Dilrabo elmuratova nodira misirova

Pedagogik muloqot uslublari
1. A vtoritar uslub. 
Bunga ko‘ra talabalar tomonidan barcha turdagi faoliyatning 
tashkil etilishi, mazmuni, shakli, metod va vositalarining barchasi faqat pedagog 
tom onidan belgilanadi. Talabalam ing har qanday tashabbuslari rag‘batlantirilmaydi, 
aksincha, buyruq, ko‘rsatma, y o ‘llanma berish, shuningdek, jazolash choralarini 
k o ‘rish orqali talabalarga ta ’sir etiladi. Hatto talabalam ing-faoliyatlari ijobiy 
baholangan vaqtda ham ularga bo‘lgan ta ’sir turli kesatiqlar bilan bayon etiladi. 
Y A ’ni: “Sendan ijobiy xatti-harakatni kutmagan edim?!”, “Buni qara-ya, nahotki 
o ‘zgargan boMsang!?”, “Qara-ya, birgina a ’lo baho olish bilan o ‘zingni yaxshi inson 
bo‘lib qolgan deb hisoblaysanmi!?” va h.k. mazmundagi rag‘batlar, ular asli ijobiy 
holatni 
e ’tirof etishga y o ‘naltirilgan 
bo‘lsa-da, talabani yangi 
yutuqlariga 
ilhom lantirm aydi. 
Aksincha, 
unda ta ’lim 
olishga, ta ’lim muassasasiga va 
pedagoglarga nisbatan sovuqqonlikni yuzaga keltiradi.
2. Dem okratik uslub. 
U nga ko‘ra pedagog pedagogik faoliyatni tashkil etishda 
jam oaning fikriga tayanib ish ko‘radi. 0 ‘quv m ashg‘ulotlari va tarbiyaviy ishlarni 
tashkillashtirishda har bir talabaning fikrini inobatga olishga, ulami umumlashtirgan 
holda eng samaralisini tanlab olishga intiladi. Muhokamalar chog‘ida barcha 
talabalaming 
ishtiroklari 
ta ’minlanadi. 
Talabalar 
tomonidan 
bildirilayotgan 
tashabbuslar qo'llab-quvvatlanadi, mavjucj imkoniyatlardan kelib chiqqan holda bu 
tashabbuslar amaliyotga tatbiq etiladi. Bu uslubdan foydalanayotgan pedagog
28

---

zimmasidagi vazifa faqatgina talabalaming faoliyatini nazorat qilish, tuzatishlar 
kiritishdan iborat emasligini anglab etadi. Asosiy e’tibomi talabalaming yutuqlarini e’tirof 
etgan holda yoki ularning xatolarini o'zlariga anglatgan holda samarali tarbiya 
chorasini ko‘rishga qaratadi. Har bir talabaning yutug‘i alohida e ’tirof etiladiki, bu 
esa ulami yangi zafarlarga erishishga ruhlantiradi. Ushbu uslubga asoslanib ish 
ko'radigan pedagog har bir talabaning qiziqishlari va qobiliyatlarini hisobga olgan 
holda bajariladigan ishlami to‘g ‘ri taqsimlashga harakat qiladi, faol talabalami 
taqdirlab borishni faoliyatining asosiy yo‘nalishi sifatida belgilaydi. Pedagog 
talabalar bilan muloqotni o ‘matishda iltimos, maslahatga tayanib ish ko‘radi.
3. 
Liberal uslub. 
Odatda bu uslub pedagog va talaba munosabtlarining 
kelishuvchanlikka asoslanishini ta’minlaydigan uslub sifatida e ’tirof etiladi. Bu 
uslubga ko‘ra ish yuritadigan pedagog talabalar tomonidan sodir etilayotgan salbiy 
holatlarga ham e ’tibor bermaslikka intiladi. Talabalami tartibga chaqirish, vaziyatdan 
kelib chiqqan holda ularning faoliyatini to‘g ‘ri baholab, jazolash zarur bo‘lgan 
vaziyatlarda ham indamaslikni odat qilib oladi. Bu esa talabalaming odobsiz, yalqov, 
mas’uliyatsiz boMishlariga olib keladi. Liberal uslubni ma’qul ko‘radigan pedagog 
talabalar hayoti bilan mutlaqo qiziqmaydi, ularning faoliyatlariga aralashmaydi, hal 
qiluvchi vaziyatlarda m as’uliyatni o‘z zimmasidan soqit qiladi. Ayrim holatlarda bir- 
biriga zid boMgan fikrlarni ham birdek m a’qullaydi. Bu tahlitda ish ko'radigan 
pedagog obro‘ga ega bo'lmaydi. CHunki unga ishonish mumkin emas.
Pedagogik faoliyatni tashkil etishda pedagogning nafaqat o‘zi, balki uning 
ijobiy ta ’siri asosida talabalar ham muloqot madaniyatini o ‘zlashtirib borishlari 
lozim.