Dislaliya va uning bartaraf etish usullari

PEDAGOGS 
 international research journal
www.pedagoglar.uz
 

Volume-5, Issue-1, March-2022
 
406 
4. Til orqa tovushlaridagi kamchiliklar:
Kappatsizm – k tovushining nutqda yo’qligi, parakatatsizm “k” tovushini 
almashtirilishi. Masalan, koptok-“topto” , kitob – “titob”: 
Gammatsizm – k tovushining nutqda yo’qligi, parakatatsizm “g” tovushining 
almashtirilishi. Masalan, gul-“dul”, gilam-“ dilam” : 
Xitizm – x tovushining nutqda yo’qligi, paraxitizm “x” tovushining almashtirilishi. 
Masalan, xat- “tat” , xo’roz – “ to’roz “:
Yotatsizm – y tovushining nutqda yo’qligi, parayotasizm “y” tovushining 
almashtirlishi ( grekcha kappa, gamma, xi, yota harflarini nomidan olingan bo’lib, 
k, g, x, y tovushlarini bildiradi).
5. Jaranglatish nuqsonlari- jarangli undosh tovushlar talaffuzidagi kamchiliklar. 
Bu kamchiliklar jarangli undosh tovushlarni jarangsiz undosh tovushlarga 
almashtirishidir: b-p, d-t, v-f, z-s, j-z, g-k va boshqalar.
Dislaliyani bartaraf etishda logopedik ta’sir 
Talaffuz buzilishilarni bartaraf etish uchun logopedik ta’sir lozim. Logopedik 
ta’sirning asosiy maqsadi, nutq tovushlarini tog’ri shakllantirishdir. Nutq 
tovushlarini to’g’ri tiklash uchun bola quyidagilarni bilishi lozim: nutq 
tovushlarini bilishi va ularni idrokida aralashtirib yuborishi kerak emas /bir 
tovushni ikkinchisidan akustik belgisi bo’yicha ajrata bilishi/ : normal talaffuz 
qilingan tovushdan noto’g’ri talaffuz qilingan tovushni ajrata bilishi : o’zi 
talaffuz qilgan tovushni eshitib nazorat qila bilishi va sifatini baholashi: tovushni 
normal/ effektini / akustik effektini hosil qiluvchi artikulatsion holatni bajara 
olishi: nutqning hamma turlarida tovushlardan o’rinli foydalanish lozim. 
Logoped bolani to’g’ri talaffuzga o’rgatishi uchun nihoyatda samarali yo’l 
topishi lozim. To’g’ri tashkil qilingan logopedik ish dislaliyaning boshqa 
turlarida ham samarali natijaga erishadi. Mexanik dislaliyaning bir qancha 
hollarida logopediya va tibbiyotning birgalikda yondashishi natijasida samarali 
muvaffaqiyatlarga erishiladi.Logopedik mashg’ulotlar haftasiga uch marta 
muntazam ravishda o’tkaziladi. Ota-onalar bilan birgalikda uy sharoitida ham 

---