Dunyo mamlakatlari iqtisodiy rivojlanish jihatdan guruhlanishi turdimurodov Farrux

DUNYO MAMLAKATLARI IQTISODIY RIVOJLANISH JIHATDAN GURUHLANISHI

Turdimurodov Farrux

REJA:

• Jahon xo’jaligining rivojlanish bosqichlari va tendensiyalari
• Ochiq iqtisodiyotning mohiyati
• Dunyo mamlakatlarida iqtisodiy rivojlanish

Jahon xo’jaligining rivojlanish bosqichlari va tendensiyalari

• Jahon xо‘jaligi rivojlanishinig bosqichlari. Vujudga kelish va rivojlanishda uzoq va qiyin yо‘l bosib о‘tdi. Ayrim tadqiqotchilar uning vujudga kelishini Rim imperiyasi davriga bog‘lashadi. Bunda ular Rim imperiyasini о‘sha vaqtdagi butunjahon xо‘jalik tizimi deb baholaydilar. Boshqa olimlar Jahon xо‘jaligi faoliyat kо‘rsata boshlagan vaqtni XV-XVI asrlar, ya’ni buyuk jug‘rofiy kashfiyotlar davri bilan bog‘laydilar. Aynan shu kashfiyotlar qimmatbaho toshlar, metallar, shirinliklar va kо‘llar bilan xalqaro savdoning tez rivojlanishiga sabab bо‘ldi. Ammo bu davrdagi jahon xо‘jaligi cheklangan bо‘lib, faqat savdogarlar sarmoyalari ishlaydigan soha edi.

Zamonaviy jahon xо‘jaligi sanoat inqilobidan keyin, kapital monopol bosqichiga о‘tishi davomida vujudga keldi. XIX asr oxiri-XX asr boshidagi jahon xо‘jaligi XXasrning 60-90-yillaridagi jahon xо‘jaligidan sezilarli farq qiladi.
XX asrdagi jahon xо‘jaligi «kapital kuchiga» nisbatan kо‘p jihatdan oddiy kuchga, iqtisodiyotga yot bо‘lgan majburiyatlarga asoslangan edi.

XX asr о‘rtalariga kelib jahon xо‘jaligi ikki qismga: jahon kapitalistik va jahon sotsialistik xо‘jaliklarga bо‘lingan edi. Jahon iqtisodiy aloqalari tizimida jahon kapitalistik xо‘jaligi ustunlik qilar edi. 90-yillar boshida xalqaro savdo tovar aylanmasining 10 dan 9 qismi jahon kapitalistik xо‘jaligi doirasida ruy berardi; 80-yillar oxirida xalqaro iqtisodiy ayirboshlash kanallari orqali kapitalistik dunyo umumiy yalpi mahsulotining bor-yо‘g‘i 5dan 1 qismi sotilardi xolos.

• XX asr о‘rtalariga kelib jahon xо‘jaligi ikki qismga: jahon kapitalistik va jahon sotsialistik xо‘jaliklarga bо‘lingan edi. Jahon iqtisodiy aloqalari tizimida jahon kapitalistik xо‘jaligi ustunlik qilar edi. 90-yillar boshida xalqaro savdo tovar aylanmasining 10 dan 9 qismi jahon kapitalistik xо‘jaligi doirasida ruy berardi; 80-yillar oxirida xalqaro iqtisodiy ayirboshlash kanallari orqali kapitalistik dunyo umumiy yalpi mahsulotining bor-yо‘g‘i 5dan 1 qismi sotilardi xolos.