Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Mən deyərəm ki: Bilindiyi kimi qohumluq, insan fərdləri arasında mövcud olan birlik istiqaməti və ölçüsüdür. Çünki eyni ana-atadan ya da eyni anadan və ya eyni atadan dünyaya gətirilmə səbəbi ilə yaranma maddələri arasında möhkəm əlaqə yaradılır. Bu bağ qohumlar arasında etibarlı olan gerçək bir əlaqə səbəbidir. Bu bağın əxlaqda, yaradılışda, ruhda və bədəndə meydana gətirdiyi gerçək və inkar edilməz təsirləri və əlamətləri vardır. Hərçənd bu təsirlərin yanında bu təsirləri zəiflədən və ya bu et/ətkiləri yox zənn etdirəcək dərəcədə ortadan qaldıran bəzi əleyhdar faktorlar da ortaya çıxa bilər, amma bu faktorlar heç bir zaman qohumluq bağının et/ətkilərini kökdən silə bilməz.

Hər nədirsə, qohumluq bağı bir tayfanın fərdləri arasındakı ən güclü təbii qaynaşdırma səbəbidir, bu sahədə ən güclü təsiri meydana gətirməyə sözün tam mənas(n)ı ilə qabiliyyətlidir. Bundan ötəri qohumların bir-birinə edəcəkləri yaxşılıqlardan çıxacaq nəticələndirər, xaricilərin bir-birinə edəcəkləri yaxşılıqların verəcəkləri nəticələrdən daha güclü və daha ağırlıqlıdır. Eynilə bunun kimi qohumlara istiqamətli pisliklər də xaricilərə ediləcək pisliklərdən daha qalıcı nəticələndirər meydana gətirər.

Bu söylədiklərimizlə Hz. Əlinin (ə.s); "Hər hansı biriniz qohumuna hirslənincə ona soxulsun." şəklindəki sözlərinin mənas(n)ı ortaya çıxır. Çünki qohuma soxulmaq və onun bədəninə toxunmaq; qohumluq bağını güdmək, varlığını gücləndirmək, səbəbinin fərqinə varmaq və hökmünə boyun əyməkdir. Belə olunca şəfqət və sevginin meydana çıxması ilə onun təsiri yenilənər.

Hz. Əlinin (ə.s) rəvayətin sonundakı; "Hər hansı bir kimsə hirsləndiyində ayaqda isə, dərhal yerə otursun..." formasındakı sözünə gəlincə, əgər hirs nəfsin coşmasından, təcavüzkarlaşmasından qaynaqlanırsa, onun meydana çıxması və qabarması öz havasına, şeytanın qışqırt-masına, boş və xəyali səbəblərə yönəltməsinə söykənən olar. Belə olunca ayaqdaykən oturmaq kimi vəziyyət dəyişikliyi etmək, nəfsi bir haldan yeni bir hala keçirər. Bu halda nəfs yeni bir səbəblə əylənərək hirslənməkdən imtina edə bilər. Çünki insan nəfsi, yaradılışı etibarı ilə hirsdən çox mərhəmətə meyllidir. Bundan ötəri bəzi rəvayətlərdə hirs vəziyyətində eyni şəkildə mütləq mənada vəziyyət dəyişikliyi edilməsi tövsiyə edilir.

Necə ki əl-Mecalis adlı əsərdə İmam Cəfər Sadiqdən (ə.s) atasının belə buyurduğu nəql edilər: "Atamın yanında hirsdən danışılınca belə buyurdu: "İnsan elə hirslənə bilər ki, ondan sonra əsla məmnun olmağa bilər və buna görə cəhənnəmə girər. Hər hansı bir kimsə əgər ayaqdaykən hirslənsə yerə otursun. Çünki bu vəziyyət dəyişikliyi, adamın üzərindəki şeytan qışqırtmasını aradan qaldıracaq. Əgər oturursa ayağa qalxsın. Hər hansı bir kimsə əgər bir qohumuna hirslənsə ayağa qalxıb ona doğru getsin, ona soxulub bədəninə toxunsun. Çünki qohum qohuma toxununca, sakit/sakin olar."

Bu tədbirin təsiri konkretdir və təcrübə edilmişdir.

İndi də Hz. Əlinin (ə.s) "Qohumluq bağı ərşə asılıdır; onu zərbənin dəmiri çınlatması kimi zingildədiyər..." formasındakı sözünü ələ alaq. Yəni qohumluq bağı, ərşdə dəmirə vurulunca çıxan səs kimi bir səs meydana gətirər. əsixah kitabında iştirak etdiyinə görə bu hədisin orijinalında keçən "tunkizu" sözünün məsdəri olan "inkaz" sözü, ga-ga zərbəsi kimi yüngül bir səs deməkdir. Kürsidən danışarkən qısa bir şərh etmişdik. Bu şərhin daha təfsilatlısı ərş mövzusunu ələ aldığımızda ediləcək. Ərşdən məqsəd hadisələrə istiqamətli icmalı (detalsız) və hərəkəti (praktik) məlumat mövqesidir. Bu da, müxtəlif hadisələrin düzümünün, dəyişik kainatı səbəblərin və səbəblərin qarşısında toplandığı bir varlıq mərhələsidir. O tək başına müxtəlif və dəyişik səbəblərin və səbəblərin zəncirlərini hərəkətə keçirər. Yəni səbəblərə sirayət edən və onları hərəkət etdirən ruhu ilə onlarla əlaqə yaradar. [Eynilə bir ölkənin böhran masası kimi.] Necə ki fərqli istiqamətləri, inkişafları və formaları olan hadisələr krallıq taxtında bir araya gəlir. Bu taxtdan çıxan tək söz, ölkədəki güc mərkəzlərini və iş görən mövqelərin zəncirlərini hərəkətə keçirərək hər vəziyyətə uyğun düşən şəkil və təsirin meydana gəlməsini təmin edər.

Qohumluğa gəlincə, daha əvvəl ifadə etdiyimiz kimi, o eynilə ruh kimi yaxınlıq bağının bir araya gətirdiyi şəxslərin bədənlərinə işləyən bir gerçəkdir. Bu səbəbdən qohumluq bağı Ərşlə əlaqədar şeylərdəndir. Zülmə uğradığında və çətinliyə salındığında, asılı və əlaqədar olduğu mövqeyə sığınar və oradan kömək istər. İşdə, "onu zərbənin dəmiri çınlatması kimi zingildədiyər." sözünün mənas(n)ı budur. Bu söz ən gözəl və orijinal bənzətmələrdən biridir. Burada bu hal, dəmirə toxunulması vəziyyətindəki hala bənzədilir. Dəmirə zərbə vurulunca dəmirin bütün kütləsini örtən bir sarsıntı və titrəşmənin nəticəsində bir zingildəmə meydana gəlir. Eynilə zınqırovların, şüşə stəkanların və bənzərlərinin zingildəmələri kimi.

Hz. Əlinin (ə.s) "Ey Allahım, mənimlə əlaqə yaradanla sən də əlaqə yarat; mənimlə əlaqəni kisənlə sən də əlaqəni kəs." sözü, qohumluq bağının baş vurusunun və kömək diləyinin məzmununu açıqlayır. Bir çox rəvayətlərdə qohumluq əlaqəsini davam etdirmənin ömürü uzatdığı, bu əlaqəni kəsmənin də ömürü qısaltdığı vurğulanır.

Təfsir kitabımızın ikinci dərisində əməllər ilə əməllərin hökmlərinə bağlı xarici hadisələr arasındakı əlaqəni araşdırarkən bu xüsusu açıqlamışdıq ki, kainat nizamının idarəçisi bu kainatı faydalı məqsədlərə doğru istiqamətləndirər və onu əsla başı boş buraxmaz, kainatın bir və ya bir neçə hissəs(n)i pozulduğunda ya düzəldərək və ya ortadan qaldıraraq bu pozuqluğu müalicə edər. Qohumluq əlaqəsini kisən kimsə isə, uca Allahın yaratma bir hökmü mövzusunda onunla döyüşə girişmiş deməkdir. Əgər islah olmazsa, Allah ömürünü qısaldaraq varlığını ortadan qaldırar. Günümüz insanının bu və buna bənzər gerçəkləri hiss etməməsinə çaş-mamak lazımdır. Çünki müxtəlif xəstəliklər insanlığın bədənini qucaqlamış, bu xəstəliklər bir-birinə qarışaraq, bir-birinə bənzər hala gəlmiş və xronikiləşmişdir. Buna görə insan həssaslığı, ağrını və iztirabı qəbul etməyə güc və fürsət tapa bilməməkdədir.



2- Yetimlərə mallarını verin. (Öz malınızdan) pis olanı (onların mallarından) təmiz olanla dəyişdirməyin və onların mallarını öz mallarınıza qataraq yeməyin; çünki bu, böyük bir günahdır.



3- Yetimlər haqqında ədaləti yerinə gətirə bilməyəcəyinizdən qorxsanız, o halda (yetim qızlarla deyil) könülünüzün rahatladığı (başqa) qadınlardan iki, üç və dörd evlənə bilərsiniz. Aralarında ədaləti yerinə gətirə bilməyəcəyinizdən qorxsanız, tək biriylə evlənin və ya sahib olduğunuz (nökərlər) ilə kifayətlənin. Ədalətdən ayrılmamanız üçün ən uyğun olan budur.