E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

XLORNING KIMYOVIY XOSSALARINI 0 ‘RGANISH.
METALLARNING XLORDA YONISHI
a.
T e m ir sim olib, u c h in i bukib ilm o q yasang va u nga 
ingichka m is tolalarini yoki mis qirindisini o ‘m ating. M isni 
gaz a lan g asid a q izd irib , uni tezlik b ila n x lo r to 'ld irilg a n
b a n k a la rd a n biriga tu sh irin g . M isning xlor b ilan o ‘zaro 
ta ’sirini kuzating. Reaksiya tugagach idish o g'zin i berkitib, 
sovitish u c h u n olib q o ‘ymg. Reaksiya tenglam asini yozing. 
Idish so vig an dan keyin unga o z ro q suv quyib ch ayqating . 
E ritm an ing rangi qanday b o ‘lishini belgilab oling va uning 
sab ab ini tu sh u n tirin g .
b.
Q o g ‘oz v a ra g ‘id a su rm a m etali k u k u n id a n ozgina 
olib, u n i xlor yig‘ilgan b a n k a la rd a n ik k in ch isig a sekin 
asta seping (reaksiya q o ro n g ‘ilikda olib b o rilsa yana ham
yaxshi). Sodir b o ‘lgan o ‘zgarishlarni qayd qiling. Surm aning 
oksidlanish darajasi uch va beshga teng ekanligini hisobga 
olib, reaksiya te n g la m a la rin i yozing.
d.
N a triy m e ta lid a n n o ‘x atd ek b o ia g in i qirq ib olib, 
u n i filtr q o g ‘ozi b ila n artib q u ritin g va asbest q o plan gan
te m ir q o sh iq ch ag a solib alangaga tu tin g . N a triy suyuq-
47

---

lan ish i b ilan q o sh iq c h a n i x lo r t o ‘ld irilg an b an k aga tu sh i- 
ring. N atriy nin g xlorda yonishini kuzating. Reaksiya ten g - 
lam asin i yozing.
XLORNING METALLMASLAR BILAN
0 ‘ZA R 0 TA’SIRI
a.
B itta p ro b irk a g a to za v o d o ro d , ik k in ch isig a x lo r 
to 'ldiring . V odorod to ‘ldirilgan probirkaning og‘zini pastga 
qilib xlo r to id ir ilg a n p ro b irk a og ‘ziga tu tin g va p ro b ir- 
k alarn i b ir n e c h a m a rta to 'n k a ris h b ila n g azlarn i a ra - 
lashtiring. Keyin h a r ikkala probirka og‘zini alangaga tuting. 
N im a k uzatilad i? H a r ikkala p ro b irkag a o zgina suv quyib 
ch ay q an g va hosil b o ‘lgan e ritm a n i lakm us b ilan sinab 
k o ‘ring. R eaksiya te n g la m a sin i yozing. E ritm a m u h iti 
q an d ay ?
b.
T em ir qoshiqchaga ozgina quritilgan qizil fosfor olib, 
alan g ad a y o n d irin g , keyin tezlik b ila n xlor t o ‘ld irilgan 
ban k aga tu sh irin g . F o sfo rn in g x lo r alan g asid a y o n ish in i 
kuzating. Reaksiya tenglam asini yozing. X lor va fosforning 
qaysi biri oksid lo vch i va qaysi biri q ay taru v ch i ekan ligin i 
k o ‘rsating.
d.
X lo rn ing m u rak k ab m o d d a la r bilan
a) filtr qog‘o?.idan lenta kesib oling va yangflhaydalgan 
sk ip id a r b ilan h o ’fU ng va q isq ich yordair^S a xlorli b a n ­
kaga tu sh irin g . N im a ku zatilad i? R eaksiya ten g la m a sin i 
yozing.
b) te m ir q o sh iq ch ag a b ir b o 'la k sh am n i o ‘rn atin g va 
sham ni yoqib asta xlor to ‘ldirilgan bankaga tushiring. N im a 
k uzatiladi? R eaksiya teng lam asin i yozing.