Dərslik Prof. S.İ. Seyidov və prof. M.Ə. Həmzəyevin elmi redaktorluğu ilə

III. 5. 4. Şəxsiyyət haqqında əsas nəzəriyyələr

Məlum olduğu kimi, şəxsiyyət və onun psixologiyası dərin köklərə malikdir. Şəxsiyyət psixologiyası sahəsində nəzəri tədqiqatlar öz əsaslarını qədim dünyanın mütəfəkkirlərinin işlərindən almışdır. Lakin şəxsiyyət psixologiyası bir eksperimental elm kimi XX əsrin birinci onilliyindən meydana gəlmiş və bu sahədə geniş əhatəli tədqiqatlar aparılmışdır. Şəxsiyyətin eksperimental tədqi­qi­nin əsası A.F.La­zurski, Q.Olport, R.Kettel tərəfindən qoyulmuşdur.

Şəxsiyyət haqqında aparılmış çoxsaylı tədqiqatlar bu sahədə müxtəlif baxış və nəzəriyyələrin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. Həmin nəzəriyyələri qruplaşdırmış olsaq təxminən aşağıdakı əsas nəzəriyyələri qeyd edə bilərik: klassik nəzəriyyə, klinik nəzəriyyə, eksperimental nəzəriyyə, koqnitiv nəzəriyyə, bihevioristik nəzəriyyə, humanistik nəzəriyyə. Həmin nəzəriyyələr və onların qısa xarakteristikası ilə tanış olaq (şəkil 7).
Klassik nəzəriyyə. Şəxsiyyət haqqında klassik nəzəriyyə qrupuna Z.Freydin psixoanalitik nəzəriyyəsini, K.Yun­qun analitik nəzəriyyəsini, A.Adlerin fərdi psixologiya nəzəriyyəsini aid etmək olar.

167

К. Роъъерсин юзüнüактуаллашдырма нязяриййяси
А. Маслаунун юзüнüактуаллашдырма нязяриййяси
Р. Меййин екзистенсионал психолоэийасы



Б. Скиннерин нязяриййяси
А. Бандур вя Д. Доллардын сосиал тялим нязяриййяси

Л. Фестингерин когнитив диссонанс нязяриййяси

Г. Олпорт вя Г. Меррейин персионоложи нязяриййяси
Р. Коттелин фактор-аналитик нязяриййяси
А. Келлинин «шяхсиййятин конструктлар» нязяриййяси



К. Хорнинин невроз нязяриййяси
Е. Фроммун консепсийасы
С. Салливенин интерперсонал нязяриййяси
Е.Ериксонун его-психолоэийасы