Educational Research in Universal Sciences issn: 181-3515 volume

---

Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 2 | ISSUE 3 | 2023
 
] 
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal March, 2023 
238
 
 
MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA TAYYORLOV GURUH 
BOLALARNI RAVON NUTQINI O‘STIRISHGA O‘RGATISH YO‘LLARI 
 
Xolmurodova Farog‘at Jumanazarovna 
UrDU “ Ta’lim va tarbiya nazaryasi va metodikasi” kafedrasi
Maktabgacha ta’lim mutaxasisligi 2- bosqich magistranti 
 
ANNOTATSIYA 
Ushbu maqolada maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarni ravon nutqqa 
o‘rgatish yo‘llari haqida ma’lumotlar berib o‘tilgan. Shuningdek nutq turlariga, 
tarbiyachi- pedagogning nutqi qanday bo‘lishi kerakligi haqida ham to‘xtalib o‘tilgan.
Kalit so‘zlar: ravon nutq, diologik nutq, monologik nutq, ritm, temp, diksiya, 
nutq.
Barchamizga ma’lumki nutq ikki xil turga bo‘linadi.
1.Dialogik nutq 2. Monologik nutq. Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida esa 
o‘qitish asosan ikki shaklda amalga oshiriladi.
Bular a) erkin nutqiy muloqot; b) maxsus mashg‘ulotlardir.
Dialog ko‘proq erkin nutqiy muloqotda paydo bo‘ladi va u bolalar lug‘atini 
boyitish va shu bilan birgalikda talaffuzga doir grammatik ko‘nikmalarni tabiiy 
ravishda rivojlantirish bazasi va ravon nutq ko‘nikmalariga ega bo‘lish bazasi sanaladi. 
Monologik nutqqa to‘xtaladigan bo‘lsak, bolalarda monologik nutqni muntazam 
o‘qitish taxminan 5 yoshdan boshlanadi. Ammo bunga tayyorgarlik bola hayotining 
ikkinchi yilida ya’ni bolalarni o‘qish va sanoq she’rlarni yodlash jarayonida amalga 
oshadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar 4 yoshdan boshlab monologning tavsiflash va 
bayon qilish turlarini qo‘llashga, 7 yoshdan boshlab esa qisqa mulohaza yuritishga ega 
bo‘lishadi. Maktabgacha yoshdagi tayyorlov guruhi bolalarni dialogik muloqoti 
negizida nutqning yangi shakli – monologik nutq tug‘iladi. Bunda bolaninig o‘z 
shaxsiy fikrlari, his tuyg‘ulari, atrof muxit haqidagi bilimlarini o‘rtoqlashish istagi 
natijasida vujudga keladi. Bunda nutq qisqa hikoya shaklida bo‘ladi. Hikoyada albatta 
bolani lol qoldiradigan va uni hayajonga solagan biror bir voqea – hodisa aks etadi. 
Ravon nutqni rivojlantirishda maktabgacha yoshdagi bolalarga nisbatan nutqning ikki 
shaklini ya’ni dialogik va monologik shaklini ko‘rib chiqish maqsadga muvofiqdir.
Dialog bu - ikki yoki undan ortiq so‘zlovchining biror bir vaziyat bilan bog‘liq 
mavzudagi fikrlar almashinuvidir. Dialogik nutqda, yuklamalardan foydalanilgan 

---