Dintaniw kk

 

---

3 Zardushtiylikdini elementlerinin` xa`zirgi zaman dinlerindegi ko`rinisi. 
Zaratushtra da`stu`rine ta`n ayriqsha na`rse o`li jerlew da`stu`ri, o`lilerdin` etin suyeginen tazalaw ushin olardi 
arnawli jayg`a daxmag`a (ma`selen, No`kis rayoninin` Shilpiq qalasi daxma esaplang`an) aparip taslag`an. Ol jerde 
qarg`a-quzg`inlar, jabayi xaywanlar ta`repinen etinen tazalang`an adam suyekleri jiynalip, arnawli suyek saqlag`ish –
ossuariyg`a salip ko`mgen yamasa arnawli jerge qoyilg`an. A`yyemgi ossuriyler ishi quwis, adam yamasa sandiq, guze 
formasinda kuydirilgen ilaydan yamasa alebastrdan islengen, ayirimlari xa`r tu`rli ren`degi syujetli nag`islar, diniy 
simvollar menen bezelgen. Ossuraiyler ko`milgen ulken eski mazarlar O`araqalpaqstannin` rayonlarinan` Xojelide- 
Mizdaqxan kompleksinde, jergilikli xaliq ol jerdi Jumart qassap degen at penen ataydi. No`kim rayoninda -Toqqala, 
A`miwdar`yada -O`ubataw, Bozatawda-Ku`yikqala, To`rtkulde- O`oyqirilg`an qala qoyimshiliqlarinda arxeologiyaliq 
izertlewler na`tiyjesinde tabilg`ani ma`lim. Zorastrizmdegi bul da`stu`r onin` qag`iydalarina muwapiq sha`rtli belgisi 
retinde qabil etilgen. Mizdaqxan kompleksindegi Zoroastristlik da`stu`rlerdi O`arataw, O`usxana taw, Porli taw, Jumir taw 
dizbeklerinen, Ustirt biyikliginen ko`riwge boladi. Ja`ne ayriqsha atap o`tetug`ini No`kis rayoni jerindegi Toq tawin IV-
VIII a`sirlerge tiyisli ossuariyliq qoyimshiliqlar ashildi. Erte zamanlarda Tok qalanin` orninda qala i Ashraf qalasi 
qaldiqlari saqlang`an. Etnograf G.P.Snesarevtin` a`otu jili Xorezmde Shavat xa`m Gurlen rayonlarinda jazip alg`an 
mag`liwmati, qala i Ashraf (Tokqala) O`ubla Aral boyindag`i belgili bes qala qatarina kirgizilgen Xazarasp, Xiywa, 
Urgenish, qala i Ashraf xa`m O`iyat qalalari esaplang`an. 
Xa`zirgi ku`nde Zardushtiylikke isenetug`inlar sani kemeyip ketken. Olar Xindstannin` Bombey, Gujarat 
shatatlarinda (a`a`tmin`g`a jaqini) xa`m Irannin` geypara shetki walayatlarinda saqlanip qalg`an. Bombeyde 
Zardushtiylerdin` ma`deniy orayi Koma atindag`i institut isleydi. Avestonin` saqlanip qalg`an r kitabi bolip, sonin` 
birinshisi Vadovdat (da`wirlerge qarsi nizam) dep ataladi. Ol g`g` baptan turadi, Zardusht penen Axuramazda soraw 
juwaplari xa`m muloqati tiyisli. Ekinshisi Yasin bolip Zardushttin` xatlari (namalari) yamasa botlardi o`z ishine alg`an. 
Ushinshisi Visparat- a`lemdi biliwge tiyisli na`siyat –ugitlerden, to`rtinshisi Bundaxash -qudaydin` zalim ku`shlerge qarsi 
gu`resin tariypleytug`in, ulig`lawshi g`g` a`yyemgi qosiqlar toplaminan quraladi. 
Avesto tuwrali ku`ta` ko`plegen derekler, pikirler, izertlewler, kitaplar dun`ya juzinin` xa`r tu`rli tu`pkirinde 
jazilip avestonin` ilimi rawajlandi. %zbekstan xa`m O`araqalpaqstan ilimpazlari` S.P.Tolstov, N.M.Malmeev,T.Kerim, 
M.Usmanov, M.Isxokov, S.Kamalov, J.Bazarbaev, M.Mambetullaev, F.Suleymanov, A.Irisov x.t.b. shet elli ilimpazlardan 
Meri Boys (r tomliq kitabi), Anketil Dyupperon, Jorj Bauje x.t.b. baxali miynetlerin atap o`tiw mumkin. 
Sonin` menen qatar Zardushtiylik dinindegi ko`plegen diniy ideyalari, normalar, a`dep ikramliliq, 
xuqiqiy,dun`yani biliw, filosofiya, etikaliq, tariyxiy mag`liwmatlar xa`m oy pikirler basqa dun`yaliq dinlerge islamg`a, 
buddizm, xristianliq, iudaizm de ushirasadi o`tkenligin atap o`tiw kerek.