E qosimov, M. Akbarov

Qizil pigmentlar. Eng arzon va qurilishda ko‘p tarqalgan qizil pigmentlarga mo‘miyo, qo‘rg‘oshin surigi va qizil kron kiradi.
Mo‘miyo-temir oksidi sarg‘ishdan to qizil ranggacha bo‘yalgan giltuproqli pigmentdir (Fe₂O₃  FeO). Giltuproq o‘z tarkibidagi miqdoriga (20—70%) ko‘ra rangi o‘zgaradi. Giltuproqni qizdirib tabiiy mo‘miyo olinadi. Mo‘miyo yuqori berkituvchanlik qobiliyatiga ega, shu bilan birga, u yorug‘lik va atmosfera ta’siriga chidamli.
Qizil kron (PbCr₂O₄  Pb(OH)₂) — nordon xromli qo‘rg‘oshin oksidni ishlab, har xil ranglarda chiqariladigan pigment. Uning limon rangligi, sarig‘i va zarg‘aldoq rangligi bo‘ladi. Bu pigment juda chidamli va yuzalarni yaxshi berkitish qobiliyatiga ega. Ammo, u kishi organizmiga zararli ta’sir qiladi.
Temirli surikning qurug‘i tarkibida kamida 75% temir (III) oksid bo‘ladigan temir rudasidan iborat; bu qizg‘ish rangli tabiiy modda pigmentdir. Nima maqsadda ishlatilishiga qarab temirli surikning qurug‘i ikki xil markali qilib chiqariladi: A markaligi —gruntlar, emallar va moy bo‘yoqlar tayyorlash uchun va B markaligi — yelimli kolerlar tayyorlash uchun ishlatiladi.
Temir surik — zanglamaydigan xossalarga ega bo‘lgan juda pishiq pigment, shu tufayli tunuka tomlarni va muhit ta’siriga duch keladigan turli temir yuzalarni bo‘yash uchun, moyli kolerlar tayyorlashda ko‘p ishlatiladi. Surikning berkituvchanligi 20 g/m² ga teng.
Qo‘rg‘oshinli surik — (Pb₃O₃) qo‘rg‘oshin oksidining yuqori haroratda oksidlanishi mahsulotidir. Ravshan qizg‘ish, sariq rangli juda og‘ir kukundan iborat. Nima maqsadda ishlatilishiga qarab qo‘rg‘oshinli surik 1, 2, 3 va 4 markalarda pasta tarzida chiqariladi.
Bo‘yoqchilik ishlarida 3 va 4 markali qo‘rg‘oshinli surikdan foydalaniladi. Bunday surikni moyli bo‘yoq aralashmalarga qo‘shib temirga grunt berishda ishlatiladi, chunki bu pigment juda yuqori zanglamaydigan xossalarga ega bo‘ladi. Bundan tashqari qo‘rg‘oshinli surik sikkativlar tayyorlashda ham ishlatiladi, chunki moylarning qotishini tezlashtirishga juda katta yordam beradi. Qo‘rg‘oshinli surik yorug‘lik ta’sirida qorayib ketadi hamda vodorod sulfid ta’siriga uncha qarshilik ko‘rsata olmaydi. Shu sababli pardoz berish uchun ishlatilmaydi. Moyga qorilgan surikni uzoq vaqt saqlab bo‘lmaydi, chunki u og‘ir bo‘lganligi tufayli idishning tagiga cho‘kib qoladi, bu esa moyning qotib qolishiga sabab bo‘ladi.
Qo‘rg‘oshinli surik kam topiladigan pigmentdir. Shu sababli uni faqat og‘ir sharoitlarda ekspluatatsiya qilinadigan ashyoga gruntovka berish uchungina ishlatish kerak. Qo‘rg‘oshinli surik juda berkituvchan pigment, bo‘yash xossasi esa uncha katta emas.