Dərslik rəHBƏRLİk azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24 saylı

Sadə herpes virusunun residivlərinin patogenezi
Risk amillərinin təsiri nəticəsində orqanizmin virusəlyehinə və qeyri-spesifik rezis-
tentliyinin zəifləməsi. Qanqliyalarda immunloji nəzarətin zəifləməsi. Qanqliyalarda vi-
rusun reaktivasiyası və onun periferik sinir lifləri vasitəsilə dərinin epitelisinə və selikli 
qişalara doğru yerdəyişməsi Virusun replikasiyası. Özünə məxsus spesifik qovuq reak-
siyası.
İmmundefisit zamanı: immunloji nəzarətin zəifləməsi, virusemiya, hematogen disse-
minasiya; MSS-nin, qara ciyərin, ağ ciyərlərin, böyrəklərin, digər orqanların zədələnmə-
si; dəri və selikli qişaların yayılmış zədələnmələri.
Klinika
İnkubasiya dövrü - bir neçə gündən 2-3 həftəyə qədər davam edir.
Prodromal əlamətlər: göynəmə, paresteziyalar, gələcək ocağın yerində qaşınma, 
yüngül titrətmə, dərinin hiperesteziyası, qeyri-intensiv əzələ və oynaq ağrıları.
Ən çox rast gələn lokalizasiya: dodaqların qırmızı haşiyəsi və dərisi, burun qanadla-
rı, alın, yanaqlar (SHV I tip), cinsiyyət orqanları (SHV II tip).
Sadə herpesin tipik formasının klinik simptomları. Cüzi ödemli əsas 4 fonda məh-
dud eritemalı tək-tək ocaqlar aşkar edilir, sonradan qruplaşmış, mərkəzində basıqlıqdan 
diametri 2 mm-ə qədər qovuqlar əmələ gəlir, onlar əvvəlcə şəffaf, sonradan tutqun və 
hemorragik möhtəviyyatla dolu olur. Qovuqlar deşilir, yerində polisiklik sərhədləri olan 
dibi yumşaq və nəm, qırmızımtıl səthə malik ağrılı eroziyalar əmələ gələrək, üzəri 
qırmızımtıl-sarımtıl qartmaqla örtülür. Qartmaqlar düşdükdən sonra yerində qırmızı –
qonur piqmentasiya əmələ gəlir. Səpgilərin reqressiyası 7-14 gün davam edir. İkincili 
infeksiya və ya travma zamanı eroziyalar səthi xarakterli, azacıq bərkimiş və ödemli 
xoraya çevrilərək gec sağalır və regionar limfadenitlə müşayiət olunur.
Sadə herpesin müxtəlif variantları (gedişinə görə)
Birincili herpes. İnsanların böyük əksəriyyətində (80-90%) SHV ilə yoluxma simp-
tomsuz keçir. Bir qismində səciyyəvi səpgilər əmələ gəlir, regionar limfadenit, ağır ol-
mayan ümumi toksik əlamətlərin yaranması mümkündür, onlar bir neçə gün ərzində (3-4 
sutka) artırlar, sonra isə həmin müdətdə də zədələnmə ocağı ilə birlikdə tədricən itirlər. 
Gənc qadınarda birincili herpes bəzən herpes vulvovaginiti şəklində inkişaf edə bilər.
Uşaqlarda birincili herpes çox vaxt herpes stomatiti şəklində təzahür edir və kəs-
kin ümumi əlamətlərlə özünü biruzə verir. Adətən 1 yaşa qədər uşaqlarda inkişaf edir, 
yüksək temperatur, intoksikasiya simptomları ilə müşayiət olunur. Ən çox rast gələn 
lokalizasiya – ağızın, damaqların, selikli qişası, dodaqların daxili səthi, dil. Yaranmış 
qovuqcuqlar deşilir, yerində çox ağrılı girintili-çıxıntılı eroziyalar əmələ gəlir. Regionar 
limfa düyünləri də böyümüş və ağrılıdır. Gingivit sərt damağın ağrılı şişkinliyi, bənöv-
şəyi rəngə çalması, hipersolivasiyası ilə müşayiət olunur. Yüngül gedişdə proses 2 həftə 

---

156
ərzində reqres edir. Zəif uşaqlarda infeksiyanın disseminasiyası, ağır meninqoensefalitin 
inkişaf etməsi və letal sonluq mümkündür.
Residivləşən herpes – nisbətən az nəzərə çarpan klinik simptomlarla müşayiət olunur, 
üzdə, genital orqanlarda, cinsiyyət orqanları ətrafında lokalizasiya edir, keratokonyunk-
tivitin yaranması, ildə 1-3 dəfədən ay ərzində bir neçə dəfəyə residivlərin baş verməsi 
mümkündür.
Residivləşən genital herpes xəstələrdə çox vaxt kəskin fiziki və psixi dəyişikliklərin 
fonunda əmələ gəlir.
Uzun müddət davam edən genital herpes atipik gedişata (vezikulyar elementlərsiz) 
malik ola bilər ki, o da zədələnmə nahiyəsində eritema, göynəmə və qaşınma hissiyyatı
ilə müşayiət olunur.
Genital herpesin tez-tez baş verən residivləri limfostaza gətirib çıxararaq xarici cin-
siyyət orqanlarının fil xəstəliyinə səbəb ola bilər.