Əhli Sünnə Vəl Cəmaat Sələfi Salihin Əqidəsi

72. İmam Şəfii – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Sünnətə müxalif 
olaraq haqqında söz söylədiyim nə qədər məsələ varsa mən ondan 
həyatımda olsun, ölümümdən sonra olsun vaz keçirəm»
335
. 
 
73.  Həsənul  Bəsri  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Şübhəsiz  ki, 
sünnə  əhli  olan  kimsələr  insanlar  arasında  say  etibarı  ilə  ən  az 
olanlardır.  Yerdə  qalan  insanlar  arasında  da  insanların  ən  az 
olanlarıdır.  Onlar  kef  və  dəbdəbə  içində  olanlarla  kef  və 
dəbdəbələrində  iştirak  etməzlər,  bidət  əhlinin  də  bidətlərinə 
qarışmazlar.  Rəbblərinə  qovuşana  qədər  sünnə  üzərində  sabit 
qalarlar. Siz də Allahın izni ilə belə olun»
336
. 
 
74.  Rabi  İbn  Süleyman  deyir  ki:  «İmam  Şəfii  bir  gün  bir  hədis 
rəvayət  etdi.  Bir  nəfər:  «Ey  Abdullahın  atası!  Sən  bunu  qəbul 
edirsən?» deyincə Şafii: «Mən Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm 
–  dən  gələn  səhih  bir  hədis  rəvayət  edib  və  onu  qəbul  etməmiş 
olsam siz şahid olun ki, mən ağlımı başımdan itirmişəm»
337
. 
                                                
332
 Lələkai 1/61. 
333
 İbn Batta «Şərhu əl-İbanə» səh 128, İbn Teymiyyə «Məcmuə əl-Fətava» 3/366. 
334
 İbn Batta «Şərhu əl-İbanə» səh 153. 
335
 Xatib «əl-Fakibu vəl Mutefakkib». 
336
 Darimi 1/72. 
337
 İbn Batta «əl-İbanə». 

 
211 
 
75. Fudeyl İbn İyad – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Bidət sahibi 
olan  bir  kimsəyə  dinə  aid  olan  məsələlərdə  heç  vaxt  güvənmə. 
İşlərində  onunla  istişarə  (məşvərət)  etmə.  Onun  yanında  oturma. 
Bidət sahibi olan kimsənin yanına oturan bir kimsənin qəlbini Uca 
Allah kor edər»
338
. 
 
76.  Abdullah  İbn  Mubarək  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki: 
«Allahım  bidət  əhlindən  olan  bir  kimsənin  mənə  bir  yaxşılıq 
etməsindən  və  sonda  mənim  qəlbimin  ona  sevgi  bəsləməsinə 
imkan vermə»
339
. 
 
77.  Sufyan əs-Səvri – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Hər kim bir 
kimsənin  bidət  sahibi  olduğunu  bildiyi  halda  o,  kimsəyə  qulaq 
verib  (onu  dinləyərsə)  Allahın  onu  qoruması  üzərindən  qalxar  və 
öz halına buraxılar»
340
. 
 
78.  İmam  əl-Əvzai  – rahmətullahi aleyhi –  deyir  ki:  «Bidət sahibi 
olan  bir  kimsənin  mübahisə  etməsinə  imkan  verməyin.  O,  vaxtı 
fitnəsi səbəbiylə qəlbinizə şübhə düşər»
341
. 
 
79.  Məlik  İbn  Ənəs  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Bidət  əhli 
kimsə  ilə  nigahlanmaz,  bidət  əhli  kimsəyə  qız  verilməz  və  onlara 
salam verilməz»
342
. 
 
80. İmam Şəfii – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Ya xeyir də bizə 
qonşuluq edərsiniz, ya da qalxıb gedərsiniz»
343
. 
 
                                                
338
 Lələkai «Şərhu Usulu Etiqad Əhli Sünnəti vəl Cəmaat». 
339
 Lələkai «Şərhu Usulu Etiqad Əhli Sünnəti vəl Cəmaat». 
340
 İbn Vaddah «əl-Bidə». 
341
 İbn Vaddah «əl-Bidə». 
342
 İmam Məlik «Mudəvvənətul Kubra». 
343
 Nəsir b. İbrahim Məqdisi «Mubtasaru Kitabil Huccəti alə Tərkil Məbaccəti». 

 
212 
81.  Abdullah  İbn  əd-Dəyləmi  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki: 
«Təcrübəmdən  bildiyimə  görə  dinin  yox  olması  sünnəni  tərk 
etməklə  başlanır»
344
.  Başqa  bir  yerdə  isə  o,  demişdir:  Bir  parçanın 
süzülməsi kimi, sünnə də yavaş-yavaş unudulacaqdır»
345
.  
 
82. Həsənul Bəsri və Əbu Sufyan – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: 
«Uca  Allahın:  «Sonra  səni  də  dində  şəriət  sahibi  etdik.  Sən  də  o, 
şəriətə tabe ol…» (əl-Casiyə 18) buyurduğunu: «Sünnə üzrə etdik» 
deyə açıqlamışlar
346
.  
 
83.  İmam  Əbu  Xatim  əl-Hənzəli  ər-Razi  –  rahmətullahi  aleyhi  – 
deyir  ki:  «Bidət əhlinin  əlaməti  rəvayət  alimlərinə  dil uzatmaqdır. 
Zındıqların  əlaməti  isə  rəvayət  elmi  ilə  məşğul  olanlara  Haşaviyə 
adını  vermələridir.  Onlar  beləliklə  rəvayətləri  yox  etmək istədilər. 
Cəhmiyənin əlaməti isə Əhli Sünnətə müşəbbih adını vermələridir. 
Qədəriyənin əlaməti Əhli Sünnətə Cəbriyəçilər adını vermələridir. 
Murciyənin  əlaməti  Əhli  Sünnətə  müxaliflər,  nöqsançılar  adını 
vermələridir.  Bidət  əhlinin  əlaməti  Əhli  Sünnətə  Nəvasiv  adını 
vermələridir.  Əhli  Sünnətə  isə  yalnız  bir  ad  uyğun  düşə  bilər. 
Bütün  bu  isimlərin  onlar  haqqında  istifadə  edilməsinə  yer 
yoxdur»
347
. 
 
84. Əyyub əs-Sahtiyani – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Şübhəsiz 
ki,  bidət  əhli  sapıq  kimsələrdir.  Görüşümə  görə  onlar  ancaq 
Cəhənnəmə gedəcəklər»
348
.  
 
85.  Qadi  Əbu  Yusuf  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Mən 
Cəhmiyənin,  Bidət əhli və Qədəriyəçi olan bir kimsənin arxasında 
namaz qılmaram»
349
. 
                                                
344
 Darimi 1/45, ibn Vaddah «əl-Bidə» səh 38. 
345
 İbn Vaddah «əl-Bidə» səh 66. 
346
 Lələkai 1/69. 
347
 ər-Razi «Aslus Sünnəti Vatiqadud Din». 
348
 İbn Batta  «əl-İbanə». 

 
213 
 
86. İmam AbdurRahmən İbn Mehdi – rahmətullahi aleyhi – deyir 
ki: «İnsanlar müxtəlifdir. Bəziləri sünnədə də hədisdə də imamdır. 
Bəziləri isə təkcə hədisdə imamdırlar. Sünnə və hədisdə imam olan 
şəxs isə Sufyan əs-Səuridir»
350
.  
 
87.  İmam  əl-Bərbəhari  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Sən  bir 
kimsənin  rəhbərə  qarşı  bəd  dua  etdiyini  görsən  bil  ki,  o  bidət 
sahibidir.  Əgər  bir  kimsənin  rəhbərin  islah  olması  üçün  dua 
etdiyini  görsən  bir  ki,  o  –  Uca  Allahın  izniylə  –  sünnətə  bağlı  bir 
kimsədir»
351
.  
 
88. Fudeyl İbn İyad – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Əgər mənim 
qəbul  ediləcək  bir  duam  olsaydı  bunu  mütləq  rəhbər  üçün 
ayırardım. Çünki bizlər onların islah olunmaları üçün dua etməklə 
əmr olunduq, onlara bəd dua etməklə isə qadağan olunduq. İstərsə 
haqsızlıq etsinlər, istərsə zülm. Çünki onların zülm və haqsızlıqları 
öz  əleyhlərinədir.  Salamat  olmaları  isə  həm  özlərinə,  həm  də 
müsəlmanların  lehinədir.  Digər  tərəfdən  onların  islah  olunmaları 
ilə  ümmət  də islah olur. Çünki  mənim salehliyim  yalnız özümün, 
başçıların salehliyi isə bütün müsəlmanların xeyrinədir»
352
. 
 
89. Həsənul Bəsri – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Onu da bil ki – 
Allah  sənə  rəhm  etsin  –  hökmüdarların  zülmləri  Allahın 
intiqamlarından  bir  intiqamdır.  Uca  Allahın  intiqamlarına  da 
qılıncla qarşılıq verilməz. Bu intiqamlar dua, tövbə, Allaha dönüş, 
günahlardan çəkinmək ilə bir tərəf edilir və silinir. Allahın itiqamı 
qılıncdan  daha  da  kəskindir»
353
.  Başqa  bir  rəvayətdə:  «Həsənul 
Bəsri  –  rahmətullahi  aleyhi  –  Həccaca  bəd  dua  edən  bir  kimsənin 
                                                                                                           
349
 Lələkai «Şərhu Usulu Etiqad Əhli Sünnəti vəl Cəmaat». 
350
 «Cərhu ət-Tədil» 1/118, Lələkai 1/63 müqddimə. 
351
 «Şərhu Sünnə» s. 116. 
352
 «Şərhu Sünnə» s. 114, Əbu Nueym «Hiylətul Övliya» 8/91. 
353
 İbnul Cövzi «Ədəbul Həsənul Bəsri» s. 119. 

 
214 
sözlərini  eşitdikdə  belə  demişdir:  «Bunu  etmə,  Allah  sənə  rəhmət 
etsin.  Əslində  bu  müsibətlər  sizə  öz  əllərnizlə  etdiklərnizdən  ötrü 
gəlmişdir.  Biz  qorxuruq  ki,  Həccac  əsr  edilir  və  ya  ölürsə, 
meymunlar və donuzlar gəlib sizə rəhbər olurlar»
354
. 
 
90.  Abdullah  İbn  əs-Surri  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  “Biz 
hava əhlinə rədd verməyi Sünnə saymırıq. Lakin biz sünnə sayırıq 
onlarla  söhbət  etməkdən  uzaq  durmağı”
355
.  AbdurRahman  İbn 
Mehdidən – rahmətullahi aleyhi – soruşurlar: “Bir nəfər bidət əhlinə 
rədd  üçün  kitab  yazmışdır”.  O:  “Nə  ilə  Rədd  etmişdir?  Quran  və 
Sünnə ilə?”.  Adam:  “Xeyr,  ağıl  və  düşüncələrilə”  dedi. İmam:  “O, 
sünnədən  uzaqlaşmış,  bir  bidəti  başqa  bidətlə  rədd  etmişdir”
356
. 
İmam  Əhməddən  –  rahmətullahi  aleyhi  –  bidət  əhlinə  rədd  üçün 
icazə istədilər. İmam: “Biz eşitmiş və görmüşük ki, alimlər bidət və 
zəlalət  əhli  ilə  münaqişə  edib,  vaxt  keçirməyi  qadağan  edərdilər. 
Allahın 
kitabı 
və 
Peyğəmbərimizin 
Sünnəsində 
olanla 
kifayətlənmək,  zəlalət  və  bidət  əhlinə  rədd  üçün  onlarla 
oturmaqdan çəkinmək lazımdır. Həqiqətən onlar səni şübhəyə sala 
bilər,  lakin  öz  bidətlərində  isə  əl  çəkməzlər.  Allahın  izni  ilə  daha 
yaxşıdır  onlardan  uzaq  olmaq  bə  onlarla  mübahisələrdən 
qaçmaq”
357
. 
 
91. İbnul Məcisun deyir ki, İmam Malikin  – rahmətullahi aleyhi – 
belə  dediyini  dinlədim:  «Hər  kim  İslamda  gözəl görərək  bir  bidət 
ortaya  çıxararsa,  Muhəmməd  –  sallallahu  aleyhi  və  səlləm  –  in 
risalətinə  qarşı  xainlik  etdiyini  iddia  etmiş olur.  Çünki  Uca Allah: 
«Bu  gün  dininizi  tamamlayıb  mükəmməl  etdim….».  (əl-Maidə  3) 
deyə buyurdu. Bu baxımdan da o, gün din olmayan heç bir şey bu 
gün də din olmaz»
358
. 
                                                
354
 İbnul Cövzi «Ədəbul Həsənul Bəsri» s. 119. 
355
 İbn Batta “İbanə əs-Suğra” 2/365.  
356
 Suyuti “Mantiq Va əl-Kələm An İlim əl-Kələm” 131.  
357
 İbn Batta “İbanə əs-Suğra” 1/44.  
358
 Şatibi «əl-İtisam».  

 
215 
 
92.  İbrahim  ən-Nəhai  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Əgər 
Muhəmmədin  səhabələri  bir  dırnağı  belə  məst  etmişlərsə  mən  də 
onlara 
uymağın 
fəzilətini 
əldə 
etmək 
üçün 
(ayağımı) 
yumazdım»
359
. 
 
93.  Xəlifə  Ömər  İbn  AbdulƏziz  – rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki: 
«O,  qövmün  durduğu  yerdə  sən  də  dur.  Çünki  onlar  bilərək 
durmuşdular. Dərin bir görüş ilə (bidətlərdən) uzaq durmuşdular. 
O,  durduqları  nöqtəni  açığa  çıxarmaqda  onlar  daha  güclü  idilər. 
Əgər  bu  işdə  bir  fəzilət  olsaydı,  onu  etməyə  daha  da  layiq  idilər. 
Əgər  sizlər  -  onlardan  sonra  meydana  gəldi  –  deyəcək  olsanız, 
şübhəsiz  onların  yollarına  müxalif  olan  və  sünnətlərindən  üz 
çevirəndən başqası bu yeni şeyi ortaya çıxarmış deyildir. Onlar şəfa 
üçün yetərli olacaq qədərini söylədilər, yetərli qədər söz söylədilər. 
Onlardan  irəli  gedən  həddi  aşmışdır,  onlardan  geriyə  qalan  isə 
qüsur  etmişdir.  Bir  qrup  kimsələr  onlardan  geriyə  qaldılar,  buna 
görə  də  uzaq  düşdülər.  Bir  qrup  kimsələrdə  geri  qaldılar,  buna 
görə  də  həddi  aşdılar.  Onlar  isə  bu  iksi  arasında  heç  şübhəsiz 
doğru bir hidayət üzərində idilər»
360
. 
 
94.  İmam  Əvzai  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «İnsanlar  səni 
rədd  etsələr  də  sən  sələfin  yolu  ilə  getməyə  davam  et,  səni 
qınasalarda  insanların  görüşlərindən  uzaq  ol.  Çünki  belə  etmiş 
olsan,  sən  doğru  yolda  olduğun  halda  məsələ  sənin  üçün 
açıqlanır»
361
.  
 
                                                
359
 Əbu Davud «Sünnən». 
360
 İbn Qudamə «Lumatul Etiqadi Hədi İlə Səbili Rəşad» 
361
 Xatib «Şərəfu Əshəbi Hədis». 

 
216 
95. İmam Şəfii – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Sünnətə müxalif 
olaraq haqqında söz söylədiyim nə qədər məsələ varsa mən ondan 
həyatımda da, ölümümdən sonra da vaz keçirəm»
362
.  
 
96.  Sufyan  əs-Souri  – rahmətullahi aleyhi  –  deyir  ki:  «İblis  bidəti 
günahdan  daha  çox  sevir.  Çünki  günahdan  tövbə  edilir,  bidətdən 
isə  tövbə  edilməz»
363
.  Günah  edən  kimsə  günah  etdiyini  bildiyi 
üçün tövbə etməsi və günahları səbəbilə məğfirət diləməsi umulur. 
Bidət sahibi isə itaət və ibadət içərisində olduğuna inanır. Tövbə də 
etməz.  Məğfirət  də  diləməz.  İblisdən  nəql  edilən:  «Adəm 
oğullarının  belini  günahlarla  qırdım.  Onlar  isə  tövbə  etməklə, 
məğfirət  diləməklə  belimi  qırdılar.  Mən  də  onlar  üçün  məğfirət 
diləmələri,  tövbə  etməyəcəkləri  günahlar  ortaya  qoydum.  Bunlar 
isə ibadət şəkilində olan bidətlərdir.  
 
97.  İmam  Əhməd  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Bizə  görə 
sünnətin  əsasları  Peyğəmbər  –  sallallahu  aleyhi  və  səlləm  –  in 
səhabələrinin izlədiyi yola sarılmaq, onlara uymaq və bidətləri tərk 
etməkdir. Çünki hər bir bidət yol azmaqdır»
364
. 
 
98.  Qazı  Şureyh  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Sünnə  sizin 
qiyasınızdan da əvvəldir. Elə isə Sünnəyə tabe o, bidətçi olma»
365
.  
 
99. İmam Əhməd İbn Sinan əl-Kattan – rahmətullahi aleyhi – deyir 
ki: «Dünyada nə qədər bidətçi varsa mütləq hədis əhlinə ağız əyər. 
Çünki  adam  bidət  ortaya  qoydumu  qəlbindən  hədisin  ləzzəti 
sökülüb alınır»
366
. 
 
                                                
362
 Xatib «Fakibu vəl Mutəfəkkib». 
363
 Bəğavi «Şərhu Sunnə». 
364
 Lələkai «Şərhu Usuli Etiqadi Əhli Sünnə vəl Cəmaat». 
365
 Darimi 1/66, əl-Bəğavi «Şərhu Sünnə» 1/126. 
366
 Nəvəvi «ət-Təzkirə».  

 
217 
100.  Fudayl  İbn  İyad  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Hidayət 
yollarına  uy.  O,  yolu  izləyənlərin  azlığının  sənə  zərəri  yox.  Əyri 
yollardan isə çəkin. Həlak olanların çoxluğuna da aldanma»
367
.  
 
101.  Sələflər  deyillər  ki,  bağlılığın  şəxslərə  deyil,  dinə  olsun. 
Çünki  haqq  qalandır,  şəxslər  isə  gedəndir.  Haqqı  bill,  haqq  əhlini 
də bilərsən”. 
 
102. Abis İbn Rabia dedi ki: «Mən Ömər - radıyallahu anhu – nu 
Həcərul  Əsvədi  öpərkən  belə  dediyini  eşitdim:  «Mən  sənin  fayda 
verməyən,  zərəri  olmayan  bir  daş  olduğunu  çox  yaxşı  bilirəm. 
Əgər  Peyğəmbər  –  sallallahu  aleyhi  və  səlləm  –  in  səni  öpərkən 
görməmiş olsaydım, mən də səni öpməzdim»
368
. 
 
103.  Muhəmməd  İbn  Sirin  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Bir 
kimsə  əvvəlkilərin  izini  (yolu)  üzərə  yürüməyə  davam  etdikcə, 
doğru yol üzərində yürüməyə davam edir deməkdir»
369
. 
 
104.  İmam  Məlik  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Bidətlərdən 
çəkinin».  Bidət  nədir?  Deyə  soruşulduqda.  O:  «Bidətçilər  Allahın 
isimləri,  sifətləri,  kəlamı,  elmi  və  qüdrəti  haqqında  danışıb  duran, 
səhabələrin  və  gözəl  bir  şəkildə  onlara  tabe  olanların  susduqları 
(mövzuda) yerdə susmayan kimsələrdir»
370
. 
 
105.  Peyğəmbər  –  sallallahu  aleyhi  və  səlləm  –  buyurdu: 
«Böyüklərimizə  hörmət  etməyən,  kiçiklərimizə  rəhm  etməyən  və 
alimlərimizin haqqını ödəməyən bizdən deyildir»
371
.  
 
                                                
367
 Şatibi «əl-İtisam». 
368
 Buxari, Müslim. 
369
 Lələkai «Şərhu Usuli Etiqadi Əhli Sünnə vəl Cəmaat». 
370
 Bəğavi «Şəhu Sunnə» 1/217. 
371
 Musnəd 5/323, Mustədrək 1/211.  

 
218 
106.  «Ey  iman  gətirənlər! Sizə bəlli  olunca  qanınızı  qaraldacaq 
şeylər  barəsində  soruşmayın.  Əgər  onlar  haqqında  Quran  nazil 
edildikdə  soruşsanız, onlar  sizə  aydın olar.  (Lakin  pis  vəziyyətdə 
qalar  və  kədərlənərsiniz).  Allah onları  (indiyə qədər  verdiyiniz  bu 
cür sualları) bağışladı. Allah bağışlayandır, həlimdir! (Bəndələrinə 
əzab  verməkdə  tələsən  deyildir!)».  (əl-Maidə  101).  «(Allah) 
buyurdu:  “Ey  Nuh!  O  sənin  ailəndən  deyildir.  Çünki  o  (küfr 
etməklə) pis bir iş görmüşdür. (Və ya sənin Məndən onu xilas etmək 
xahişin  yaxşı  iş  deyildir).  Elə  isə  bilmədiyin  bir  şeyi  Məndən 
istəmə.  Sənə  cahillərdən  olmamağı  tövsiyə  edirəm  (məsləhət 
görürəm)».  (Hud  46).  «Bir  baxın,  siz  o  kimsələrsiniz  ki,  bildiyiniz 
şeylər barəsində mübahisə edirsiniz (bu aydındır) Bəs bilmədiyiniz 
şeylər  barəsində  niyə  mübahisəyə  girişirsiniz?!  Əlbəttə,  (həqiqəti) 
Allah  bilir,  siz  bilməzsiniz!».  (Ali  İmran  66).  Şabi  –  rahmətullahi 
aleyhi – deyir ki: «Bilmirəm demək elmin yarısıdır». İmam Əhməd 
–  rahmətullahi  aleyhi  –  dən  insanların  fikrincə  hər  şeyi  bilən  alim 
barəsində soruşdular. O: «İnsanların bütün suallarına cavab verən 
şəxs məcnundur». İbn Sirin – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «İnsanın 
cahil (savadsız) kimi ölməsi onun üçün bilmədiyini danışmasından 
daha xeyirlidir». Səd b. Cubeyr – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Vay 
olsun bilmədiyinə bilirəm deyən hər bir kəsə»
372
.  
 
107.  Həsənul  Bəsri  –  rahmətullahi  aleyhi  -  deyir  ki?  «Sizdən 
birinizin elm öyrənməyi yalnız Alimdir deyilsin deyə olmasın». İbn 
Sirin  –  rahmətullahi  aleyhi  –  dən  bir  şey  soruşduqda  rəngi 
dəyişərdi».  Nəsəi  –  rahmətullahi  aleyhi  -  dən  bir  şey  soruşduqda 
ikrah hissi oyanardı və deyərdi: «Soruşmağa məndən başqa adam 
tapmadın».  İmam  Məlik  –  rahmətullahi  aleyhi  -  deyir  ki:  «Bir  şey 
soruşulduqda elə bil ki, Cənnət və Cəhənnəm arasında durmusan. 
Sənin fikrin onu tez  başından  uzaq  etmək  olmasın.  Dərdin özünü 
necə  xilas  etmək  olsun.  Özün  üçün  Qiyamət  günü  bir  çıxış  yolu 
olacaqsa onda danış, əks halda sus».  
                                                
372
 «Ədəbuş Şəriyyə» 2/64-69, «Məalimu Fi Tarixi Tələbəi Elm» s. 207,208.  

 
219 
 
108.  Sələflər  deyərdilər:  «Elm  rahat  bədənlə  əldə  edilməz. 
Rahatlıq yalnız yorğunluqla əldə edilir. Nemətlərə çatmaq yalnız o, 
yolda  olan  çətinliklərə  dözməklə  olur.  Bu  rahatlığa  yalnız 
Cənnətdə çatılır». Rabi b. Xuseym – rahmətullahi aleyhi – yə deyirlər 
ki:  «Öz  nəfsinə  bir  az  rahatlıq  ver».  O:  «Mən  onun  rahatlığını 
istəyirəm»  dedi.  İmam  Əhməd  –  rahmətullahi  aleyhi  –  dən  nə  vaxt 
rahatlıq  tapırlar.  O:  «Birinci  ayağını  Cənnətə  qoyduğun  zaman». 
Sələflər deyərdilər: «Dünya var ikən mən yox idim. Dünya qaldığı 
zaman  mən  olmayacağam.  Buna  görə  də  istəmirəm  ki,  günlərim 
zay olsun».  
 
109.  Cəfər  İbn  Muhəmməd  deyir  ki,  mən  Quteybənin  belə 
dediyini dinlədim: «Bir kimsənin Yəhya b. Səid, AbdurRahman b. 
Mehdi, İmam Əhməd, İshaq b. Rahaveyh və s. zikr edərək – hədis 
əhli  olan  kimsələri  sevdiyini  görsən  heç  şübhəsiz  ki,  o  kimsə 
sünnəyə  uyan  birisidir.  Onlara  müxalif  olan  kimsə  də  bil  ki,  o 
bidətçi birisidir»
373
.  
 
110.  Həsənul  Bəsri  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Bir  kimsə 
əgər  ilk  gedənlərə  (sələfə)  yetişənlərdən  olsaydı  və  sonra  bu  gün 
dirilmiş  olsaydı  İslamdan  tanıdıq  bir  şey  görməzdi.  Bu  namaz 
müstəsna»
374
.  
 
111.  İbn  Sirin  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Həm  bir  bidəti 
qəbul edib, həm də bir sünnəyə əməl edən heç kimsə ola bilməz»
375
.  
 
112.  Əli  -  radıyallahu  anhu  –  deyir  ki:  «İnsanlarla  onların  başa 
düşdükləri  tərzdə  danışın.  Əgər  Allah  və  Rəsulunun  təqzib 
olunmasını istəmirsinizsə»
376
.  
                                                
373
 Laləkai «Şərhu Usulu Etiqad Əhli Sünnəti vəl Cəmaat». 
374
 İbn Vaddah «əl-Bidau vən Nəbiyyu».  
375
 Darimi 1/69, İbn Batta «Şərhu əl-İbanə» səh 133. 

 
220 
 
113.  İmam  Əhməd  –  rahmətullahi  aleyhi  –  ilə  məkkədə  İbn 
Quteylə  Əshəbul  Hədisdən  söz  açınca:  «Əshəbul  Hədis  pis  bir 
topluluqdur»  dedi.  İmam  paltarını  silkəliyərək  qalxdı  və:  «O, 
zındıq  birisidir,  zındıq  birisidir»  sözlərini  evə  girənədək  təkrar 
etdi
377
. 
 
114.  Həsənu  Bəsri  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki:  «Qorxu  və 
ümüd möminin iki miniyidir»
378
. 
 
115. Fudayl İbn İyad  – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mömin az 
danışar, çox iş görər. Münafiq isə çox danışar, az iş görər. Möminin 
danışması hikmətdir, susması təfəkkürdür, baxışı ibrətdir, işi gücü 
yaxşılıq  etməkdir.  Belə  olduğu  zaman  daima  ibadət  içində  olmuş 
olursan»
379
.  
 
116.  Malik  İbn  Dinar  – rahmətullahi aleyhi  –  deyir  ki:  «Möminin 
misalı harada olursa olsun gözəlliyi yanında olan inci kimidir»
380
. 
 
117. Vəhb İbn Munəbbih – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Mömin 
öyrənmək  üçün  başqalarına  qarışar,  səhf  etməmək  üçün  sükut 
edər,  başa  düşməsi  üçün  danışar,  rahat  və  hüzur  içində  olmaq 
üçün tək qalar»
381
.  
 
118.  Muhəmməd  İbn  Munkə  –  rahmətullahi  aleyhi  –  deyir  ki: 
«Allah  mömin  qulu  ilə  birlikdə  onun  uşağını  və  uşağının  uşağını 
da qoruyar. Onun evini də ətrafdakı evləri də qoruyar. Mömin qul 
                                                                                                           
376
 Buxari 1/95.  
377
 əl-Bərbəhari «Şərhu Sunnə».  
378
 İmam Əhməd «Zuhd» 2/238.  
379
 Əbu Nuaym əl-Əsfəhani «Hiylətul Övliya» 3/98.  
380
 Əbu Nuaym əl-Əsfəhani «Hiylətul Övliya» 2/377.  
381
 Əbu Nuaym əl-Əsfəhani «Hiylətul Övliya» 4/68.  

 
221 
onların  arasında  olduğu  müddətdə  onlar  daima  qorunma 
içindədirlər»
382
.