Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
showed the depth of the wound кость было обнажено, и было
видно насколько глубока рана; 5. фото, кино выдержка, экспозиция; 6. геол. обналсение luiu выход пластов: exposure case .мед. - пострадавший от атмосферных условий: - exposure suit аварийный плавучий костю.м (для летчика); exposure test спец. - испытание на действие внешней среды; - meter фото экспонометр. Bu sözün işlondiyi cümlələr konteksdən asılı olaraq, leksik əvəzetmə vasitəsilə Azərbaycan dilinə tərcümə olunur. Bunun üçün elə burda verilən misralara müraciət etmək kifayətdir: His face was brown from exposure to weather - Açıq havada gəzməkdən (qalmaqdan) sifəti qaralmımadı; He died of exposure - О, soyuqdan (günvur madan) öldü, və s. Neologizmhrin tərcüməsi. Neologizmlər tərcüməçilər üçün həmişə problem yaradır, Neologizmlər yeni yaranmış sözlər, yaxud yeni mənada işlənən köhnə və məcazi mənalı sözlər də ola bilər. Mənası qaranlıq, anlaşılmaz olduğundan, qəribə səsləndiyindən neologizmlər diqqəti tez cəlb edir. Neologizmlərə daxil olan sözlərin bir qrupu yeni mənalı köhnə sözlərdir. Neoelogizmlərə bundan əlavə yeni yaranmış, törəmə, ixtisarlar, omonimlər, xüsusi isimdən, insan adlarından törənmiş sözlər, məcazi mənalı sözlər (samizdaty nomenklatura^ apparatçik, Addidas, sari, Levi, Wrangler), 64 akronimlər (UNESCO,UNICEF) və s. daxildir. Kompyuter və kommunikasiya texnologiyalarının son illərdə sürətli inkişafı bu sahələrdə termin səciyyəli neologizmlərin dilimizə axınına səbəb olmuşdur. Terminlərin tərcüməsində iki meyl var: dildə müvafiq termin yaratmaq, termini olduğu kimi saxlamaq. Məsələn, kompyuter çıxandan sonra biz onun adını eynilə saxladıq, türklər isə onun üçün öz terminlərini {bilgisayar) təqdim etdilər. Neologizm tərcümə dilinə təqdim edildikdə onun mənası açıqlanmalıdır, əks təqdirdə anlaşılmazlıq yarada bilər. Məsələn, 1996-cı ildə Portuqaliyanın paytaxtı Lisabon şəhərində ATƏT üzvü olan ölkə başçılannın zirvə toplantısı olmuşdu və orda Qarabağ münaqişəsini nizamlamaq barədə prinsiplər hazırlanmışdı. Ermənistandan başqa bütün dövlətlər bu prinsiplərin qəbul edilməsinə səs vermişdi. Həmin dövrdə bəzi adamlar bunu böyük qələbə kimi afişa edirdi, icra hakimiyyəti başçı- lanndan biri sammit sözünü şəhər mənasında başa düşdüyündən çıxışında belə bir cümlə işlətmişdi: Lisabonun sammit şəhərində,,,{S%). Sonralar onun bu cümləsi savadsızlıq nümunəsi kimi lağa qoyulurdu. Əvvəlki bölmədə перестройка, гластностъ, ускорение terminləri haqqında “The Morning Star” qəzetinin açıqlamasına toxunmuşduq. Neologizmlər əsasən aşağıdakı üsullarla tərcümə olunur. 1. Analoq üsulu. Bu üsulda məxəz söz və onun hədəf ekvivalenti arasında təxmini yaxınlıq olur: şəhər icra hakimiyyəti - mayoralty, şəhər icra hakimiyyətinin başçısı-m<3;^or, canlıq, gödəkçə - vest; 2. Transkripsiya, yaxud transliterasiya üsulu: sammit - summit, killer - killer, manipulyasiya - manipula- tion, sanksiya - sanction. Ancaq təqdim olunmamışdan qabaq bu neologizmlərin izahı verilməlidir, məsələn, sammit - dövlət başçılarının toplantısı, zirvə toplantısı, killer-muzdlu qatil, pul müqabilində 65 kimi isə öldürən şəxs, manipulation -manipulyasiya, fırıldaq, kələk; 3. Kalka üsulu: brain-drain - beyin axını, street people - küçə adamları, paper tiger - yalançı əjdaha vo s. Konnotativ (emotiv, ekspressiv, üslubi-connotative, emotive, expressive -stylistic) məna. Konnotativ məna müstəqil məna deyil. Sözün mənalarından danışarkən qeyd olunmuşdu ki, referensial məna sözü müəyyən bir əşya, predmet, hərəkət və şairəyə aid edir, denotasiya onu konteksdə konkretləşdirir. Ümumiyyətlə danışdıqda məna haqqında üç konsepsiya var: Birincisi words-things sözlər-əşyalar adlanır. Bu konsepsiyaya görə söz əşyanı adlandırır (names), yaxud ona aid olur (refersy). London, Bili, Braun və s. adlar buna bariz misaldır. Bu sözlər mağazada mala yapışdırılmış yarlıq kimidir, ancaq elə sözlər də var ki, nəyə aid olduğu bilinmir. Məsələn, to ask, to find felləri, difficult, popular kimi sifətlər, consistency, tradition kimi isimlərin nəyə aid olduğu bilinmir. Əslində, sözlərin bir çoxunu heç cür nəyə isə aid etmək olmur. İkinci konsepsiya words-concepts-things (söz-konsept- əşya) əlaqələri üzərində qurulur. Bu konsepsiya sözlə əşyanın birbaşa əlaqəsini inkar edir, bu cür əlaqə ancaq bizim beynimiz, şüurumuz vasitəsilə yaradıla bilər. Çünki hər bir söz əlaqəli bir məfhumdur. Bu əlaqə semiotik üçbucaq (semiotic triangle) adlanır və üçbucaq şəklində təsvir edilir. Thought Symbol A Referent Bu modeldə ən çətin şey məfhumun (concept) müəyyənləş- dirilməsidir. Məsələn, tradition sözünün ifadə etdiyi məfhumun başa düşülməsi asan deyil. Şübhəsiz ki, bəzi sözlərin ifadə etdiyi məfhumu təsəvvür etmək mümkündür, lakin bunun özü də müəyyən qədər fərdi xarakter daşıyır. Məsələn, mənim anlamımdakı stol ilə sizin anlammızdakı stol arasında fərq ola bilər. 66 Blumfild Language osorindo belo bir fikir irəli sürür ki, məna nitqin işləndiyi situasiyam öyrənməkdən əldə edilir. Onun fikrincə stimulus (s) kimisə danışdırır (r) və bu nitq müəyyən cavab {response) doğurur. Onun təqdim etdiyi model belədir; S-r ...................................s-R Blumfild belə misal nümayiş etdirir: Jill is hungry^ he sees an apple (S) and asks Jack to get it for her (r); bu linqvistik stimul (s) Ceki təhrik edir ki, almanı (R) götürsün. Blumfild iddia edir ki, you can teli what the meaning of r.,.s must be by observing the events that accompanied it{5). Məsələ burasındadır ki, mənasını bilmək istədiyimiz sözün referenti fiziki-maddi şəkildə mövcud olmadıqda, yaxud hadisələr gözlənilən istiqamətdə inkişaf etmədikdə sözün mənasını müəyyənləşdirmək çətinləşir. Konnotaliv məna Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|