Ekspozisiya Dövlət imtahanı


Илкин елми лайищяляндирмя сяняди олан гыса тематик планы



Yüklə 187,93 Kb.
səhifə2/5
tarix24.05.2020
ölçüsü187,93 Kb.
#31532
1   2   3   4   5
Ekspozisiya Dövlət imtahanı


25. Илкин елми лайищяляндирмя сяняди олан гыса тематик планы тяртиб етмякля мювзу цзря ясас ядябиййат вя йазылы мянбяляр нязярдян кечирилир. Ейни вахтда архив материалларына да диггят йетирилир. Гыса тематик планын щазырлыьы просесиндя щазырки проблем-мювзу иля мяшьул олан тядгигатчы вя йа елми мцяссисялярля дя ялагя сахламаг, мяслящят вя тювсийяляр ялдя етмяк олар. Бу просес заманы, щятта «чюл» ишляриня (археоложи, етнографик тядгигатлар нязярдя тутулур), фоточякилиш, експозисийалара ещтийаъын олуб-олмамасы цзя чыхыр.

Експонатларын топланылмасы експозисийанын елми лайищяляндирилмяси иля ейни вахтда щяйата кечирилир.

Эениш тематик план

Эениш Тематик План (ЭТП) експозисийанын мязмунуну дягигликля шярщ етмякля йанашы, материалларын топланылмасы, сечилмяси просесини сона чатдырыр.

Мцяллиф коллективи тематик план ясасында ялдя едилян материаллары дяриндян юйряняряк онларын хцсуси карточка­ларда гейдиййатыны апарырлар. Беляликля, експозисийа цчцн карточка тяртиб олунур. Бунлара библиографик-аннотасийа; няшр вя ялйазма мянбяляри ясасында ситат вя конспектлярдян ибарят тематик характерли гязет кясикляри; иллцстратив (журнал, китаб, фото) материаллардан ибарят фонду, Инвентар нюмряси гейд олунмагла експонатларын картотекалары аиддир. Карточ­калар картотекаларда тематик плана уйьун олараг мювзулар цзря йерляшдирилир.

Тематик планын тяртиби цчцн експонатларын тематик картотекаларынын щазырланмасы да ваъибдир. Експонатларын картотекасындан онларын щяр бири щаггында мялумат ялдя етмяк олур. Експонат карточкалары музей яшйаларынын дягиг йерляшмясини якс етдирян експозисийа планынын тяртиби просесиня йахындан кюмяк едир, щям дя ейни заманда етикетажын щазырланмасы цчцн ясас материалдыр.

Эениш тематик експозисийа планында материалларын юйрянилмяси просесиндя ялдя олунан мялуматларын мязму­нунун тяфсилаты иля шярщиня йер верилир. Яэяр тематик структур планында нцмайиш етдириляъяк обйектляр щаггында цмуми шякилдя бящс олунурса, тематик планда бу даща мцфяссял шякилдя юз яксини тапыр. Беляликля, эениш тематик експозисийа планында щяр бир експозисийа комплексинин мязмуну ачылыр вя експозисийа материалынын нцмайиш аспектляри габардылыр.

Експозисийа материалынын сечиминин сона йетмяси, адятян тематик планын тяртибиндян сонра баш верир. Она эюря дя, бурада ня мювзунун, ня дя експонатларын сайы вя тяркибинин дяйишдирилмяси йол верилмяздир.

Эениш тематик планда мювзунун мязмун вя структуру, експонатларын тяркиби вя залда йерляшдирилмяси иля баьлы максимал тяфсилат вя дягиглик башлыъа йер тутур. Бу планда тематик комплексляр, онларын експонатлары мцфяссял шякилдя тясвир олунур, бахыш маршруту дягигляшдирилир. Бцтцн бунлары йериня йетиряркян мювзуларын структурда эюстярилдийи кими, трактовкасынын там ачылышына, дцзэцнлцйя диггят йетирмяк лазымдыр.

Тематик план мювзунун експозисийа цчцн ишлянмяси просесиндя чох мцщцм ящямиййят кясб едир. Тематик структур кими, бу планы да Елми Шура мцзакиря едир, музей директору ися тясдигляйир.

Йалныз хцсуси щалларда ики мярщяля кечмядян эениш тематик планын тяртибиня башламаг олар. Бу йалныз експонатларын чох олдуьу вя мювзунун юйрянилмя дяряъясинин йцксяк олдуьу щалларда мцмкцндцр.

Тематик план тясдиг олундугдан сонра музей фондундан материаллар сечилир вя онлар експозисийа цчцн щазыр вязиййятя эятирилир (бярпа едилир, мющкямяндирилир, тямир олунур вя с.). Бязи експонатлар ися, мцяссися вя коллексийа­чылардан, диэяр йерлярдян ялдя олунур. Ейни вахтда рягямли вя мятн материаллары щазырланыр, етикетаж, диаграм, схем, ъядвял, хяритяляр тяртиб едилир, макет вя моделляр цчцн чертйож ишиня, фотографийа нцмуняляринин щазырлыьына башланылыр. Щяъмли експонатлар юлчцлдцкдян сонра експонат­лар цчцн щазырланмыш картотекайа гейд олунур.

Материалларын сечилмяси чох зящмят тяляб едян вя мясулиййятли бир ишдир. Онун йериня йетирилмяси заман мцддяти тяляб едир. Хцсусиля, зянэин вя чохлу експонат тяляб едян експозисийаларын тяшкили заманы бу шяртя риайят етмяк ваъибдир.

Музей ишчисинин ясас мягсяди експонатларын уникаллыьы, ясиллийи, йаранма дюврц вя йери, мцяллифи щаггында мялуматларын ялдя олунмасы иля йанашы, щям дя експонатын дюврцня аид мялуматын ялдя олунмасы вя експозисийадакы йеринин мцяййян едилмясидир

26-cı sual Muzey ekspozisiyasının elmi dəyərləndirilməsi

Музей експозисийасы – музей тяряфиндян ишлянилмиш елми консепсийа вя мцасир бядии-мемарлыг щялл принсипиня ясасян muzey əşyalarının тяшкил олунмуш вя йерляшдирилмиш нцмайишидир ки, бунун васитясиля тядрис вя тярбийя вязифялярини щяйата кечиртмяк мцмкцндцр. Бу, щям дя музей коммуникасийасынын ясас формасы кими юзцнц доьрултмушдур.

Музей експозисийасы щаггында верилян бу тярифдян бир даща айдын олур ки, експозисийа музей иля кцтля арасында ялагя йарадан ясас коммуникатив васитя олуб, ящалинин мцхтялиф тябягяляри иля ъанлы цнсиййятин ваъиб обйектидир. Садя дилдя десяк, експозисийа музей яшйалары васитяляри иля нцмайишетдирмядир. Лакин бу нцмайишетдирмянин спесифик хцсусиййятляри, юзцнямяхсус ъящятляри вардыр. Яввяла, експозисийа щяр щансы бир яшйанын дейил, мящз музей яшйасынын нцмайиши демякдир ки, бунун да нятиъясиндя сейрчи юзцнцн эярякли щесаб етдийи мялуматы ялдя едир. Бунунла йанашы, щямин просесдя яшйанын якс етдирдийи тарихи щадисялярля тамашачы арасында щисси ялагя йарадыр вя нятиъядя емосионал тясир формалашыр. Тарихи щягигятлярин олдуьу кими, ачыг-ашкар формада кцтляляря чатдырылмасы цчцн сярбяст шяраитин йарадылдыьы бир вахтда експозисийаларын даща дярин, мязмунлу, идейа вя елми ъящятдян зянэин, щабеля ясасландырылмыш, формаъа даща бахымлы вя емосионал гавранылмасы мцасир эцндя яввялкиндян даща ваъибдир.

Биз йухарыда «сярэи» иля «експозисийа» анлайышларынын нисбяти щаггында сющбят ачаркян беля бир фикри вурьуладыг ки, онлар бир-бирини мянтиги шякилдя тамамлайыр. Яслиндя, бунун юзцнцн тарихи аспектляри мювъуддур. Беля ки, музей експозисийасынын тяшяккцл тарихи, илк нювбядя, експозисийанын бир мядяни щадися кими йаранмасы факты иля баьлы олмушдур. Тарихян, експозисийалардан юнъя сярэиляр йаранмышдыр. Ənənəvi muzeyşünaslıqda mövcud olan nöqteyi-nəzərə görə sərgilər muzeylərin beşiyi hesab edilir.Muzey işinin tarixi muzeylərdən əvvəl əhəmiyyətli əşyaların nümayişini təşkil edən qeyri-muzey sərgilərinin həyata keçirilməsi ilə bağlı zəngin faktlara malikdir.Тарихя гыса екскурс едяк. Сярэилярин тяшяккцл тарихи ямтяя истещсалынын йаранмасы иля ялагядар олараг йармаркаларын инкишафы тарихи иля вящдят тяшкил етмишдир. Мцхтялиф байрамларын тяркиб щиссясиня чеврилмиш йармаркалар, тякъя игтисади дейил, щям дя мядяни-сосиал ящямиййят кясб едирди. Щятта бир чох ири йармаркалар бейнялхалг ящямиййят дашыйырды. Бизим ерадан мин ил яввял Трирдяки Финикийа йармаркасына Аралыг дянизи ятрафындакы яразилярдян мящсул вя кустар маллар эятирилирди.

Рома империйасынын сцгутундан сонра Авропада илк дяфя йармарка 629-ъу илдя Парис йахынлыьындакы Сен-Денидя тяшкил олунмушдур. XII ясрин орталарындан XIV ясрин орталарынадяк Шампандакы йармаркалар щамыйа мялум иди. XIV-XVI ясрлярдя ися,

йармаркалар Бристол, Сорбриъ, Бордо, Руан, Лион, Арханэелск, Лейпсиг, Франкфурт-Майнда тяшкил олунурду.

Интибащ дюврцндя йармаркалар мцтяфяккирлярин эюрцш йериня чеврилир. Ъанлы тиъарят фяалиййяти фонунда пешякар даирялярин мцбадиляси, ялкимйачылар, сещрбазларын юз сянятини нцмайиш етдирмяси эет-эедя яняняви сяъиййя кясб етди. Бу ъцр йармаркаларда мцхтялиф ойунлар, идман йарышлары кечирилир, кукла тамашалары, интермедийалар нцмайиш етдирилирди.

Бу йармаркалар, бир тяряфдян бейнялхалг эюрцшлярин щцгуги формаларыны формалашдырыр, диэяр тяряфдян, мцбадилянин истигамятлярини мцяййяняшдирирди.

Йармаркаларын инкишафы иля йанашы, артыг орта яслярдя сатылмайан яшйаларын нцмайиши тяшкил олунмаьа башлайыр. Хцсусиля, бу ишдя кился юз нцфузуну артымаг мягсядиля, сянят нцмуняляри вя дини мязмун кясб едян яшйаларын нцмайишиндя тяшяббцскар кими чыхыш едирди.

1483-ъц илдя Вйанада килсялярин ян гиймятли, бащалы яшйаларынын нцмайиши цчцн хцсуси бина инша олунур. Бинанын ады Хайлтумштул иди. Тамашачылар кцчядяки скамйаларда яйляшяряк диндарларын халчаларла бязянмиш пянъярялярдян юз гиймятли яшйаларыны неъя нцмайиш етдирмясиня бахырдылар. Тарихи фактлардан эюрдцйц кими, бу эцн мядяни форма кими гябул етдийимиз сярэилярин тяшяккцлцндя игтисади-тиъарят амилляр башлыъа рол ойнамышды.

XVI ясрин II йарысындан Авропа юлкяляриндя монастр мяктябляринин уста вя онун шаэирдляринин, ряссам, сянятчилярин ял ишляриндян ибарят сярэиляр тяшкил олунмаьа башлайыр. Бунлар, тезликля тиъарят сярэиляриндян даща чох нцфуз ялдя едирляр.

Нцмайиш формаларынын системляшдиримяси вя тяшкилинин башланьыъы XVII ясря тясадцф едир. 1667-ъи илдян башлайараг Франса Академийасы Лувр сарайынын Бюйцк галерейасында ардыъыл олараг рясм вя диэяр сянят нцмуняляринин сярэисини кечирир.

Сярэилярин инкишафында илк дяфя 1798-ъи илдя Парисдя тяшкил олунан милли сянайе сярэиляринин ардыъыл олараг кечирилмяси мцщцм ящямиййят кясб етди.

Капиталист мцнасибятляринин тяшяккцлц дюврцндя сярэиляр коммерсийа характери кясб етмяйя башлайыр. Ири капиталист мцяссисяляри олан мануфактураларын йаранмасы йерли тиъарят сярэиляринин тяшкилиня сябяб олду.

Мануфактурадан машын истещсалына кечид дя бу ъцр сярэилярин эениш характер алмасына шяраит йаратды. Хцсусиля, XVIII ясрин 60-ъы илляриндян тиъарят-сянайе характерли сярэиляр цмуммилли мязмун кясб етди. Беляляриндян Лондон (1761, 1761), Парис (1763), Дрезден (1765), Берлин (1786), Мцнщен (1788), Санкт-Петербург (1828) вя б., нцмуня эюстярмяк олар. Бу сярэилярдя тиъарят вя диэяр ишэцзар ялагяляр гурулур, техники наилиййятлярля таныш олмаг мцмкцн иди. 1791-ъи илдя кечирилян Бейнялхалг Парис сярэиси сярэилярин нцмайишли функсийасына даща цстцнлцк верди, йяни бу сярэидя нцмайиш етдирилянляр сатылмыр, йалныз нцмайиш цчцн нязярдя тутулмушдур.

Беляликля, юз башланьыъыны йармаркалардан эютцрян сярэилярин тяшкилиндя нцмайиш олуначагларын нечя, щансы йолла, цсулла эюстярилмяси суалы йени бир сащянин-експозисийанын тяшяккцлцнц тямиn etdi.Bununla da başlıca funksiyalarını сярэилярдян əxz edən експозисийа сяняти заман кечдикъя muzey фяалиййятинин хцсуси бир истигамятиня чеврилди

.

Щазырда музей експозийаларынын тяшкилиндя музейлярин тяснифат хцсусиййятяриня цстцнлцк верилир. Бу ися, експозисианын йцксяк елми сявиййядя щазырлыьыны даща зярури едян амиллярдян биридир. Мящз бу сябябдян дя експозисийанын диэяр хцсу-сиййяти-онун елми консепсийайа ясасламасы иля изащ едилир.



«Музей експозисийасы» анлайышы – тякъя мцхтялиф яшйаларын бир мювзуда бирляшдирилмиш садяъя йыьнаьы вя бахылмаг цчцн нцмайиш етдирилмяси кими дейил, ясл музей материаллары ясасында ващид, яввялъядян дцшцнцлмцш елми идейа вя мювзу фикриня уйьун йарадылан биткин вя ящатяли тематик елми тяркиб кими дярк едилмялидир. Музей коллективи тяряфиндян щазырланмыш експозисийанын елми консепсийасы експозисийанын идейа мязмунуну, музей топлусундан яшйаларын сечилмяси, груплашдырылмасы, композисийасы, шярщи принсиплярини мцяййян едир, щямчинин бядии щялл цчцн зярури олан тялябляри елми ъящятдян ясасландырыр.

Музей експозисийасынын идейа мязмунунун габардылмасында структур принсипин ролу эцълцдцр. Чцнки бу принсип ясас вя кюмякчи щиссялярин цзя чыхарылмасы вя онларын вящдятини тяшкил едир ки, бу да експозисийанын мякан формасыны, бцмювлцкдя вя айрылыгда щяр бир залын нцмайиш маршурутуну, ясас експозисийа вясаитляри-експонатлар вя фонун тязадлы гурулушу, симметрийа вя асимметрийанын мцяййнляшдирилмясиня ящямиййятли дяряъядя тясир эюстярир. Сон заманлара гядяр експозисийаларын симметрик тяшкили даща чох тарихи сарай биналары няздиндя мювъуд олан музейлярдя щяйата кечирилирди ки, бу да сарайдакы уникал вя тякрары, ъцтц олмайан яшйаларла изащ едилир. Щазырда симметрик експозисийаларын тяшкили даща чох цстцнлцк тяшкил едир.

Експозисийанын тяшкили онун гурулмасы, йяни дцзцлмяси механизминдян башланыр. Експозисийанын гурулмасы ися, мювзунун визуал тясвиринин йарадылмасы цчцн експонатларын механки шякилдя сечилмяси дейил, йцксяк елми йарадыъылыг тяляб едян фяалиййятдир. Експозисийанын мцяллифи, тякъя мювзу иля баьлы елми сащяни дейил, щям дя музей яшйаларынын мащир тядгигатчысы, билиъиси олмалы, експонатлары сечмяк, онлардан композисийа йаратмаг сяняти цзря баъарыглара малик олмалыдыр. Йалныз бу вя кюмякчи материалларла бирэя експозисийанын идейа мязмунуну ачмаг мцмкцндцр. Музей експозисийасынын дяйяри онун идейа мязмуну иля мцяййянляшир. .

15-16 Ekspozisiyada anfelad etiketaj annotasiya mətn anlayışları

Елми-кюмякчи васитялярин мяъмусуна дахил олан диэяр експозисийа материалларындан бири дя мятн вя фономцщасибялярдир. Музей мцтяхяссисиня щяр щансы бир музей яшйасы зянэин билик вердийи щалда, ади сейрчидя щеч бир мараг ойатмайа биляр. Щяр тамашачы експозисийанын елми консепсийасыны мянимсяйя билмир. Мящз бу хцсусиййятляри нязяря алараг експозисийа шяраитиндя мцвафиг мятнлярин, лентя йазылмыш сяслярин чох бюйцк дяркетмя ящямиййяти вардыр. Бу мягсядля, експозисийада мцхтялиф характерли йазылы мятнлярин, бязян дя магнитафон лентиня йазылмыш мцсащибяляр, сющбят вя нитглярин тятбиьи лабцд щесаб едилир.

Музей тяърцбясиндя експозисийа мятнляринин системи мювъуддур. Мювзу вя мязмун ящямиййятиня эюря щяр мятнин функсийасы мювъуддур. Експозисийанын идейа истигамятини ачыглайан эюркямли иътимаи дювлят хадимляринин, йазычы, алимлярин кяламларындан, нитгляриндян олан ситат-мятнляр вя йа чыхыш-мятнлярини нцмуня кими гейд етмяк олар. Тяърцбядя бунлар апарыъы мятн кими таныныр. Сюзсцз ки, апарыъы мятнляр експозисийанын елми консепсийасыны якс етдирмялидир. Бу мятнлярдя, ясасян експозисийа залынын (вя йа мювзунун) идейа мязмунун ясас мягамлары ачыгланыр.

Експозисийада йазылы мятн материалы ики ясас група бюлцнцр; ситат вя етикетаж. Йухарыда гейд етдийимиз кими, ситатлар шяхсиййятлярин фикирляри вя идейаларындан ялавя, йазылы мянбялярдян – салнамя, ялйазмалары, чап сянядляри, фолклор йазылары вя с. тяртиб едиля биляр. Бу ъцр ситатларын защири эюрцнцшцнц илкин мянбядя олдуьу кими нцмайиш етдирмякля йанашы, ону мцасир шрифтлярля тяртиб етмяк мягсядяуйьундур.

Етикетаж – експонат щаггнда ятрафлы вя биткин мялумат верян мятн нювцдцр. Експозисийа комплексиндя мцхтялиф типдян олан етикетаж нювц вардыр. Бунлара:

а) номенклатура, башлыглардан ибарят адлыг ъцмляли етике-тажлар аиддир. Бунунла експозисийанын айры-айры бюлмяляри, мювзулар, експозисийа комплексляри, експонатлар групу, айры-айры експонатлар щаггында мялумат верилир.

б) изащедиъи етикетаж айры-айры експонатлара аннотасийа формасында йазылыр. Бурада експонатла баьлы ялавя мялуматлар да верилир (мясялян, щяр щансы бир тарихи дюврцн характеристикасы, инъясянят ъяряйанлары щаггында вя с.).

Мцстягил ситат вя етикетажлардан ялавя, експозисийа мятниня башлыг, гейдляр дя дахил едилир. Експозисийа залларын-да тамашачылара цнванланмыш мцраъият мятнляриня раст эялинян мятнляр беляляриндяндир. Мясялян: «Тохунмайын!», «Ишыьы йандырын!» вя с.

Китаб ялйазмасы, чап сянядляри, нотлар – йазылы мянбялярин ясас щиссясини тяшкил едир. Йазылы мянбялярин апарыъы нювц олан китаблара, ялйазмалары, гядим няшрляр вя йа йени чап нцмуняляри аиддир. Ядяби китаблар, тарихи чап нцмуняляри експозисийада даща тез-тез раст эялинян китаб нювляридир. Китаблардан чох щалларда

тарихи-мяишят, мемориал комплекслярин нцмайиши заманы истифадя олунур. Хцсусиля, айры-айры шяхсиййятлярин – иътимаи – сийаси, елм, мядяниййят вя инъясянят хадимляринин шяхси китаблары вя йа мцяллифи олдуглары ясярлярин нцмайиши кцтляви мараг доьуран мянбялярдяндир. Бу гябилдян олан китабларын шцшяли шкафларда ачыг формада нцмайиши даща

мягсядяуйьундур. Буну хцсуси аннотасийанын нцмайиши иля реаллашдырмаг мцтляг шяртдир. Лакин йадда сахламаг лазымдыр ки, тамашачы експозисийайа мцталия цчцн эялмир, о, йалныз китабын ады, хариъи эюрцнцшц, иллцстрасийалары иля таныш ола биляр. Яэяр китабын титул вяряги ачылмыш формада нцмайиш етдирилирся, онун мцяллифи, ади, ил вя няшр йери щаггында дейил, даща мараглы вя ваъиб мялуматын аннотасийада якс етдирилмясиня ещтийаъ вардыр. Аннотасийанын характери, онун ящатя даиряси китабын щансы експозисийа вя йа комплекся аид олмасындан да асылыдыр.

Гядим няшр вя ялйазма китабларына щяср олунан аннотасийалар мцасир, бизя таныш олан ширифтля йазылмалы вя онун няшр или щаггында мялумат мцтляг верилмялидир.

29-30 -31-54-56-cı suallar Ekspozisiya ssenarisinin əsas vəzifələri ssenari mövzusunun təyini uygun ardıcıllığın təyini Ekspozisyada ardıçıllığın təyini

Експозисийа ссенарисиндя тамашачы ъярэяси цзря изащлы йазы ясас йер тутур. Ссенари щяр бир бюлмя цзря нцмайишин бядии, сцжетли, тясвири васитялярин бир-бириля вящдятини якс етдирян эениш тематик – експозисийа планыдыр. Бу васитяляря яшйави сяъиййя кясб едян експонатлар, кино, аудиовизуал, диэяр техники васитяляр, инъясянят ясярляри вя с. аиддир. Бцтцн бунларын ссенаридя тамашачы ъярэяси ясасында йазылы изащы ону театрлашдырылмыш тамашайа бянзядир. Бу ссенари юзцнямяхсус драматурэийайа маликдир. Мцасир експозисийа ссенариси айры-айры бюлмялярин мадди мцщитинин формалашдырылмасы ишиня йахындан кюмяк едир.

Експозисийа ссенарисинин цзяриня дцшян вязифяляри конкретляшдиряряк, ашаьыдакылара диггят йетирмяк лазымдыр:

a) Ссенари мювзусу – експозисийа планы иля бядии лайищяни баьлайан ялагяляндириъилик ролуну йериня йетирир. Башга сюзля десяк, музей тядбиринин ссенариси елми ишчи вя ряссамын фяалиййятини ялагяляндирир;

b) Ссенари мцяллифи тамашачынын психолоэийасыны нязяря алмалыдыр;

c) Ссенари – експозисийасынын мятнли, ядяби вя образлы дилдя тясвиридир;

Ссенари мцяллифи експозисийа щяля йарадылмамышдан яввял ону дуймалы вя тясвир етмялидир.

Експозисийа ссенарисиня аид олан мятн вя диэяр хцсусиййятляри нцмуня эюстяряк:

1) Експозисийанын ядяби формада тяртиб едилмиш мювзу вя мязмунунун цмуми мятн характеристикасы;

2) тамашачы цчцн музей мювзусунун психоложи мянасынын гиймятляндирилмяси;

3) музейя эялишин мярщяляляр цзря тясвири; музейя йахынлашма мярщяляси, вестибцл, ясас експозисийайа дахилолма;

Бунлардан сонра експозисийа ардыъыллыгла тясвир олунур:

4) ясас бюлмяляр вя фяалиййят истигамяти;

5) експозисийа материаллары, етикетаж;

6) експозисийанын фяза характеристикасы;

7) експозисийа динамикасынын ишыгландырма характеристи¬касы;

8) сяс фязасы, мусиги;

9) техники васитялярин ишинин тясвири;

10) групларын сай характеристикасы;

11) експозисийайа бахышын графики.

Bütün bunlarla ssenarist ekspozisiya mpvzusunun.ekspozisiya obrazlarının açılması “dramaturgiyası”nı işləyib hazırlayır, tamaşaçılar tərəfindən ekspozisiyanın qavranılma prosesinin modeliniu qurur və təsvir edir.Ekspozisiyada süjet elementlərinin zamana görə açılışına ehtiyac duyulan slayd- film,videoproqram və digər bu kimi mürəkkəb texniki vasitələrin istifadəsi zamanı ssenari məcburi sənəd forması almış olur

32-ci sual Ekspozisiyanın ali bədii həlli və onun vəzifələri

Бир нечя залда тяшкил олунан експозисийа цчцн али щялл иш-лянилир.

Музей тяърцбясиндя цмуми щяъми 300 м2-и ящатя едян дюрд залда експозиисйанын щазырланмасы заманы али щяллин ишлянмяси гайдасы гябул едилмишдир. Бу, експозисийанын бядии лайищяляндирилмясиндя ян мцщцм мярщялядир. Али щяллдя мцяллифин бядии консепсийасы музей експозисийанын гурулушу-нун ясас бядии принсипляри, идейа мязмунунун образлы бядии-мякан ачылышлары шяклиндя юз тяъяссцмцнц тапыр.

Експозисийанын али щялли ашаьыдакы мясялялярин щяллини щяйата кечиртмялидир:

1) Щяр бир експозисийа бюлмяси цчцн мяканын айрылмасы, бурада ясас, апарыъы експонатларын сечилмяси;

2) Апарыъы мювзулары шярщ едян йени бюлмялярин мцяй-йянляшдирилмяси; щягиги, ясл експонатлар йохдурса, елми мялу-матларын, инъясянят ясярляринин сечилмяси;

3) Апарыъы мятнлярин йери вя характеринин мцяййян-ляшдирилмяси;

4) Експозисийада техники вя аудиовизуал васитялярдян истифадянин ваъиблийи, онларын характер вя сайы;

5) Експозисийа залы вя айры-айры експонатларын ишыгланды-рылмасы хцсусиййятляри;

6) Тикинти ишляринин зярурилийи, сайы вя характери;

7) Екскурсийа групларынын комплектляшдирилмяси вя истиращят цчцн зоналарын мцяййянляшдирилмяси;

8) Сярэи йерляри;

9) Мцщазиря залы;

10) Инзибати рящбярлийин мяканы.

Бу вязифялярин мцяййянляшмяси али щяллин експозисийанын песпектив сяняди кими танымаьа имкан йарадыр. Експозисийанын али щялли сонракы чалышмалара айдынлыг эятирян перспектив сяняддир. Експозисийанын Али бядии щялли Елми Шурайа ашаьыдакы эюркямдя тягдим олунур:

- ирищяъмли експонатларын, декоратив елементлярин, мемарлыг вя тябият мцщитинин музей яразисиндяки йерляшмя планы (музейин бцтцн комплексинин щялли);

- ясас мювзуларын пайлашдырылмасына эюря експозисийа залларынын вя експозисийа маршрутларынын планлары;

- музейин щяъм-мякан щялли щаггында тясяввцр йарадан ясас залларын перспектив вя рясмляри

34-51-ci suallar Ekspozisiya mətninin hazırlanmasında mühüm qaydalar

Експозисийа мятни мцхтялиф функсийалары щяйата кечирир. О, експозисийа мязмунунун мяна вя ифадя истигамятлилийини мцяййян едяряк яйани материалларын тясир эцъцнц артырыр вя бурадакы диэяр елементляри бир-бири иля ялагяляндирир. Бу хцсусиййятиня эюря о, експозисийа материалынын ясас тяркиб щиссясиня чеврилир. Хцсусиля, бу тясвирля мятнин бир-бирини ялагяляндийи мягамда даща габарыг шякилдя щисс едилир.

Мятнин мцвяффягиййятли алынмасында ясас шярт експозисийанын цзяриня дцшян мягсяд вя вязифянин дцзэцн дярк едилмясидир. Буна эюря дя, мятнин тяшкилиндя башлыъа тяляб синтаксис конструксийаларын мцтляг садялийи, сюзлярдян гянаятля истифадядир. Ян идеал щялл о вахт щесаб едилир ки, мятня щеч бир ещтийаъ йохдур, йа да о, бир вя йа ики сюзля ифадя олунур. Бу мянада дцнйада шющрят тапмыш бир чох плакатлары мисал чякмяк олар: Д.С.Моорун «Кюмяк ет!», Д.А.Шмари¬новун «Интигам ал!», Т.Тренковскинин «Йох!»адлы плакатларда эцълц щяйаъаны щяр кяс щисс етмяк игтидарындадыр.

Лакин експозисийада еля яйани материаллар мювъуддур ки, мящз онларын гавранылмасы вя дяркиндя сюзя чох бюйцк ещтийаъ вар. Бу сюзцн ясас синтаксис структуруну садя вя мцряккяб ъцмляляр тяшкил едир. Ъцмляйя фели сифят тяркибляри, диэяр васитяли ифадялярини ялавя едилмяси онун гавранылмасында хейли чятинликляр тюрядир. Дедикляримизи ъцмля иля ифадя едяк: «2000-ъи илдя Бакыда нефт щасiлаты 20%, 2004-сц илдя ися 60% йцксялмишди.» Эюрцндцйц кими, ъцмля илк бахымдан чятин гавраныланыдыр. Хцсусиля, бурадакы рягям эюстяриъиляри бу чятинлийи йарадан ясас амиллярдир. Бу мятнин диэяр чатышмазлыьы мювзунун яйани изащдан кянарда галмасыдыр. Бурада артыг тяляб олунан материал ъцмляляр васитясиля юдянилиб. Амма беля материал цчцн ялверишли експозисийа материалы диаграмдыр. Диаграм чох асанлыгла дярк едиляндир. Мятндя йалныз бир фикир щаким мювге тутмалыдыр. Якс щалда мятндя бир дейил, бир-нечя фикир чатдырылса, щяр фикря мцвафиг тясвири ифадя формасынын сечилмяси мягсядямцвафиг щесаб едилмялидир. Мясялян, халг

тясяррцфаты планынын иллик щесабаты щаггындакы мялуматлары чатдырмаг лазым эялярся, эюстяриъиляри диаграм, мящсулдарлыьын йцксялдилмясини ифадя едян плакат, обйект вя

йерлярдяки иш просесинин эедишини ися, фотомонтаж йолу иля ютцрцлмяси мягсядямцвафигдир. Бцтцн бунлары ися, сярэи стендиндя йерляшдирмяк даща ялверишлидир.

33-cü sual Baxış marşrutu üzrə planlar

Експозисийанын Али щялл лайищясинин мцзакиряси заманы експозисийанын бахыш маршрутунун, истигамятинин мцяййянляшдирилмяси ян ваъиб мясялялярдян бири щесаб едилир. Щяр бир залда вя бцтцн зона бойу експозисийа маршрутунун, бир гайда олараг солдан саьа мцяййян едилмяси гябул олунмушду ки, бу да мятнин охунушуна имкан йарадыр. Сейрчилярин йолу чох гыса вя ахынын гаршы-гаршыйа олмамасы иля шяртлянмялидир. Музей цчцн нязярдя тутулмуш биналарда бу хцсусиййят юзцнцн конкрет щяллини тапмыш олур.

Бахыш маршуруту цзря планлар яввялъя айры-айры шюбяляр, сонра ися щяр бир зал цчцн тяртиб олунур. Тамашачынын щярякят гайдасы бинанын планлашдырма хцсусиййятиндян асылыдыр. Тамашачынын диэяр шюбяляря кечмядян хроноложи ардыъыллыгла експозисийаны сейр етмяси даща мягсядяуйьун щесаб едилир. Бунун цчцн ися, бязян музейин дахилиндя бязи дяйишикликлярин апарылмасына (аракясмялярин эютцрцлмяси, йени дящлиз вя гапыларын тяшкили вя с.) ещтийаъ дуйулур. Кющня тарихи биналарда, сарайларда йерляшдирилмиш музейлярдя бахыш мяршрутунун тяйини бязи чятинликлярля цзляшир. Baxış marşurutu məcburi, sərbəst (yəni azad) və bunların hər ikisinin vəhdətindən ola bilər.Müvafiq ardıcıllıqla bütün dölmələrin məcburi şəkildə gəzinti qrafiki didaktik ekspozisiyalar üçün səciyyəvidir.Baxış ardıcıllığının soldan sağa və ekspozisiyanın çoxsəviyyəli quruluşu zamanı yuxarıdan aşağı təşkili arzuolunandır.Бахыш маршрутунун эениш вцсят алмыш нювц даиряви бахышын тяшкилидир.

Бахыш маршрутунун тяйини цзяриндя чалышаркян тематик плана уйьун олараг бцтцн тематик комплекслярин, бюлмялярин ардыъыл бахышынын тямининя чалышмаг лазымдыр. Бу заман бир зала тякрарян гайытмаг щалларына йол вермяк олмаз. Тамашачы кцтлясинин бир-бириня якс эялмяси дя йол верилмяздир. Бу мянада анфилада музей цчцн ян перспективли мемарлыг цнсцрц сайылыр. Лакин анфилада иля ящатя олунмуш заллар нцмайиш зонасынын чох бюйцк сащясини итирмиш олур. Юлчцляриня эюря анфилада бойу йерляшмиш ейни типли заллар, адятян тамашачыны тез йорур. Беля щалларда ейни мювзуну кичик отаглара пайлашдырмагла бир зала тящким етмяк олар. Эениш щцндцр отаглар ири щяъмли експонатлары якс етдирян мювзуларын ачылышына щяср едилмялидир.

Айры-айры залларда тамашачыларын щярякятини тяшкил едилмясиня ашаьыдакы амилляр ъидди сурятдя тясир эюстярир: пянъяря вя гапыларын йерляшмяси; експозисийа мебелинин йерляшмяси, апарыъы експонатларын йерляшмяси.

Тамашачынын експозисийаны эиришин сол тяряфиндян башлайараг сейр етмяси чарпаз вя йа даиряви сяъиййя якс етдирир. Маршрутларын гапы вя пянъярялярдян асылылыьы тябии ишыгландырманын бахыш просесиня тясири иля изащ едилир. Залын эириш щиссяси пянъярялярин яксиня олдугда парлаг эцнцн шцасынын тамашачынын эюрмя фяалиййятиня мянфи тясир эюстярмясиля мцшайият олунур.

Йалныз о бахыш маршрутуну гянаятбяхш щесаб етмяк олар ки, о тематик плана уйьун олсун, експозисийанын идейа, мязмун, скруктунун цзя чыхарылмасына кюмяк етсин

36-37-ci suallar Əşyəvi məkan mühiti ekspozisiya texnikasının mühüm tərkib hissəsi kimi məkan mühüti anlayışının əsas izahı



Музей експозисийасы сянятиндя ряссам – дизайнерин пешя-карлыг усталыьынын ясас эюстяриъиси експозисийа техникасынын бцтцн имканларында, хцсусиля, яшйави-мякан мцщитинин бцтцн елементляринин композисийасында тязащцр етдирир. Яшйави-мякан мцщити анлайышы, експозисийа техникасынын мцщцм тяркиб щиссясиня аиддир. Експозисийа техникасы, еляъя дя яшйави-мякан мцщити музей яшйасынын експоната чеврилмясиня елми-бядии ъящятдян оптимал шяраит йарадан васитя вя методларын комплексидир. Она эюря дя експозисийа техникасында башлыъа мягам яшйаларын обйектив формасы дейил, яшйа, щадися, идейа­лар щаггында зярури инандырыъы тяяссцрат йарадан аспектлярдир.

Ашаьыдакы мягамлар дцзэцн щялл олундугда експозисийа юз али мягсядиня чатмыш щесаб олунур: експоната эюря интерйерин цмуми щяъминин мякан бюлэцсц, композисийасы; цмуми бядии щяллин мязмун вя образлылыьы, емосионал эярэинлийи; бцтцн експонатлар дахил олмагла експозисийа мяканынын мягсядяйюнлц гурулмасы вя онун мемарлыг композисийасы, рянэ, ишыг еффектляри иля вящдяти; експонатларын, онлары йарадан инсанларла ялагясини габарыг эюстяря билян яшйави-мякан мцщитинин сосиал пафосунун ифадяси; тамашачлар цчцн информасийа вя хидмят формасы.

Яшйави-мякан мцщити юзцндя експозисийа ансамблы, тематик експозисийа комплексляринин дцзэцн вя мягсядя­уйьун щяллини ъямляшдирир. Яшйаларла йарадылан бу мцщитин гавранылмасында емосионал тясир васитяляринин мцхтялиф нювляринин тятбигиндян истифадя олунур. Яшйави нцмуня, мящз бу васитялярин кюмяклийи иля образ кими дярк олунараг тяфяккцр обйектиня чеврилир. Бцтцн бунлар ися, мякан эюстяриъиси олан експонат вя тяъщизатсыз мцмкцн дейил. Бунларын бир гисми щаггында яввялки вя сонракы мювзуларын шярщиндя эениш изащ апарылдыьыны нязяря алараг яшйави-мякан мцщитинин тяшкилиндя ян мцщцм мягам олан
Yüklə 187,93 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin