E qosimov, M. Akbarov

Qo‘rg‘oshin belilasi — oq rangli qo‘rg‘oshin tuzidir (2PbCO₃  Pb(OH)₂).
Uning berkituvchanligi yuqori, shuningdek u atmosfera va yorug‘lik ta’siriga chidamli. Qo‘rg‘oshinli belila bo‘yoq tarkiblar temir konstruksiyalarni zanglashdan saqlashda hamda binoning tashqi qismidagi buyumlarni bo‘yashda ishlatiladi. Uning birdan-bir kamchiligi zaharliligidadir. Shu sababli qurilishda ko‘p ishlatilmaydi.
Titan belilasi — ikki oksidli titan (TiO₂) yoki boshqacha aytganda, titan oksidi bilan rux oksidi aralashmasidan tashkil topgan oq rangli kukun. Uning berkituvchanligi yuqori, shuningdek, atmosfera va yorug‘lik ta’siriga chidamli. Qo‘rg‘oshinli belila bo‘yoq tarkiblar temir konstruksiyalarni zanglashdan saqlashda hamda binoning tashqi qismidagi buyumlarni bo‘yashda ishlatiladi. Uning birdan-bir kamchiligi zaharliligidadir. Shu sababli qurilishda ko‘p ishlatilmaydi.
Titan belilasi betonning ichki va tashqi qismini bo‘yashda, shuningdek, kislota, ishqor yoki yuqori harorat ta’sirida bo‘ladigan konstruksiyalarni korroziyadan saqlashda ko‘p ishlatiladi.
Oltingugurt belilasi — litopiya nomi bilan yuritiladi. U rux sulfid (ZnS) bilan bariy sulfat (BaSO₄) aralashmasidan tashkil topgan. Uning berkituvchanligi anchagina yuqori (125 g/sm²), kislota va ishqor ta’siriga chidamli, lekin yorug‘likka chidamsiz, quyosh nurida rangi xiralashadi va sarg‘ayadi. Ko‘proq qorong‘i joyda tursa, yana o‘zining avvalgi oq rangiga keladi. Shuning uchun, litopiya belila binoning ichki qismi uchungina ishlatiladi.
Ko‘k pigmentlar. Bo‘yoq tarkiblar tayyorlashda ko‘k pigmentlar orasida eng ko‘p ishlatiladigani ultramarin va lazurdir.
Ultramarin — obdan mayda qilib tuyilgan ko‘k rangli kukun bo‘lib, suv va organik eritmalarda erimaydi, tarkibida oltingugurt bo‘lgan kaolin, ko‘mir va trepeldir. U kislotalar ta’siriga uncha chidamaydi, ammo yorug‘lik va ishqor ta’sirida buzilmaydi. Bo‘yoqchilik sanoatida uning rangi o‘zgarib boradi va u 5 xil turda chiqariladi: УXK, УС, УM-1, УM-2, УM-3.
Lazur — ranglash kuchi juda yuqori bo‘lgan, yorug‘likka chidamli, ko‘k rangli sun’iy pigment. U bo‘lak- bo‘lak yoki kukun to‘ldirgichlar bilan aralashtirilib chiqariladi.
Sof lazur yorug‘likka juda chidamli, ammo uni rux va titan belilalari bilan aralashtirilsa, rangi sezilarli ravishda ayniydi. Lazur juda unumli bo‘lgani uchun, uning bir chimdimi ham oq pigmentlarni bo‘yay oladi — Fe₄[Fe(CH)₆]₃.