E ksport-im port bojlari orqali. U shbu yo‘nalishda davlat to m o

o'z 
mohiyatiga ko'ra qisqa muddatli bo'lib, uning yordam ida davlat moliya 
resurslarini jalb etishlik, ushbu resurslardan oqilona va tejamkorlik 
bilan sarflanishini, iqtisodiy va ijtimoiy jaray on larni tartibga solib 
turish ham da iqtisodiyotning ayrim sohalarini rivojlantirishni o 'z ichiga 
oluvchi chora-tadbirlarning yig'indisidir. Bu c h o ra-tadbirlar o'zaro 
bir-birini to'ldirib turuvchi hisoblanadi.
Davlat moliya siyosatini ishlab chiqishda jam iyatdagi tarixiy ri- 
vojlanishning aniq xususivatlaridan kelib c h iq m o g 'i shart. Moliya 
siyosatining strategik yo'nalishida davlatning mavjud haqiqiy iqtisodiy 
va moliya imkoniyatlari ham da xalqaro holatlar hisobga olinishi lozim. 
Joriy xususiyatlar esa moliya siyosatining taktik yo'nalishida amalga 
oshiriladigan chora-tadbirlar orqali bosqichm a-bosqich, samarali h a m ­
da tejamkorlik yo'lidan foydalanib am alga oshiriladi.

---

Biz moliya siyosatidagi strategik va taktik yo'nalishlarning uzviy 
bog‘liq holda olib borilishini 0 ‘zbekiston Respublikasini iqtisodiy 
rivojlantirish tajribasida k o ‘rishim iz m um kin. Iq tiso d iy o tn i bozor 
m uno sabatlariga o ‘tishning b irin ch i bosqichida g‘o yat m u h im va 
birinchi darajali chora-tadbirlar h am d a ustuvor yo‘nalishlar sifatida 
quyidagilar ilgari surildi.
Moliya va soliq siyosati sohasida:
— qattiq moliyaviy siyosatni amalga oshirish, davlat budjetidagi 
defitsitni iloji boricha kamaytirish, budjetdan beriladigan dotatsiyalar 
va subsidiyalarning barcha turlarini bosqichm a-bosqich qisqartirib 
borish;
— budjet m ab la g ia ri d a ro m a d tushganidan keyingina taqsim- 
lashtiriladigan y o ‘ldan og‘ishmay borish, birinchi darajali, eng zarur 
um um davlat ehtiyojlari uchungina budjetdan mablag‘ ajratish;
— xalq x o ‘jaligi tarm oqlarini, ayrim korxonalarni rivojlantirish 
uchun budjetdan pul bilan qaytarilmaydigan qilib ta ’m inlash amaliyo- 
tidan voz kechish va ana shu maqsadlar uchun investitsiya kreditlaridan 
ketig foydalanish;
— soliq tizimini takoinillashtirish, budjet darom adlari barqaror 
sur’atda t o ‘ldirib turilishini t a ’minlaydigan, kichik va xususiy korxo- 
nalarning, chet el kapitali ishtirokidagi, qishloq xo'jalik mahsulotlarini 
qayta ishlaydigan va xalq iste ’m oli m ollarini ishlab chiqaradigan 
q o'shm a korxonalarning rivojlanishini rag‘batlantiradigan pishiq puxta 
soliq siyosatini olib borish.
Albatta, bu yuqorida t a ’kidlab o'tilgan ch ora-tadbirlar, iqtiso- 
diyotning o ‘sha davridagi rivojlanish holatiga, m am lak at aholisini 
ijtimoiy him oya qilish m aqsadida mablagUarni shakllantirish uchun 
soliqlar stavkalarining yuqoriligi h a m d a sifatan yangi iqtisodiyot 
tarm oqlarini tashkil qilish bilan bog'liq xarajatlarni kerakli moliya 
m ablag‘lari bilan ta ’m inlash u c h u n zarur bo‘lgan majburiy chora- 
tadbirlar edi.
Iqtisodiyotning bozor munosabatlariga bosqichm a-bosqich o ‘tishi- 
ning keyingi bosqichlarida iqtisodiyotning ustuvor sohalari hisoblangan 
Buxorodagi «Qorovulbozor» neftni qayta ishlash birlashmasi, Asakadagi 
« U z D E U » yengil avtom obillar ishlab chiqarish korxonasi, Samar- 
qanddagi «Sam ko‘chavto» yuk va yo'lovchi tashuvchi avtomobil ishlab 
chiqarish korxonasi, Q ashqadaryodagi «Sho'rtarigaz» kimyosanoat 
k o m p le k s la r in in g ishga tu s h ir ilis h i n a tija s id a , d a v la t b u d jetig a
q o ‘sh im c h a pul m ab lag'larin i kelib tushishini t a ’m in ladi. 0 ‘zbe-

---

kistonning g‘alla mustaqilligiga erishishi natijasida esa xorijdan g ‘alla 
mahsulotlari im port qilish salmog‘i keskin kamaydi va bu omil valuta 
mablag‘larini tejashga olib keldi.
M amlakatimizdagi kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning tez 
sur’atlar bilan rivojlanishi nafaqat davlat budjetiga q o'shim cha m ab - 
lag‘larning kelib tushishi bilan birga aholini q o ‘shim cha ish o ‘rinlari 
bilan t a ’minladi.
Bu yuqoridagi om illar bilan bir qatorda davlat budjeti sarflarining 
omilkorlik va m anzilli sarflanishi jarayonlari h a m amalga oshirila 
boshladi. Ushbu ijobiy o'zgarishlar davlatimizning moliya siyosatiga 
o ‘z t a ’sirini k o 'rsatd i. 2007-yil 25 -dekabrda tasdiq langan va 2008- 
yil 1 -y an v a rd a n kuchga kirgan « 0 ‘zb ek isto n Respublikasi Soliq 
Kodeksi» va 2000-yil 14-dekabrda qabul qilingan 0 ‘zbekiston Respub- 
likasining «Budjet tizimi t o ‘g ‘risida»gi Q o n u n i m amlakatimizdagi m o ­
liya siyosatining sifatan yangi darajaga ko'tarilganligidan dalolat beradi. 
Davlat olib borayotgan moliya siyosati jam iyat iqtisodiy manfaatlari 
va aholining ayrim ijtimoiy guruhlarining talablaridan kelib chiqadigan 
maqsad hamda vazifalar hal etilishi bilan bog'liqdir.
Shuning u ch u n moliya siyosatini olib b orishda moliya m exa- 
nizmining ahamiyati kattadir. Biz mazkur darsligimizning keyingi para- 
grafida moliya siyosatini amalga oshirishda moliya m exanizm ining 
mohiyati va o ‘rnini yoritishga harakat qilamiz.