Ə. Q. Abbasov

Şəkil 33. Qapının elektrik blokirovkasının sxemi. 
 

---

120 
 
Paylaşdırıcı 
quruluşlarda 
və 
yarımstansiyalarda 
əməliyyat  işçilərinin  səhv  hərəkətlərini  xəbərdar  etmək  üçün 
bloklayıcılardan istifadə olunur. 
 
3.
 
ELEKTRİK QURĞULARININ TƏHLÜKƏSİZ 
İSTİSMARININ TƏŞKİLİ 
 
3.1 İşləyən elektrik qurğularına operativ xidmət olunması 
 
İşləyən elektrik qurğularının  texniki istismarı aşağıdakı 
elektrotexniki işçilər tərəfindən  yerinə yetirilir: 
a) müəssisələrin baş energetikləri, sexlərin energetikləri, 
sexlərin  rəisləri,  istismar  xidmətinin  mühəndis  və  ustaları, 
elektrosexlərin  rəisləri,  elektrik  laboratoriyasının  rəhbəri 
vəzifəsində işləyən mühəndis və texniklər. 
b)  operativ  və  operativ-təmir  işçilərinə  xidmət  edən 
şəxslər  –  ustalar,  baş  elektromantyorlar,  elektrik  quraşdırma 
işlərinin 
briqadirləri, 
elektrik 
təsərrüfatı, 
sex 
və 
yarımstansiyaların  məsul  növbətçiləri,  elektrik  şəbəkələrinin 
növbətçi  rəisləri,  elektrik-montyorları,  onların  köməkçiləri  və 
təhlükəsizlik  texnikası  üzrə  II-V  qrup  kvalifikasiyası  olan 
şəxslər. 
Elektrik  qurğularının  operativ  xidməti,  yerli  operativ 
elektrotexniki işçilər tərəfindən yerinə yetirilir. 
Müxtəlif  işlər  görmək  və  operativ  xidmət  üçün 
elektrotexniki  işçilərə  təhlükəsizlik  texnikası  üzrə  beş 
kvalifikasiya qrupu müəyyən edilmişdir. 
Elektrik  təsərrüfatı  işçilərinə  kvalifikasiya  qrupunu, 
onların  işləri  ilə  əlaqədar  təhlükəsizlik  texnikası  üzrə  biliyini 

---

121 
 
yoxladıqdan sonra verilir. 
İşləyən  elektrik  qurğularının  təhlükəsiz  istismarı 
aşağıdakı  tələbləri  yerinə  yetirməklə  aparılır  –  işi  yerinə 
yetirmək  üçün  verilən  göstəriş  aydın  (dəqiq),  kvalifikasiyalı, 
texniki  və  təşgilati  cəhətdən  düzgün  olmalıdır.  Ona  görə 
1000V-a qədər və ondan yuxarı gərginliklərdə işləyən elektrik 
qurğularında  əməliyyat  işlərini  aparmaq  üçün  göstəriş  verən 
şəxs, baş energetikin xüsusi sərəncamı ilə təyin olunur. 
Sex  elektrik  avadanlıqlarına  baxış  zamanı  hər  hansı  bir 
əməliyyatın  aparılması  (qəzanın  və  bədbəxt  hadisələrin 
qarşısını  almaq  tədbirlərindən  başqa)  qadağandır.  Həmçinin 
çəpərlərin  götürülməsi  (cərəyan  keçirən  və  fırlanan 
hissələrdən),  çəpərin  içərisinə  daxil  olmaq,  cərəyan  keçirən 
hissələrə yaxınlaşmaq və toxunmaq qadağan olunur. 
Növbətçi  elektrikə  (elektrotexnoloji  avadanlıqlara 
xidmət  edən)  tələb  olunduqda  şitlərin  və  işəburaxıcı 
quruluşların  qapılarını,  baxmaq  üçün  açmağa  icazə  verilir 
(xüsusi ehtiyatla). Baxışın nəticələri əməliyyat jurnalında qeyd 
edilir.  
Ayrı-ayrı elektrik işlədicilərini şəbəkəyə birləşirmək və 
açmaq, onlara xidmət edən I qrup kvalifikasiyası olan fəhlələr 
tərəfinən yerinə yetirilə bilər. 
1000V-dan yuxarı  gərginlikli elektrik  qurğularına  baxış 
zamanı  III  qrup  kvalifikasiyası  olan  bir  nəfərə  çəpərin 
içərisinə  daxil  olmaq  və  paylaşdırıcı  qurğuları  açmağa  ucazə 
verilmir. Paylaşdırıcı kameraya çöldən baxmağa icazə verilir. 
IV  və  V  qrup  kvalifikasiyaya  malik  işçiyə  lazım 
gəldikdə paylaşdırıcının kamerasına daxil olmağa icazə verilir, 
ancaq  bir  şərtlə  -  kameraya  yaxın  keçidlərdə  transformator 

---

122 
 
izolyatorlarının aşağı flanesindən yerə qədər olan məsafə 2m-
dən  az  olmamalıdır,  çəpərlənmiş  cərəyan  keçirən  hissələrinə 
qədər  olan  məsafə  isə  3,5kV-a  qədər  2,75m,  110kV 
gərginlikdə  isə  3,5m-dən  az  olmamalıdır.  Əgər  bu  məsafələr 
göstərilən qiymətlərdən az olduqda çəpərin içərisinə ancaq III 
qrup  kvalifikasiyası  olan  ikinci  şəxslə  daxil  olmağa  icazə 
verilir.  İkinci şəxsin vəzifəsi birincinin gördüyü əməliyyatlara 
nəzarət  etmək,  lazım  gəldikdə  (yəni  cərəyanla  zədə  aldıqda) 
ona kömək etməkdir.  
Baxış  zamanı  elektrik  qurğusunun  hər  hansı  cərəyan 
keçirən  hissəsinin  yerlə  birləşməsi  müşahidə  olunduqda 
gərginlik  tam  açılana  qədər  həmin  yerə  4-5m  (qapalı  otaqda) 
və  8-10m  (açıq  yarımstansiyada)  qalana  qədər  yaxınlaşmağa 
icazə verilmir. 
Bu  tədbirdə  məqsəd  “addım”  gərginliyindən  zədə 
almağının  qarşısını  almaqdır.  Əgər  yerə  qapanma  sahəsinə 
yaxınlaşmaq  vacibdirsə  (məsələn,  gərginlik  altına  düşmüş 
işçiyə kömək etmək və ya kommutasiya aparatları ilə əməliyat 
aparmaq  lazım  gəlirsə),  onda  izoləedici  ştanqa,  qaloş  və 
botulardan istifadə etmək lazımdır.