Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
müslə'i’l
məna deyil, konnotasiya referensial mənanın do- ğurdı ^ I assosiasiyalardır, ancaq bu o demək deyil ki, bütün referensial mənalı sözlər konnotasiyaya malikdir. Konnotasiya doğuran, demək olar ki, ancaq konkret predmet adları olan sözlərdir, özü də bu hadisə bütün dillər üçün ümumi deyil, bir çox dillərdə eyni referensial mənalı söz eyni konnotasiya yarada bilməz. Məsələn, qaranquş bizim dilimizdə baharın golişı) baharın müjdəçisi kimi assosiasiyalar doğurur. 1уиПу İyul ayları İngiltərədə ən gözəl, insanların çox sevdiyi aylardır, lakin Ərəbistanda bu aylar ilin ən isti aylarıdır. Aslan Azərbaycan dilində mərdlik, cəsurluqla bağlı assosiasiyalar, rus dilində küknar (ёлка), ingilis dilində holly (pirkal-həmişəyaşıl kol bitkisi), mistletoe (bağambürc-bitki) yeni il assosiasiyası yaradır, yeni il qabağı evlər bu bitkilərlə bəzədilir. Sözlərin yaratdığı konnotasiyaları bilməmək çox vaxt tərcümədə yanlışlığa səbəb olur. Məsələn, “Koroğlu” eposunda dəli sözü güclü, cəsur, igid kimi konnotativ məna daşıyır, lakin A. Xotsko bu sözün konnotativ mənasını başa düşmədiyindən Koroğlunun dəlilərini the banditti of Kurrouglu kimi tərcümə etmişdir. 67 Konnotasiya həmişə emosional və obrazlı xarakter daşıyır. Çox vaxt müxtəlif xalqlarda müxtəlif şəkildə işləndiyindən konnotasiyanm rolu eyni şeyi müxtəlif əşyalar sinfinə aid etməkdən ibarətdir. Məsələn, rus dilindəki бран (kəpək) əsasən heyvan yemi {cattle-forage) mənasında işlənir, lakin İngiltərədə bəzi adamlar belə hesab edirlər ki, kəpəyin tərkibində çoxlu toxuma (fibre) var, ona görə də sıyığa əlavə edib yeyirlər. Yaxud драчена milli rus xörəyidir, kənd yerlərində daha çox bişirilir, amma ona oxşar olan custard-a sweet yellow sauce made from milk, sugar, eggs and flour, usually served hot with cooked fruit, puddings, etc; сметана (qaymaq) süd məhsuludur, lakin çox vaxt ingilis dilinə onu sour cream kimi tərcümə edirlər ki, bu da ingilis dilində əslində xarab olmuş (turşumuş) ərzaqdır. l^Sözlərin tərcümədə uyuşqanhğı. Dillərin özündə bir-birinə uyuşan və uyuşmayan sözlər var. Bunlardan ən çox uyuşmayam oksimoronlardır. Sözbirləşmələri iki prinsip əsasında qurulur: mərkəzəqaçma (centripetal) vzi mərkəzdənqaçma (centrifugal). Birincidə sözlər maqnit kimi bir-birini çəkir {qtzd saat), ikincidə isə sözlər bir-birini kənara itələyir {alçaq göydələn), çünki onların mənasında bir təzad var. Buna görə də məxəz dildəki sözün mənasını hədəf dildə verərkən həmin sözün distributiv xüsusiyyətlərinin verilməsinə ehtiyac yoxdur, çünki məqsəd həmin sözün distributiv xüsusiyyətlərini deyil, mənasını hədəf dildə verməkdir. Bununla belə sözlərin uyuşması orijinalın tərcüməyə yaxınlığına böyük təsir göstərir. Çox vaxt elə hallara rast gəlinir ki, distributiv xüsusiyyətləri fərqli olduğundan məxəz dildəki sözün yaxın qarşılığını tərcümədə verə bilmirik. Həm məxəz, həm do hədəf dildə sözün özünəməxsus birləşmə əmələ gətirmək imkanı var. Məsələn, ingilis dilindəki hopeful sözünün Azərbaycan dilindəki mənalarına və distributiv xüsusiyyətlərinə baxaq: hopeful - L ümidverici, ümidli, ümid verən; to he I feel hopeful about the future-gələcəyə ümidli (ümidi) olmaq; / feel hopeful of his successes-mən onun uğuruna ümid bəslə 68 ^ |