Dinshunoslikka
Dunyo dinlarini tarixiy-xronologik o‘rganish usullari
Yüklə 4,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Dunyo dinlarini tarixiy-xronologik o‘rganish usullari.
Tari xiylik bir necha xil ko‘rinishlarga ega bo‘lishi mumkin. Shaja raviy yondashuv boshlang‘ich davridan taraqqiyotning keyingi bosqichlarini chiqarib olish imkoniyatini beradi. Bu jarayonda taraqqiyot zanjirining oraliq bo‘g‘inlarini to‘g‘ri aniqlash muhim o‘rin tutadi. Boshqa tarafdan, tadqiqotchi o‘tmishga qanchalik chuqurroq kirib borgani sari uning ixtiyoridagi aniq ma’lumot lar miqdori kamayib boradi. Bunday holatda tarixiylik dolzarblik shaklida namoyon bo‘ladi: har qanday ko‘rinishning zamonaviy 130 holati taraqqiyotning natijasidir, mavjud holatni o‘rganish naza riy tuzilishni keltirib chiqarish imkonini beradi. Bu esa mazkur ko‘rinishning avvalgi, jumladan, boshlang‘ich bosqichda qanday bo‘lganligini tavsiflab berishga yordam berishi mumkin. Qiyosiytarixiy tadqiqot usuli bir dinning turli bosqichlarini tur li davrlardagi holatini, shuningdek, bir vaqtda mavjud bo‘lgan bosh qaboshqa dinlarning turli bosqichlarini qiyoslaydi. Turli dinlardagi shaxslarni (masalan, Budda va Iso Masihni) qiyoslash usuli alohi da ahamiyatga ega. Qiyosiy tahlil asosida tadqiqotning maxsus so hasi – qiyosiy dinshunoslik yuzaga kelgan. Tipologik uslub (turkumlarga ajratish uslubi) o‘rganilayotgan obyektlarni qismlarga ajratish va qandaydir jihatlariga ko‘ra alohi da guruhlarga jamlash bilan bog‘liq bir qator jarayonlarni o‘z ichi ga oladi. Turkumlashtirish natijasida alomatlarning statistik muqim bo‘lgan guruhlari kelib chiqadi va ular muayyan obyekt, ko‘rinish ning yagona guruhga mansub umumiylik andozasini beradi. Qandaydir obyekt alomatlarining o‘zgarmasligi uni o‘ziga mos guruhga qo‘shish imkonini beradi. Biror turga jamlangan obyekt lar alomatlari orasidagi farq tasodifiy ahamiyatga ega bo‘lib, bu farqlar turli obyektlarga xos xususiyatlar orasidagi farqlarga nis batan sezilmas darajadadir. Alohida turlarga jamlash orqali din larning tarixiy turlariga xos xususiyatlar, hurfikrlilik turlari aniqlangan. Fenomenologik uslub kishilarning diniy amallarni birgalikda, mushtarak holda bajarishning ahamiyati va mohiyatini aniqlash ga qaratilgan amallar majmuasini o‘z ichiga olib, amalda faol bo‘lgan shaxslarning qiziqishlari, tasavvurlari, g‘oyalari, maqsad larini qiyoslaydi. Shu yo‘l bilan ularning axloqi orasidagi ma’naviy aloqani, o‘zaro muloqotlarning shakliy tuzilishini, ijtimoiy mu nosabatlarning subyektiv omillarini tushunib yetishga erishadi. Fenomenologik tahlil uslubini qo‘llash dinshunoslikning alohi 131 da sohasi bo‘lgan din fenomenologiyasining ajralib chiqishiga sa bab bo‘ldi. Strukturaviyfunksional tahlil tizimdan iborat obyekt lar bilan aloqador bo‘lib, ularning tuzilish va faoliyat ko‘rsatish amaliyotini ochib berishga qaratilgan. Yüklə 4,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|