E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

Vodorod xloridning olinishi va uning suvda erishi
C h in n i k o sa ch a d a yoki k ristalliz a to rd a k o ‘k lakm us 
e ritm a sin i tay y orlang . P ro b irk ag a (k o lb ach a) q u ru q osh 
tuzi k ristallid an so ling va o g ‘zin i P sh ak lda bu k ilgan gaz 
c h iq aru v ch i nay o 'rn a tilg a n tiq in bilan berkitib, shtativga 
o ‘m ating . G az chiqaruvchi nay u chin i q u ru q p robirkaning 
tubigacha tushiring. P robirka og ‘zini paxta bilan berkiting. 
T uz va sulfat kislota aralashm asi b o r probirkani asta-sekin 
q izdiring . Q u ru q p ro b irk a n in g o g 'zid ag i p ax ta ustida oq
4 - K - 1 7 3
49

---

tu tu n h o sil b o ‘lishi b ila n qizd irish n i t o ‘x tatin g va p ro b ir­
ka n i gaz c h iq a ru v c h i n a y d a n a jra tib o lin g va d a rh o l 
p r o b ir k a o g 'z in i b a rm o q b ila n b e rk itin g . P ro b irk a n i 
t o ‘n k arib avvaldan tay y o rlan g a n k o ‘k lakm us eritm asiga 
b o tirin g va suv o s tid a b a rm o g ‘in g iz n i o lin g . N im a n i 
k u zatd in g iz? N im a u c h u n p ro b irk ad ag i suvning sath i tez 
k o ‘tariladi? Lakm us rangining o ‘zgarishini belgilang. Asbob 
rasm in i chizing. K u zatilg an h o d isan i yozing. V o d o ro d
x lo rid o lis h re a k siy a si te n g la m a s in i y o z in g . L a k m u s 
ran g in in g o 'z g a rish in i n im a b ila n tu sh u n tirish m um kin?
U c h ta p ro b irk a o lib , u larn in g b iriga n a triy x lorid, 
ik k in c h is ig a n a triy b ro m id , u c h in c h is ig a kaliy y o d id
e ritm a la rid a n 3—4 to m c h id a n tom izing. U larn in g h a r b i­
riga k u m u sh n itra t e ritm a sid a n , k u m u sh galogenidlarga 
xos c h o 'k m a hosil b o ‘lg u n c h a 1—2 to m c h i to m izin g . 
C h o ‘km an in g - ran g in i belgilang, tegishli reak siy alarning 
m o le k u ly a r va io n li te n g la m a la rin i yozing.
Xlorli ohakning olinishi (T a jrib a тЫЩШ Щ ка/йа olib
b o rila d i).
H ajm i 50— 100 ml b o 'lg a n silirfflti^a^ 2 g to za
s o ‘n d irilg a n oh^fc? (kalsiy g id ro k sid i) solib, ustiga 10— 15 
ml d istilla n g a n suv q u y in g v a 's h is h a ta y o q c h a b ila n
yaxshilab aralash tirin g . H osil b o 'lg a n a ralash m an i m uzli 
suvda sovitib (nim a u ch u n ?), unga 10—20 m inut davom ida 
v o d o ro d x lo rid d a n to za lan g a n xlor yuboring. (Bu qan day
q ilin ad i? ) R eaksiya ten g la m a sin i yozing.
a) 
o lin g a n m a h s u lo tn in g b ir q ism ig a 10 m l suv 
c |^ |^ |g va erim ay qolgan c h o 'k m a d a n filtrlang. O lingan 
eriti®№ ing indigo eritm asiga va biror rangli m atoga ta ’sirini 
sinab k o ‘ring. K uzatilgan h o d isalarn i izohlang: