zərdüşt dininə sitayiş edirdi. Bu dinin yaradıcısı
Zərdüşdün e. ə. VII əsrin ortalarında Azərbaycanda anadan olması və e. ə.
595-ci ildə özünü peyğəmbər elan etməsi haqqında tutarlı dəlillər vardır.
Zərdüştlüyün müqəddəs kitabı
«Avcsta» dır. Zərdüştlükdə Od mühüm yer
tutduğundan bu din Atəşpərəstlik də adlanır. Zərdüştlüyə görə dünyada Xeyir
(Hörmüzd) və Şər (Əhriman) adlanan iki əsas qüvvə arasında daima mübarizə
gedir və son nəticədə xeyir şərə qalib gəlir. Zərdüştlük dini təlimi antik çağların
mənəvi-əxlaqi keyfiyyətləri: yüksək zəka və xeyirxahlıq üzərində qurulmuşdur.
Bu dində ailə və övlad tərbiyəsinə xüsusi diqqət yetirilirdi. Zərdüşt dininə inam
gətirən hər bir şəxs cəmiyyətin həyatında fəaliyyətsiz qalmamalı, əkinçilik və
ya maldarlıqla məşğul olmalı, bataqlıqlan qurudub məhsuldar torpağa
çevirməli, gündəlik həyatında yalançılığa yol verməyərək düz danışmalı və
doğru yol tutmalı idi.
Zərdüştlüyün baş məbədi Atropatena ərazisindəki
Qazakada yerləşirdi. Baş məbədin mehrablannda daima od yanır və heç vaxt
onu sönməyə qoymurdular.
§ 4. Antik Qafqaz Albaniyası E. ə. IV əsrdə Azərbaycanın Araz sayından şimalda yerləşən torpaqla-
nnda yaşayan və qədim türk söylar'ından biri olan
Albanlar öz dövlətlərini
qurmuşdular. Hələ e. ə. V əsrdə Herodot Araz çayından şimaldakı torpaqlarda
kaspi adlı Alban tayfasının yaşaması haqqında məlumat vermişdir. Kaspilər fars
- yunan müharibələrində piyada və atlı döyüşçülər kimi iştirak etmişdilər. E. ə.
331-ci il Qavqamela döyüşündə Əhəməni ordusımun tərkibində alban
döyüşçülərindən ibarət bir hərbi dəstə Makedoniyalı İsgəndərə qarşı
vıuuşmuşdu.
Makedoniyalı
İsgəndərin
hakimiyyəti
dövründə
Alban hökmdarlığının mövcud olmasını antik Roma müəllifi Böyük Plini təsdiq edir.
Plini İsgəndərin e. ə. 327-ci ilə düşən Hindistan yürüşü zamanı
Alban çarının ona iki dəfə qeyri - adi böyüklükdə köpək bağışlaması haqqında məlumat
vermişdir. Bu məlumat e. ə. IV əsrin II yansında Azərbaycanın şimalında
