Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

Torpağın  gübrələnməsi və  yaxşılaşdırılması üçün istifadə olunan maddələr 
 
Maddələr 
Təsvir, tərkibinə qoyulan tələblər  
və istifadə şərtləri 
Təsərrüfatyanı peyin  
Heyvan nəcisi və bitki qarışıqlarından (heyvan üçün döşənək) ibarət 
məhsul. 
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Heyvan növlərinin əlamətləri.   
Ekstensiv heyvandarlıq fermalarından gətirilir. 
Maye halda olan heyvan 
ekskrementi (maye 
peyin, sidik və s.) 
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Nəzarət olunan fermentasiyadan və yaxud müvafiq durulaşdırmadan 
sonra.  
Heyvan növlərinin əlamətləri.   
“Zavod” təsərrüfat  mənbələri qadağan edilir. 
Kompostlaşdırılmış 
heyvan ekskrementləri, 
həmçinin quş  zılı  və 
kompostlaşdırılmış 
təsərrüfatyanı peyin 
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
“Zavod” təsərrüfat  mənbələri qadağan edilir. 
Qurudulmuş 
təsərrüfatyanı gübrə  və 
dehidratlaşdırılmış quş 
peyini  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Heyvan növlərinin əlamətləri.   
Ekstensiv heyvandarlıq fermalarından gətirilir. 
Guano Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
“Zavod”  təsərrüfatçılığı sənaye idarəetmə sisteminə əsaslanır ki,  burada ekoloji kənd təsərrüfatında 
istifadəsinə icazə verilməyən baytarlıq və yem materiallarından istifadə edilir.   
 
 
Göbələk təsərrüfatı  tullantıla-
rından və Vermikulit substratı 
qalıqlarından hazırlanan  
kompost  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Substratın ilkin tərkibi bu siyahıda olan məhsullarla 
məhdudlaşdırılmalıdır. 
Qurdların (soxulcan 
kompostları) və  həşəratların  
ekskrementləri  
 
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Substratın ilkin tərkibi bu siyahıda olan məhsullarla 
məhdudlaşdırılmalıdır. 
Torf 
Bağçılıqda məhdud  şəkildə istifadə  (bazar bağçılığı, gülçülük, 
meşəçilik, tinglik). 

---

 
337
Gil 
(məs. perlit, vermikulit və s.) 
 
Kompostlaşdırılmış  və yaxud 
çürüdülmüş məişət tullantıları   
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var.  
Ancaq tərəvəz və heyvani məişət tullantıları.  
Sortlara ayrılmış  məişət tullantılarından alınan kompostlaşdırılmış 
və bioqaz istehsalı üçün anaerob şəkildə fermentləşdirilmiş 
məhsullar. 
Ancaq qapalı  və  nəzarət edilən toplama sistemində    qəbul edilən 
konsentrasiya quru maddə hesabı ilə mg/kq ilə: kadmium 0.7; mis  
70; nikel 25; qurğuşun  45; sink  200; civə  0.4; xrom  (cəmi) 70; 
xrom  (Vİ) 0 (
3
). 
Tərəvəz tullantılarının 
kompostlaşdırılmış və ya 
fermentləşdirilmiş qarışığı  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Tərəvəz kütləsi qarışıqlarından 
əldə edilən məhsul,  
kompostlaşdırılır və bioqaz istehsalı üçün anaerob şəkildə 
fermentləşdirilməyə məruz edilir. 
 
 Aşağıda qeyd olunan heyvani 
mənşəli məhsullar və ya 
onlardan alınma məhsullar: 
-  qan unu  
-  dırnaq unu 
-  buynuz unu 
-  sümük unu  yaxud 
jelatinsizləşdirilmiş 
sümük unu   
-  balıq unu 
-   ət unu 
-  dəri və tük unu  
-  yun  
-  xəz 
-  tük 
-  süd məhsulları  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Quru  maddə hesabı ilə xromun maksimum konsentrasiyası mg/kq 
(Vİ): 0 (
3
) 
Gübrələmə üçün bitki mənşəli 
məhsullar və onların  əlavə 
məhsulları (məs. yağlı toxum-
lardan alınan yemlər, kakao 
ovuntuları, səməni küləşi və 
s.) 
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
  
 
Dəniz yosunları  və onlardan 
alınan məhsullar 
Aşağıdakı üsullarla birbaşa əldə edilən: 
(i)  qurudulma, dondurma və üyütmə kimi fiziki proseslər;  
(ii) su  və ya sulu turşular və yaxud  qələvi məhlullar; 
(iii) fermentasiya. 
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Taxta kəpəyi və 
ağac 
tullantıları   
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Ağaclar kəsildikdən sonra kimyəvi üsulla işlənilmir.  
Kompostlaşdırılmış qabıq  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Ağaclar kəsildikdən sonra kimyəvi üsulla işlənilmir.  
Ağac külü   
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Kəsildikdən sonra kimyəvi üsulla işlənməyən ağaclardan. 
Fosforit unu 
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Kadmium 90mq/kq P
2
O
5
 limiti keçməməlidir. 

---

 
338
Tomasşlak   
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Xam kalium duzları    (məs. 
kainite, silvinit və s.)  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Kalium sulfat, tərkibində 
maqnezium duzları da ola 
bilər.  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var.  
Məhsul fiziki ekstraksiya prosesləri nəticəsində xam kalium 
duzundan  əldə edilir və  tərkibində ola bilər ki, maqnezium duzları 
da olsun. 
Təbii mənşəli kalsium karbo-
nat (məs., tabaşir,  əhəng gili, 
Breton ameliorantı,    maerl, 
torpaq əhəngi, fosfat  tabaşiri)    
Təbii mənşəli maqnezium və 
kalsium karbonat (məs., maq-
nezium tabaşiri, torpaq 
maqnezium əhəngdaşı, və s.)  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var.  
 
Ancaq təbii mənbələrdən. 
Kalsium xlorid məhlulu  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var. 
Alma ağaclarında yarpaq çiləmələri, kalsium çatışmazlığını  aşkar 
etdikdən sonra. 
Maqnezium sulfat (Epsom 
duzu) (məsələn: kizerit 
MgSO
4  
H
2
O) 
 
Gips (kalsium sulfat)  
Ancaq təbii mənşəli  
Distlillə qazanının dibində 
qalan tullantılar 
Amonium distillyatorunun qalıqları istisna olunur.   
Natrium xlorid   
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var.  
Ancaq yataq halında tapılan duz. 
Alüminium kalsium fosfat  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var.  
90 mq/kq P
2
O
5
 limitini keçməməlidir. 
Qələvi torpaqlarda məhdud miqdarda istifadə olunur (pH>7.5). 
Mikroelementlər (məs., bor, 
mis, dəmir, manqan, 
 
molibden, sink)  
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var.  
 
Təbii mənşəli kükürd 
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var.  
Gil (məs. perlit, vermikulit)  
 
 Şəkər istehsalından gələn 
sənaye əhəngi (məs. Vanesse) 
Sertifikatlaşdırma qurumu tərəfindən təsdiq edilməsinə ehtiyac var.  
Vakuumla duz istehsalından 
əldə edilən sənaye əhəngi  
Dağlarda rast gəlinən duzlu məhlullardan alınan vakuumla duz 
istehsalından alınma məhsullar