər. Ehtimala görə, 

tufan allahı Taru adlanırdı. Hurri panteonunda onun və Vurusemin 

bənzəri Teşub və arvadı Hepat idi. Taru müqəddəs öküz üzərində, 

Henat isə  şir üzərində  təsvir olunurdular. Nerin şəhərinin tufan 

allahı  da  Taru  adlanırdı. Bəzən tufan allahı öküz, yaxud dağ 

sifətində təsvir olunurdu. 

Het ölkəsində geniş hurri ilahəsi Sauşka böyük nüfuza malik 

---