Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Transkripsiya və transliterasiya
Transkripsiya məxəz mətndəki sözün səslənməsini hədəf dildə təmin etməkdir. Bu cür sözlər əsasən xüsusi isimlər, coğrafi adlar, müxtəlif şirkət, təşkilat, gəmi, mehmanxana, qəzet, jurnal və s. adıdır. Coğrafi adlar: Atlanta-Atlanta, Beirut-Beyrut, Bonn-Bonn, Bosnia-Bosniya, Bristol-Bristol, Cape Town-Keyp Taun və s. 54 Transliterasiya isə sözün imlasını olduğu kimi hədəf mətndə verməkdən ibarətdir. Winnipeg-Vinipeq, Wisconsin- Viskonsin, Trafalgar-Trafalqar və s. Azərbaycan və ingilis dillərində səs və hərflərin sayı fərqli olduğundan bəzən transliterasiya mümkün olmur. Eyni sözün transformasiyasında bu üsulun hər ikisindən birlikdə istifadə olunur. Məsələn, Vaigach - Vayqaç (ada), Sheffield- Şefild, Lake Charles-Leyk Çariz və s. Bir çox coğrafi adlar tərcümə olunur, məsələn: The White Sea-Ağ dəniz, the Black S^a-Qara dəniz, the Pacific Ocean-Sakit okean. Qəzet, gəmi adları transliterasiya, yaxud transkripsiya olunarkən müəyyən artikl düşür, məsələn, The Times - Tayms, the Financial Times - Faynənşal Tayms, the Victo- ria-Viktoriya gəmisi. Bu üsullardan realilərin (kultural terminlər, ekzotizmlər) tərcüməsində də istifadə olunur və sözlərin geniş izahı verilir. Məsələn, keçən əsrin 80-cı illərində Sovet İttifaqında M. Qorbaçov yenidənqurma siyasətini ortaya atdı. Həıiıin vaxt The Morning Star qəzeti yazırdı: ‘'Three words are widely used in Russia now. They are перестройка (restructuring), гластность (transparency) and ускорение (acceleration)”. Bundan sonra həmin sözlər lüğətə də daxil edilmişdir. The New Oxford Dictionary of English (1998) yazır: perestroy- ka-(in the former Soviet Union) the policy or practice of restructuring or reforming the economic and political system. First proposed by Leonid Brezhnev in 1979 and actively promoted by Mikhail Gorbachov, perestroyka originally referred to increased automation and labour efficiency, but came to entail greater awareness of economic markets and the ending of central planning. Qlastnost-(in the former Soviet Union) the policy or practice of more open consultative government and wider dissemination of information, initiated by leader Mikhail Gorbachov from 1985. 2. Kalka (caique, loan) üsulu. Kalka üzünü köçürmək, təqlid etmək mənasında işlənir. Bu üsuldan istifadə etdikdə 55 məxəz dildəki leksik vahidin oxşan hədəf dildə yaradılır. Məsələn.- brain-drain-beyin axını, house of culture-mədəniy- yət evi, candidate of sciences-elmlər namizədi. House of Com- mons-Ümumilər Palatası. Transkripsiya, transliterasiya və kalka üsullarının heç biri məxəz dildəki sözün mənasını açımr. Oxucu ancaq məxəz dili bildikdə bu üsullarla tərcümə olunmuş söz və sözbirləş- məsinin mənasını anlayır. Əks təqdirdə tərcümə həmişə şərh və izahlarla müşayət olunmalıdır. Məsələn, adı yuxanda çəkilən lüğətdə Krasnodar vilayəti haqqında oxuyuruq: Krasnodar-o krai (administrative territory) in the Caucasus, on the Black Sea in southern Russia. Krai sözü haqqında sonra oxuyuruq: also kray - an administrative territory of Russia. In pre-revolutionary times krais were each made up of a number of provinces, becoming in 1924 large administrative units in the soviet territorial system. Origin: kray-border, edge. Təsviri (descriptive, explanatory) tərcümə üsulu sırf yerli, milli səciyyəli sözlərin tərcüməsində istifadə olunur. Bu tərcümə üsulundan xüsusilə milli ruhlu, müəyyən, ölkə, yerlə bağlı əsərlərin tərcüməsində istifadə olunur. Misal üçün S. Rüstəmxanimın “Ömür kitabı”nm ingilis dilindəki tərcüməsinə (My Road of Life, translated by G. Bayramov) verilmiş şərhləri göstərək: The Present Book is a mixture of fiction, history, ethnography, popular science. Therefore, it needs commentaries. There are a lot of tale-telling toponyms and anthropo- nyms. If they are not decoded directly in the text, or at the end of the book, not everything will be clearly understood. Besides, the author being a well-known poet, very often quotes his own poems and those of others. Very often he appeals to folk poetry. We have tried to give a sense-for-sense translation of the poetry, not paying heed at its form, because to translate poetry and preserve the unity of the form and con 56 tent not very often gain a success. Besides, usage of puns in them makes the task of the translator more difficult. Qamigaya - name of a rock in Nakhchevan looking like a ship (literally: gəmi- ship, qaya- rock). Dəlidağ - name of a mountain, literally: crazy mountain. (Alagözlər) - several lakes each looking like a large gray eye Madrasa - a Muslim college Bayati - a genre in folk poetry, each consisting of a quadrian rhyming aaba, the three lines with V* rhyme consist of puns, therefore it is very difficult for translation. Mirza Alakbar Sabir - Azerbaijani poet (1862-1911), one of his pseudonyms was "Hop-Hop” (hoopoe) and one of his collections is titled "Hop-hop-name ” (the Book of Hop-hop). Tar - a national string musical instrument of guitar type Kamancha - a national string musical instrument of violin type, the bottom of which is placed on the lap and played Daf- tambourine Şikəstə (shikasta) - genre of folk melody and song Zurna (zourna) - reed intrument resembling an oboe. Balaban - kind of zurna with low sound Halay - a dance in which people go round hand-in-hand dancing and singing Hakishta - a song sung in chorus Meykhana (meikliana) folk song coined spontaneously and sung by the same person, very often the authors of such verses hold a competition. Pilov (pilauf pilaw, pilav) - rice dish cooked in stock with spices and often meat, fish, vegetable, etc. Dolma - a dish cooked of minced meat, rice and spices wrapped in cabbage, vine leaves, fdled into eggplants, tomatoes, etc. Soyutma - any meat cooked in its natural form həvəngi (lavangi) - stuffed poultry or fish Çığırtma (chigirtma) ~ chicken fried with onion, eggs. 57 |