Ekonometrika fanining maqsadi, metodi va vazifalari

1. 
   Ekonometrika fanining maqsadi, metodi va vazifalari.
   

Ekonometrika-fanda juda tez rivojlanuvchi soha bo’lib, uning maqsadi iqtisodiy

munosabatlarga miqdoriy o’lchamlarni berishdan iborat. “Ekonometrika”

iborasi(so’zi) 1910 yilda (Avstro-Vengrya) buxgalter P.Tsemp tomonidan kiritilgan

(u “ekonometriya” degan). Tsemp, “Agar buxgalteriya hisobi ma’lumotlariga

algebriya va geometriya usullarini qo’llansa, u holda xo’jalik faoliyati natijalari

to’g’risida yanada chuqurroq tasavvurga ega bo’lish mumkin” deb ta’kidlagan.

Ushbu ibora ko’p vaqt davomida ishlatilmagan bo’lsada, “ekonometrika” iborasi

iqtisod ilmida yangi yo’nalishni yuzaga kelishida juda qulay keldi.

Iqtisod fanida yangi yo’nalish - “ekonometrika” 1930 yilda paydo bo’ldi.

“Ekonometrika” (grekcha “metron”) so’zi ikkita “ekonomika” va “metrika”

so’zlarining birlashmasidan tashkil topgan. Shunday qilib, iboraning o’zida

ekonometrikani fan sifatida uning xususiyati va mazmuni ifodalanadi. Uning

mazmuni: iqtisodiyot nazariyasi tomonidan ochilgan va asoslangan aloqa va

munosabatlarni miqdoriy ifodalashdan iborat. Demak ekonometrika iqtisodiy

hodisalarni o’lchash va tahlil qilish haqidagi fandir.

Ekonometrikaning yuzaga kelishi iqtisodiyotni o’rganishda bir nechta fanlarni

birlashtirgan yondashuv natijasi bilan bog’liq. Bu fan iqisodiyot nazariyasi, statistika

va matematik usullarni birlashtirish va o’zaro to’ldirish natijasida yuzaga kelgan.

Keyinchalik ekonometrikani rivojlantirish uchun ushbu usullarga hisoblash texnikasi

tadbiq etilgan.

Ekonometrika fanining predmeti, usullari, vazifalari va asosiy tushunchalari

1933 yilda R.Fisher tomonidan “Ekonometrika” jurnaliga asos solindi. Jurnalda

u ekonometrikaga quyidagicha ta’rif bergan: “Ekonometrika-bu o’sha iqtisodiy

statistika emas. Ko’p qismi miqdoriy xususiyatga ega bo’lgan iqtisodiy nazariyaning

ham o’zi emas. Ekonometrika matematikani iqtisodga qo’llash ham emas. Tajriba

shuni ko’rsatadiki har uchchala statistika, iqtisodiyot nazariyasi va matematika

fanlarining komponentalari zamonaviy iqtisodiy xayotni miqdoriy tomonlarini

anglash uchun zaruriy, lekin etarli bo’lmagan shartlaridir. Bu-uchta fanning birligidir.

Bu birlik ekonometrikani tashkil etadi”.

Shunday qilib, ekonometrika-bu iqtisodiy jarayon va hodisalarni o’zaro

bog’lanishini miqdor jihatdan ifodalovchi fandir.

Ekonometrik usullar oliy statistika deb nomlanuvchi juft va ko’p o’lchovli

regressiya, juft, xususiy va ko’p o’lchovli korrelyatsiya, trendlarni ajratish va boshqa

davriy qatorlar komponentalari, statistik baholash usullari asosida yuzaga kelgan va

rivojlangan.

2.