E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

Ishqoriy metallarning suv bilan o ‘zaro ta ’siri. (Tajriba
m o ‘rili sh kafda: oyn asi tushirilgan y o k i him oyalovch i
maska kiygan holda bajariladi.) 
K ristallizatorni suv bilan 
to ‘ldiring va m o ‘rili shkafga q o ‘ying. N atriy m etalidan 
m oshdek kesib olib uni filtr qog'oz bilan kerosindan 
tozalang. Yangi kesilgan natriy yuzasi tezda xiralashishiga 
e ’tibor bering. Pinset bilan natriyni suvli kristallizatorga 
tushiring. Q anday gaz ajralib chiqadi? Reaksiya tugagan- 
dan so‘ng olingan eritm aga 1—2 to m ch i fen olftalein 
eritm asidan tom izing. Xuddi shunday tajribani kaliy va 
litiy m etallari bilan ham bajaring. M etallarning suv bilan 
o ‘zaro ta ’siri reaksiya tenglam alarini yozib, qaysi metall 
suv bilan kuchliroq reaksiyaga kirishishiga izoh bering. 
Bu kuzatishlar nimaga bog‘liq ekanligini tushuntiring. Nima 
uchun litiy m etallarning kuchlanish qatori boshida turadi? 
Ishqoriy m etallarning standart elektrod potensiallari bilan 
tanishing (ilovaga qarang).
69

---

Litiy, natriy va kaliy oksidlarining olinishi. (Tajriba
m o ‘rili shkafda olib boriladi.)
Tigel qopqog‘iga kerosindan 
quritilgan va tozalangan natriy yoki kaliy b o ‘lakchasini 
qo‘ying, va qopqoq ostidan gaz gorelkasida ohista qizdiring. 
M etall suyuqlangandan keyin, uni gorelka alangasida 
yoqing. H am m a m etall yonib b o ‘lgandan keyin, uni 
soviting va olingan m oddaga 2—3 tom chi suyultirilgan 
sulfat kislota eritm asi bilan kislotali m uhitga keltirilgan 
kaliy yodid eritm asidan, 2—3 tom chi kraxmal kleysteri 
eritmasidan quying. N im a kuzatiladi? Natriy va kaliy havoda 
yondirilganida q anday m od da hosil b o 'lad i? Bu m e- 
tallarning oksidlari qanday olinadi? Shunday tajribani litiy 
m etali bilan bajaring. Bunda qanday m odda hosil b o ‘ladi? 
Rubidiy va seziy havo kislorodi bilan qanday m oddalar 
hosil qiladi? Reaksiya tenglam alarini yozing. Litiy-seziy 
qatorida elem entlar oksidlari va peroksidlarining term ik 
barqarorligi qanday o'zgaradi?