E. N. Lutfullayev, Z. N. Normurodov

OZONNING HOSIL BO‘LISHI
B ir p ro b irkag a oz m iq d o rd a g i b ariy p ero ksid k u k u - 
n id a n , ik k in ch i p ro b irk a g a 2 m l k o n se n trla n g a n sulfat 
kislota oling. Ikkala p ro b irk a n i h a m sovuq suvli idishga 
tu sh irib soviting (yoki q o r va osh tuzi a ralash m asid an
ib o ra t so v itu v c h i a ra la s h m a g a ). S u lfat k islo ta n i b ariy
pero k sid li pro b irk ag a solib, sh ish a ta y o q c h a b ilan a ra - 
lash tirib tu rib soviting. R eaksiya tenglam asi quyidagicha:
3 B a 0 2 + 3 H 2S 0 4 = 3 B a S 0 4 + 3 H 20 + 0 31
O zo n b o r-y o ‘qligini h idiga q arab (eh tiy o t b o i i b h id - 
lang!) va KJ eritm asiga b o tirilg an qizil lakm us q o g 'o z n in g
yoki KJ eritmasi va kraxmal kleysteriga botirilganda binafsha 
q o g ‘o zn in g k o 'k a ris h id a n bilish m u m k in . O z o n n in g KJ 
b ila n t a ’siri quyidagi reaksiya o rqali ifodalanadi:
2K J + 0 3 + H 20 = 2 K O H + J 2 + 0 2
45

---

G A L O G E N L A R
TURLI OKSIDLOVCHILARGA XLORID
KISLOTA TA’SIR ETTIRIB XLOR OLISH
a. 
U c h ta p ro b irk a olib, ularga quyidagi o ksidlovchilar- 
n in g 2 —3 ta k rista lla rid a n soling: b irin c h isig a kaliy p e r- 
m anganat, ikkinchisiga P b 0 2, uchinchisiga K2C r20 7 va ular- 
ning h a r biriga 1 m l dan k o n sen trlan g an (p = 1,19 g /sm 3) 
xlorid kislota quying. Probirk alard an xlor ajralib chiqishini 
uning h id id an va rangidan bilib oling. Agar reaksiya yetar- 
lic h a tez b o rm a sa , p ro b irk a la rn i b iro z q izdiring.
Eslatm a:
H a r b ir tajrib a d a n s o ‘ng xlor ajralib c h iq a - 
y otg an p ro b irk a g a b ir n e c h a to m c h i n a triy tio su lfa t e rit­
m asid a n to m izin g va d a rh o l p ro b irk a n i yuvib tozalang.
R eaksiya ten g lam alarin i yozing.
1) 
m arg an es va q o ‘rg‘o sh in n in g (II) v alen tli holatga, 
x ro m n in g (II I) v alen tlik k a o ‘tish in i h iso b ga olib, xlor 
o lish reak siy alarin ing ten g lam alarin i yozing.
10-rasm.
X lor y ig 'ish asbobi 
46

---

2) 
suvni hisobga olib va reaksiya m ah su lo tla ri sifatida 
o ltin g u g u rt, x lo rid k islo ta, n atriy sulfat hosil b o ‘lishini 
n a z a rd a tu tib , x lo rn in g tio su lfa t bilan o ‘z a ro t a ’sirin i va 
bu reaksiyalarda oksidlovchi va qaytaruvchilarni k o'rsating. 
E le k tro n la rn in g o ‘tish sxem asin i tuzing:
b. 
10-rasm ga q arab xlo r olish asbobini y ig ‘ing. Vyurs 
kolbasiga (1) m arg a n es (IV ) oksididan 5 g solib, u n in g
ustiga to m izg ic h v o ro n k a d a n (2) k o n se n trla n g a n x lo rid
k islo ta (p = 1,19 g /s m 3) to m iz in g . A jralib c h iq a y o tg a n
x lo rn in g h ajm i 50 — 100 m l li silin d rg a (b a n k a c h a la rd a n
h a m fo y d a la n is h m u m k in ) (3) y ig ‘ing va u la r gazga 
t o ‘lg a n d a n keyin sh ish a p la stin k a bilan b e rk itib , keyingi 
ta jrib a la r u c h u n saq lab q o ‘ying. H a m m a id ish la r x lo r 
b ila n t o ‘ld irilg a n d an keyin asbobni m o ‘rili shk afda qism - 
larga ajrating va yuvib q o ‘ying.