Dünya İqtisadi Forumu bütün hüquqları qorunur. İngilis dilində orjinal adı və naşiri

66
Dörd başlıca təsir
Dördüncü sənaye inqilabının bütün sektorlarda mövcud olan 
şirkətlər üzərində dörd başlıca təsiri vardır:
- müştərilərin gözləntiləri dəyişir;
- verilənlər məhsulları yaxşılaşdırır, bu isə aktivlərin məhsuldar-
lığını artırır;
- şirkətlər əməkdaşlığın yeni formalarının əhəmiyyətini öyrən-
dikcə, yeni tərəfdaşlıqlar formalaşır;
- əməliyyat modelləri yeni rəqəmsal modellərə çevrilirlər.
3.2.1. Müştəri gözləntiləri 
Müştərilər də fərdlər (B2C) və ya şirkətlər (B2B) kimi daha çox 
rəqəmsal iqtisadiyyatın mərkəzindədirlər və bu, hər şeydən əvvəl 
onların hansı yolla xidmət əldə etdikləri ilə bağlıdır. Müştəri göz-
ləntiləri təcrübə ilə yenidən müəyyən edilirlər. Məsələn, “Apple” 
təcrübəsi yalnız məhsulu necə istifadə etməyimizlə bağlı deyil, eyni 
zamanda da qablaşdırma, markalaşdırma, alış-veriş və müştəri xid-
mətləri ilə bağlıdır. Beləliklə, “Apple” gözləntiləri məhsul təcrübə-
sini özündə ehtiva etməklə yenidən müəyyən edir.
Demoqrafik seqmentasiya ilə bağlı ənənəvi yanaşmalar rəqəm-
sal meyarlarla hədəfl əmə istiqamətində dəyişir, potensial müştərilər 
məlumatları paylaşmağa və qarşılıqlı əlaqələr qurmağa nə qədər 
istəkli olduqlarına görə müəyyən edilirlər. Sahiblikdən ortaq gi-
rişə olan keçid sürətləndikcə (xüsusilə də şəhərlərdə) məlumatların 
paylaşılması dəyər təklifinin əhəmiyyətli bir hissəsinə çevriləcəkdir. 
Məsələn, avtomobil paylaşma sxemləri fərdi və maliyyə məlumatla-
rının avtomobil sektoru, kommunal xidmətlər, rabitə və bankçılıq 
kimi sahələrdə təmsil olunan çoxlu sayda şirkət arasında inteqrasi-
yanı tələb edəcəkdir. 
Hazırda əksər şirkətlər müştəri-mərkəzli fəaliyyət göstərdiyini id-
dia edirlər. Lakin real vaxt rejimində məlumat və təhlil, müştərilərini 
hədəfl əmə və onlara xidmət etmə üsullarına tətbiq olunduğu zaman 

---

 T
Ə
S
İ
RL
Ə
R
67
bu iddiaları testdən keçəcəkdir. Rəqəmsal çağ, məlumatlara çıxış və 
onlardan istifadə, məhsulları və təcrübələri təkmilləşdirmə və qarşı-
lıqlı təsirin bəşəri aspektinin prosesin mərkəzində qalmasını təminet-
mə yolunda daim bir ahəng və yaxşılaşma dünyasına keçid ilə bağlıdır.
Müştərilərin satınalma prosesi ilə bağlı son zamanlara qədər 
gözlənilməz informasiyaların əldə edilməsi çoxlu məlumat mən-
bələrindən – şəxsi məlumatlardan sektor məlumatlarına, həyat 
tərzi məlumatlarından davranış məlumatlarına qədər – istifadə 
qabiliyyətindən irəli gəlir. Hazırda, məlumatlar və ölçülər, marke-
tinq və satış qərarlarını müəyyən edən müştəri ehtiyacları və dav-
ranışları haqqında yarımreal vaxtlı çox əhəmiyyətli informasiyalar 
təqdim edir. 
Bu rəqəmsallaşma trendi, hazırda daha çox şəff afl ıq, yəni təchi-
zat zəncirində və müştərilərin barmaq uclarında daha çox məlumat, 
başqa sözlə, gücün istehlakçılara ötürülməsinə gətirib çıxaran məh-
sulların performansı üzrə daha çox bərbər səviyyəli müqayisələr 
deməkdir. Məsələn, qiymət müqayisəsi aparmağa imkan verən in-
ternet səhfələri, qiymətləri, xidmətin keyfiyyətini və məhsulların 
performansını müqayisə etməyi asanlaşdırır, bir barmaq toxunu-
şu ilə istehlakçılar həmin anda hər hansı bir marka, xidmət və ya 
rəqəmsal pərakəndə satıcısından digərinə keçə bilir. Şirkətlərin pis 
performansları ilə bağlı hesabat vermək məsuliyyətindən yayınma-
ları artıq mümkün deyildir. Marka dəyəri, çətin qazanılan mükafat-
dır, ancaq asanlıqla itirilə bilər. Daha şəff af bir dünya bu məsuliyyə-
ti daha da artıracaqdır.
İstehlakçı trendlərini əhəmiyyətli dərəcədə minilliyin nəsili for-
malaşdırır. Hazırda, gündə 30 milyard “WhatsApp” mesajlarının 
göndərildiyi,
32
Amerikada gənc insanların 87%-nin ağıllı telefon-
larını əllərindən yerə qoymadıqları və 44%-nin həmin telefonların 
kamera funksiyalarından hər gün istifadə etdiyi bir dünyada yaşayı-
rıq.
33
Bu, daha çox bərabər səviyyəli tərəfl ər arasındakı paylaşmalar-
la və istifadəçi tərəfindən yaradılan məzmunla bağlı bir dünyadır. 
Bu indinin dünyasıdır: hərəkət yönləndirmələrinin həmin anda 

---

DÖRDÜNCÜ S
Ə
NAYE 
İ
NQ
İ
LABI
68
həyata keçirildiyi və bazar mallarının birbaşa qapımızda təhvil ve-
rildiyi bir real vaxt dünyasıdır. Bu “indinin dünyası” şirkətlərin öz-
lərinin və ya müştərilərinin harada olmasından asılı olmayaraq, real 
vaxt rejimində reaksiya vermələrinin tələb edildiyi bir dünyadır.
Bunun yalnız yüksək gəlirli iqtisadiyyatlarla məhdudlaşdırıldı-
ğını düşünmək yanlış olar. Çindəki internet ticarətinə nəzər yetirək. 
“Alibaba” qrupu özünün elektron ticarət xidmətinin bir gündə, 11 
noyabr 2015-ci ildə 14 milyard dollardan çox onlayn əməliyyat hə-
yata keçirdiyini və bu satışların 68%-nin mobil cihazlar vasitəsilə 
reallaşdığını bildirir.
34
Digər bir nümunə isə, mobil telefon abunə-
likləri sahəsində ən sürətlə böyüyən bölgəyə çevrilən Sub-Səhra 
Afrikadır. Burada mobil internet sabit xəttə çıxışı üstələmişdir. 
“GSM” Assosiasiyası, Sub-Səhra Afrikada növbəti 5 il ərzində 240 
milyon yeni mobil internet istifadəçisi olacağını proqnozlaşdırır.
35 
Sosial media ən yüksək sürətlə inkişaf etmiş iqtisadiyyatlarda yayıl-
sa da, Şərqi Asiya, Cənub-Şərqi Asiya və Orta Amerikada da 30%-
lik qlobal orta göstəricini ötmüş və sürətlə artmaqda davam edir. 
Çin mərkəzli bir mobil mətn və səsli mesaj xidməti olan “WeChat” 
(Weixin) yalnız 12 ay ərzində, 2015-ci ilin sonuna qədər təxminən 
150 milyon istifadəçi qazanmışdı ki, bu da ildə ən azı 39%-lik artım 
deməkdir.
36