Dünya xalqları öz nadir sənət incilərini
Yüklə 1,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
32 dövrümüzün bu atom və hidrogen bəlalarının insanlığa gətirdiyi və gətirə biləcəyi böyük fəlakətlərdən danışır, bəşəriyyətin gələcəyinə məsuliyyətsiz yanaşan
müharibə iştahlı
imperialist dövlətlərin qanlı cinayətini lənətləyir". Şair
bu şerində
milli-coğrafi sədlərə
sığmayaraq bəşəri ağrları, beynəlxalq miqyaslı əzabları hamıya doğma bir dillə böyük bir üzgünlüklə təsvir edir. Onun dünyası Xirosima, Naqasaki faciələrini- dünyaya, bəşəriyyətə hələ bu gün də ibrət dərsi omayan o vəhşi bir faciəni yaşayıb. Bu gün də o yerlərdə torpağa, insanlara, mühitə dəyən
əzablar yaşanılır. Gözsüz, burunsuz, qulaqsız, qolsuz, eybəcər, şikəst doğulan yapon uşaqlarının dərdi bəşəri bir dərd kimi qəbul edilməlidir və şair haqlı olaraq bildirir ki, bu dərdi-bəlanı Allah yox, insan törədib. İnsan nəinki yaşadığı ərazinin, eləcə də bu gün dünyanın qəniminə çevrilə bilər. Eyni zamanda o özünün də belə anlarda düşmənidir. Axıdılan günahsız
qanlarda ədalətsiz müharibənin, törədilən faciələrdə, dəhşətlərdə insan əli var. Yanıb torpağa qarışan Osvensim qurbanlarının külə dönmüş cisminin faciəsində insan əli var. İnsanlar bunu unuda bilər, lakin torpaq heç vaxt unutmur, onun da yaddaşı var, özü də qan yaddaşı. Şair bilir ki, o dərdi ki, torpaq çəkib, onu unutmayacaq. Qərinələr ötəcək, o qərinələrdə
33 torpaq gördüyü, yaşadığı faciələri yaşadacaq. O faciədə əzizlədiyi, bəslədiyi insanların əli
olduğunu da unutmayacaq. Təhsin Mütəllimov yazırdı: "Şairin siyasi- ictimai məzmunlu şerlərində bir motiv daha qüvvətli səslənməkdədir. O da müasir insanın sülh və əmin-amanlıq arzularıdır. XX əsr vətəndaşının gələcək taleyi məsələsidir". İnsan nağıllarında uçan xalçaları elmiylə, zəkasıyla təyyarəyə, neçə-neçə uçan varlığa çevirib. Nağıllarını gerçəkləşdirib, ümidlərini göyərdib. İnsan o təyyarələrdən uçan quş qanadlı arzuların qoynunda yaratmaq eşqilə yaşayan insanları məhv etmək üçün "oturacağın altına dinamit qoyub" təyyarəni partlatmaq da istəyib. İnsanları məhv edən silahlar hazırlayıb. Bir
anda yer
kürəsini yox
edə biləcək
"knopka"ların idarəedicisinə, istehsaledicisinə çevrilib. Təzadlı fikirlərinə görə bir-birinə bənzəməyən insanlar, onların əməlləri Fikrət Sadıq şerlərində ən qayğılı, dərdli mövzulardır. Onun şerlərində insan obrazı
böyüklüyü, nəcibliyi, dahiliyi, müqəddəsliyi ilə yanaşı,
cılızlığı, paxıllığı, vəhşiliyi, qaniçənliyi ilə də göz önündədir. Milyonların bu dünyada arzularının arzusu yaşamaq, yaratmaqdırsa, o milyonların nadanları da var ki, bir gün də onların arzularını gözündə qoyar... Onun xilqətində şər-ölüm də var. Ona görə də Fikrət Sadıq insan əməlində bu 34 ikiliyi yaxşı görür və qələmini dünyagörüşünə uyğun bir dillə kökləyib belə insanların da obrazlarını yaradır ki, dünya yaxşılardan xali deyildir, insanı düşünməyə, düşündürməyə vadar edir. Onun poetik qələmində iki insan obrazı var; bir qüvvətli qələm sahibinin-rəssamın yaratdığı iki obraz. Hər kəs o obrazın daxilini üzündəki cizgilərdə görür. F. Sadıq o cizgiləri sözlə ifadə edəndə rəssam təxəyyülündən də yararlanır: Bir Xeyir var, bir də ki şər. Şərə qaçan şərə düşər. Şərdən uzaq qaça bəşər, Alçaltmaya şər adamı. Budur şairin insan üçün arzuladığı, bəşər üçün etibarlı bildiyi dünyanın, bəşəriyyətin əbədi varlığına mane ola biləcək qüvvələr və bundan narahat
olan insanların keçirdiyi mənəvi
iztirablar. Xeyirlə şərin yaşadığı bir dünyada yaxşıyla pisin mövcud olduğa aləmdə pisdən qorunmaq, dünyanı qorumaq yaxşınını arzusudur və ona görə istəyir ki, insan şər əməllər sahibi olmasın, şər insanı alçaltmasın. F.Sadığın şerlərində narahatçılıq, gördüklərindən, yaşadıqlarından sevinc duyma, həyatında, dünyada, cəmiyyətdə baş verən təzadlı hadisələrdən qüssələnmə, fikirçəkmə, tökülən nahaq qanların dərdini içinə salma var. "Üçüncü simfoniyanı dinlərkən" şerinin: Saçları qarışmış 35 dünyamızı. Raket ucları darayacaqmı, Yoxsa kotan dişləri? -misraları üzərində düşünən
proffessor Təhsin Mütəllimov yazır: "Bu misralarda şair XX əsrin mürəkkəb təzadları içərisində yaşayan bütün insanların öz zamanlarına olan ən ciddi sualını təkrar edir. Bu misralar arxasından şair vətəndaşın öz əsri haqqında narahat düşüncələri vardır. Axı bir yandan ölməkdə olan adama süni ürək və ya böyrək qoyulması üçün insan xarüqələr, möcüzələr yaradır, digər tərəfdənsə insanların daha kütləvi və daha vəhşi qırğını üçün yeni yollar axtarılır, silahlar düşünülür… bir yandan süni insan-robot ixtira olunur, digər tərəfdən canlı
insan bəzən
"sağalmaz dərdlərdən" gözü baxa-baxa son saatlarını saymalı olur. Bütün bunlar əsrimizin ən böyük təzadlarıdır. Fikrətin poeziyasındakı müasirlik nəfəsini və siyasi-ictimai pafosunun əsil mənbəyi məhz belə həyati və fəlsəfi mövzulardadır. Bu mövzular Fikrətin bütün yaradıcılığında qüvvətli bir xətt təşkil edərək, onun ictimai mündəricəsini daha da zənginləşdirir." F. Sadıq yaradıcılığında insan mövzusu geniş və əhatəlidir. Bu şerlərdə insana, onun yaxşı və pis
əməlinə, əməyinə, dostluğuna, qəhrəmanlığına, zəngin və cılız aləminə şair 36 müxtəlif
aspektdən yanaşır. Və hər biri
mükəmməl, bitkin bir mövzudur. Bu mövzuların qəhrəmanı insandır. Orada elə insanlar var ki, arzuladığını tapa
bilməyəndə, o arzuların əlçatmazlığını görəndə
onları nağıllarına, yaratdığı əsərlərinə köçürür. Göylərə uçmaq, qanad açmaq istəyən insanlar əlinin zəhmətilə, beynini, zəkasının fəaliyyəti ilə qanadlı quşlardan da yüksəkliklərə qalxdılar. İnsanlar öz arzu və istəklərini, quş qanadlı ümidlərini Qobustan kimi neçə-neçə qayalarda, daşlarda, Misir ehramlarında, şairin dediyi kimi: Fidinin heykəllərində, Füzulinin qəzəllərində Öz qanadlarını qaytardılar. Göylərə can atan, qanadlanmaq, uçmaq istəyən insanların yaşamaq, yaratmaq, dünyanın sirlərindən vaqif olmaq istəyi özündən sonra qoyub getdiyi
qabarlı əllərinin sayəsində əbədiləşdi. F. Sadıq belə insanları sevir. İnsan arzusu, sevgisi onun əməyidir, qabarlı əllərin yaratdığıdır. Zəhmətkeş insan yaratdığıyla quş qanadlı arzularına çatdı. Və daha irəliyə gedərək bu "pöhrə atmamış yolun"muş qabarlı əllərin yox etdiyi o "qanadların" sayəsində dünyanın ən böyük möcüzələrini yarat"dı. "Əllər-qanadlar" şerində Fikrət Sadıq insanın mənəvi
möhtəşəmliyini göstərmək üçün "qanadlar"dan poetik vasitə kimi istifadə edir. Bu 37 şerdə müasir düşüncə tərzinə malik yeni bir lirik qəhrərman tipi var. O, hissi emosional cəhətdən zəngin, həm də güclü analitik düşüncəsi olan lirik qəhrəmandır. "Dənizə bənzəyən göyə uçan" quşların hərəkətləri ilə "göyə can atan insanlar"ın arzusuna qəhrəman ağlın işığında yanaşır. Faktın zahiri effektinə uymayır, onun mahiyyətini araşdırır, mənəvi intellektual aləminin zənginliyi ilə insanın tarixi və şəxsi ləyaqəti, həyat və ömür fəlsəfəsi tərənnüm olunur. Göyləri fəth etmək üçün qanadları olmasa da əllərinin zəhməti, gücü ilə quşları belə kölgədə qoya bilir. Qayalara çəkilən
ilkin şəkillər- dünyanın ən böyük möcüzələri kimi bəşər aləmində tanınan Misir ehramları, Qobustan qayaüstü rəsmləri, insan əlinin yaratdığı möcüzələr doğuran heykəllər, insan beyninin fəaliyyəti zəhmətə alışdıqca qabarlı əllərin möcüzəsi və cismən qanadlardan məhrum insanların əllərlə yaratdığı möhtəşəmlik tərənnüm olunur. Bədbinlik fəlsəfəsindən uzaq insan qüdrətli zəkası ilə əvəzsiz bir idrak sahibi kimi vəsf olunur. F.Sadığın lirik qəhrəmanı şəxsi qayğılardan uzaq olmayan narahat bir qəlb sahibi, daima düşünməkdə olan insandır. O insan ki, şairin şe'rlərində bu dünyaya daşlardan və ağaclardan sonra gəlib. "Daş, ağac, insan" şerində sərtliyi, kövrəkliyi, solmağı, dözümü, vüqarı, yalqızlığı, susmağı
"daşdan", göyərməyi, qocalmağı, 38 birləşməyi ağacdan xasiyyət götürmüş insan ömrünün fəlsəfəsi var. Bu şe'rdə insanın, dünyanın taleyi üçün nigarançılıq duyğuları əsasdır. "Ulduz
davası" şe'ri
Rəsul Rzanın
"Kiberinetika", "Pəncərəmə düşən işıq", Bəxtiyar Vahabzadənin "Baş"," Elm-əxlaq", Əli Kərimin "Metronun yaylı qapıları", "Daş" şe'rləri kimi özündə dünyanın taleyi üçün nigarançılıq çəkən insanın təlaş hisslərini ümumiləşdirir. Bu şe'rlərdə olduğu kimi "Ulduz davası" nda da lirik qəhrəmanını bəşər üçün dünyanın özündə yaratdığı, icad etdiyi nüvə silahlarının onun ilkinliyinə, təbii-bioloci gözəlliyinə, əxlaq
bütövlüyünə, mə'nəvi
saflığına ləkə
vuracağından narahatdır. Elmin, texnikanın sürətlə inkişafı insan övladının qarşısında yeni problemlər qoyur. Bir tərəfdən elmi-texniki- tərəqqi insan həyatının firavanlığına, xoşbəxt gələcəyinə xidmət edirsə, insanı sevindirirsə, digər tərəfdən
"ekologiya" problemləri çərçivəsində ümumi narahatlıq artır. Ç ünki ETİ- nin imkanlarından, kəşflərindən öz hərbi-sənaye komplekslərini inkişaf etdirmək istəyən dövlətlər insan həyatı fenameni unudur, təbiət-insan münasibətlərini pozur. Atmosferə, çaylara, dənizlərə axıdılan
zərərli maddələr
onları çirkləndirir, meşələrdən vəhşicəsinə istifadə
edilir, torpaq qəddarlıqla istismar olunur.
39 Meşələrə, çaylara, göllərə vurulan zərbələr flora və faunanı məhv edir və bu dünyanı dincliyini, sakitliyini düşünən insanları narahat qoyur. Buna görə də şair də dünya üçün narahatdır: İnsan-sən də dinc otur, dinc dur! Bu yandan da sən başlamısan, -misralarının arxasında nələr yoxdur; İnsan öz əməliylə dünyanı fəlakətdə qoymayıbmı? Meşələri yerlə-yeksan eyləyən insan, dənizləri, çayları qurudan insan, milyonlarla suda yaşayan canlıları məhv edən insan, yaratdığı, sınaqdan keçirdiyi raket-bombalarıyla dünyanın tarazlığını pozan insan, tikdiyi, qurduğu zavod və fabriklərlə atmosferin evini
yıxan, canlı-cansız bütün
varlıqların kökünü kəsən insan, sağlamlığımızı kökündən
baltalayan insan, dünyanı qan çanağına döndərən insan şair demişkən "nə gəldi əlinə yükləyir dünyanın belinə". Əməllərindən peşiman olmayan insanın "indi də ulduzlara əl atm"asından narahatdır şair. Ətrafını "quru yurdda qoyan" insan indi də ulduzlar aləminə əl atmaq istəyir və şair bilir ki, bu dəfə də qazancı fəlakət olacaq. Budur şairi həyəcanlandıran, qəzəbləndirən. Odur ki inadla tələb edir: Döymə
qapısını, dəymə
qonşuna! Qırma torun iplərini Dəyişmə Yerin yerini. Ulduzlar yağar başına! 40 Sənin davan bir qarışqa cəhdidir. Bir arı sancmağıdır. Qorx ki, məhv olasan, Dinc dur, İnsan! O müasirləri kimi şe'rlərində təbiəti mühafizə etmək, onu
qorumaq, kosmik
yenilikləri dünyanın, bəşəriyyətin e'tibarlı gələcəyini tə'min etmək məqsədiylə aparmaq ideyasını dəstəkləyir. Dünyaya qarşı xəyanət, vətənə, torpağa, başı üzərindəki göylərə, təbiətə qarşı xəyanət kimi bir şeydir. F.Sadıq üçün həyat başqa bir məfhumdur. O, bu dünyaya gəldiyi üçün peşiman deyil. Həyat- ölüm fəlsəfəsi onun poetik qələmində şəxsi istək və arzularının fövqündə vəsf edilir: Bilirəm ki, öləcəyəm. Amma bir
də bu dünyaya gələcəyəm. Bir də gəlsəm, vallah, billah, Öz işimi bəri başdan biləcəyəm. Bu ömrümdən kam almadım, O ömrümdə almalıyam. Gördüyü haqsızlıqlar, ədalətsizliklər Fikrət Sadığı incitsə də, göynətsə də həyata olan eşqinə toxuna bilmir. Ç ünki bu həyat bütün acılı- şirinli anlarıyla gözəldir. Çernışevski "Sənətin varlığına estetik münasibətləri" əsərində həyat haqqında yazır:" dünyada ən əziz olan şeylərin ən ümumi və ən əzizi həyatdır; əvvəla elə bir 41 həyat ki, onu insan istəyir, sevir, sonra isə hər hansı bir həyat, çünki hər halda həyat, yaşamaq yaşamamaqdan yaxşıdır; canlı olan hər şey öz təbiəti etibarılə ölümdən, yoxluqdan qorxur və yaşamağı sevir". F.Sadıq acılı-şirinli ömürdə sevinci, fərəhi, kədəri, qəmi qoşa görür. Onun üçün həyatın- ömrün həm acısı, həm də şirini olur. İnsan şirini də, acını da dadır. Bu şirinli, acılı dünyada yaşamağın özü də xoşbəxtlikdir: Yaşamaq bir səadətdir, Təki, təki ömür ola. Zəhmət ilə yaşanırsa, Ümid ilə yaşanırsa, Ömrün acı cığırları, (kor dalana rast gəlməsə) Mütləq, mütləq çıxacaqdır şirin yola. Acı olsa belə yenə O günləri Yaşamağa dəyər bir də dönə- dönə. Dünya - həyat sevgisi şairin "Quşbaşı qar, baba və uşaqlar" şerində daha poetik bir dillə tərənnüm olunur. Onun lirik qəhrəmanı dünya ilə, təbiətlə, onun al-əlvan duyumlu boyaları ilə təmasdadır. Onun nəzərində dünyanın baharı da, qışı da, yayı da, payızı da o qədər gözəldir ki, ondan hansı yaşda olursa-olsun doymaq olmur. 42 Şair üçün dünyada ona əziz olan övladlar, əzizlər, insanlar, coşqun çaylar, dağlar var. İnsan onların vurğunudur. Vurğunu olduğundan imtina etmək isə şairin lirik qəhrəmanına yaddır: Bu dünyadan doymaq olar?! Bu dağlardan keçmək olar? Bu dünyanı görə-görə O dünyaya köçmək olar? Dünya-Kainat-İnsan şairin şerlərində bənzərsiz mövzularla zəngindir. Kainatın
quruluşu haqqında öz poetik düşüncələrini verən də insandır. Onun poetik gümanlarında kainat nəhəng bir saatdır. Bu saat özü də ürəyə bənzəyir. Kainat eyni zamanda bir ürəkdir. Bəlkə də azman bir ağacdır. Fərqi yoxdur. İnsan bu dünyanın düşünən beynidir, vuran ürəyidir və şairin
demək istədiyi
fikir bu misralarda ümumiləşib. İnsan övladı ağlı kəsəndən sakini olduğu dünyanın sirlərindən agah olmaq istəyir, oxuyur, öyrənir, düşünür, yaradır, düşündürür və buna görə də bu dünyanın gələcəyini düşünməli, onu qorumalıdır. Dünya insanın əlindədir. Onu öz elmi, biliyi ilə yaşada da bilər, məhv edə də bilər. Ç ünki "Dünyanı barıt çəlləyinə döndərmiş insan". İnsan eyni zamanda şairin dediyi kimi "İnsan olandan, yaşamaq - ölmək öyrənib". Gördüklərini götürən, dözmədiklərinə ağlayan, qəlbinin sevincini gülüşüylə paylaşan, yaşadığı aləmə 43 kor-koranə baxmayan, daima axtaran, öyrənən insan gözündən heç nə yayınmır. Şüurun, idrakın göstərdiyi yolla yeriyən insan dünyaya, yerə təkcə yaşadığı məkan kimi baxmır, onu canlı, hərəkətdə görür və düşünür, ona həyat fəlsəfəsi prizmasından da nəzər salır: Niyə ürək kimi döyünür Yer. Kim qurub bu Saatı? Bu Ağac, nə ağacdı. Mən də bunu bilirəm ki, Bunları öyrənən bir kəs Özü bitdiyi budağı kəsməz. (" Ürək-Saat- Ağac") Dünya şairin şerlərində mürəkkəb dünyadır. Bu mürəkkəblikdə dünya həm yaxşı dünyadır, həm də… Təki onun namərdi, yalançısı, paxılı olmaya. Dünya belə keyfiyyətli insanlarla dolu olanda insanın insana inam qapısı, ümid qapısı bağlanır. Dünyanın yaxşısını-pisini insan niyə seçmir və yaxud seçmək istəmir?! F. Sadığın həyat, dünya, insan haqqında öz fəlsəfəsi var. Mövzularını həyatda gördüyü, müşahidə etdiyi hadisələrdən, mənzərələrdən götürür. Onunla birlikdə avtobusla, tramvayla işə gedib-gələn metro fəhləsi, gözünün qarısında dəyişən təbiət, baharın gəlişinin yaratdığı xoş təəssürat, payız yağışının gətirdiyi qəm-qüssə, qəzəbini soyudan yağan yağış, dostluqdan aldığı ruh yüksəkliyi, ehtiyacın yaratdığı kədər, ümidin 44 sinəsinə gətirdiyi sevinc, doğma balalarının gözünün qabağında pillə-pillə boy atması, atalıq hissindən doğan poetik duyğular, vətən, xalq, torpaq sevgisi, əlindən gedən dostların qəlbində yaratdığı hüzn, böyük
sənətkarlarımızın qismətinə düşən dərdli tale, xalq yolunda ziyasını nura çevirən, vətəndaşlıq borcunu şərəflə yerinə yetirən ziyalı şəxsiyyətlərin nəcib, xeyirxah əməlləri, bir-birinə bənzəməyən rəngarəng, dolğun məzmunlu hadisələr qələmə aldığı əsərlərin məzmun və ideyasındadır. F.Sadıq romantik şair deyil. Onun romantik misraları da reallıq üzərində köklənib. Onun qələmə aldığı mövzular bir-birinə bənzəməyir. Ehtiyac, qayğı, ümid, həsrət də onun müxtəlif mövzulu şerlərində müxtəlif aspektdən poetik formasını alır. Bəxtiyar Vahabzadə onun
"Cığır" kitabına yazdığı
müqqədimədə göstərir ki, "Fikrətin şerlərində hiss ilə idrakın vəhdəti vardır. Bu şerlər yalnız hisslərimizə deyil, ağlımıza da təsir edir, bizi düşündürür.". F. Sadıq adi, sadə insan olmasıyla fəxr edir. Bu sadəlikdə öz böyüklüyünü tapan şair insandır; yüksək insani keyfiyyətlərə malik insan. O, bu adın da məsuliyyətini duyur. İnsan gəldi- gedərdisə özündən sonra qoyub getdiyi əməli qalacaq. Onun "Mən adicə insanam" şerində böyük fəlsəfi duyğular tərənnüm olunur. O, insanların içərisində adi bir insandır, özündən 45 sonra
dünyası qalacaq. Bu dünyada
"düşüncəmizin günəşdən qətrə-qətrə içdiyi ziya qalır" deyən şair ən kiçicik zərrənin mində biri olsa da yerin də, göyün də hakimidir. Əllərinin zəhmətiylə, düşüncəsinin ziyasıyla əli Veneraya, Marsa çatır. Ç ünki bu adi insanın "fəqət adi olmayan" kainata bənzər işıqlı idrakı, ağlının gücü, qüdrəti var ki, bununla kəhkəşana sahib durmaq istəyir. İnsan böyüklüyü, ucalığı elə adiliyində kök atır. Saflığı, təbiiliyi, sağlam düşüncəsiylə öz adiliyi içərisində gizlənmiş böyüklüyünü görür. Bu böyüklük
onun düşüncəsinin gücündə, qüdrətində, arzu-niyyətindədir. O,
qüdrətli dərrakə sahibi, əsil şairdir, alimdir, müəllimdir, filosofdur. Sadə, hümanist duyğular üzərində köklənən bəşəriyyət yer üzünün əşrəfidir. Yer üzünün əşrəfi bu adi insanlardan biri olan şairin bir amalı var; daima öz gücünü, qüdrətini göstərə bilmək qabiliyyəti olsun, passiv olmasın, dünyaya artıq görünməsin, gərək olsun kiməsə. Bircə an yaşasa belə ildırım olsun, yandırsın-yaxsın, "sakit axan çay ol"masın, ondansa "bircə dəfə sel kimi axsın". Gərəksiz uzun ömürlü olma, mənasız yaşamaqdansa bircə an aş, daş, yandır, yax "ömrü vur başa". Ürəksiz, könlü soyuq, laqeyd insan dəhşətdir kainat üçün. F. Sadıq hümanist şairdir. O, bir budaq belə qırmağa ürək etməyən insandır. Bir qarışqanı 46 belə yaratmağa qüdrəti çatmayan insanın bir budağa qıyması, onu qırması insan övladına bəslədiyi ümidləri alt-üst etmiş olur: F.Sadıq insan oğlunu özünə qarşı inamsızlıq yaradan
əməllərdən çəkindirməyə çalışır. Canlıların, insan həyatının sağlamlığı, xoşbəxt gələcəyi naminə təbiəti qorumaq lazımdır. Fikrət Sadıq bu cür əqidədən uzaq insanlara ömrünü, sağlamlığını belə etibar etmir. Bu dünyada bir mən qalsam, bir də həmin əllər qalsa; Xəstə olsam, dərman olsa- o əllərə əl açmaram; Ümidimi qıra bilər. Qorxaqlıq Fikrət Sadıq
yaradıcılığında insanlığın bəlası kimi qiymətləndirilir. "Ağır dərddir qorxub yaşamaq" ideyasını əsas götürür. İnsanı həmişə coşqunluğa, yaşayıb yaratmağa, ömrü süstlük içərisində keçirməməyə, az yaşasa da mənalı yaşamağa, dünya gözəlliklərindən həzz almağa səsləyir. Mənalı insan ömrü qəhrəmanlar, Şəhidlər də yetirməyə qadirdir. İnsan övladını-qəhrəman şəxsiyyətlərin işini, əməlini tərənnüm etdiyi misralarda: Hamı kimi doğuldun, Böyüdün yaşa doldun. Ölüm vaxtı gələndə |