Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

ayələrin Şərhi

Oxuduğumuz ayələr miras hökmləri; bərabər/yoldaş sayı və evlənilməsi qadağan kəslər kimi evlənməyə bağlı təməl hökmləri şərhə istiqamətli surənin başında iştirak edən girişin tamamlayıcısı və davamı xüsusiyyətindədir. Bu iki mövzu insan cəmiyyətində suveren olan qanunların ən böyük və ən əhəmiyyətli hissələrindəndir. Bu mövzuların cəmiyyətin meydana gəlməsində və davamında böyük təsirləri vardır. Çünki evlənmə cəmiyyətin parçaları və meydana gətirici faktoru olan insan balalarının mövqesini təyin edər. Miras isə dünyadakı mövcud sərvətin bölüşümü ilə əlaqədardır. Sərvət isə cəmiyyət quruluşunun yaşamasında və davamındakı təməlini meydana gətirər.

Bu ayələrdə şərhləri arasında zina və fahişəlik qadağanına, qarşılıqlı razılıq ilə ediləcək bir ticarət xaricindəki haqsız mal yemə qadağanına da toxunulur. Bu vəziyyətdə cəmiyyəti şəkilləndirən uşaqlar və mal kimi iki əhəmiyyətli mövzuda iki möhkəm təməl daşı yerinə qon/qoyulmuş olur.

Buradan insan cəmiyyəti ilə əlaqəli, bu cəmiyyətin köklərinə və iliyinə işləmiş olan bu hökmlərin açıqlanmasına zəmin hazırlamaq üzrə göstərilən maraq/əlaqənin səbəbi ortaya çıxır. İnsanları birliklərinin alışdığı, düşüncələrinin bəsləndiyi, bədənlərinin inkişaf etdiyi, atalarının həyatlarını davam etdirdikləri və yeni qurşaqların qanadları altında çat/yetişdikləri ənənələrdən imtina etdirmək, son dərəcə çətindir.

İşdə bu xüsusiyyət, bu surənin başında qanuniləşdirilən sözünü etdiyimiz hökmlərin qarşılaşdıqları vəziyyətdir. Bu vəziyyət o günün insanlığının vəziyyətinə bağlı kobudca bir qiymətləndirmə ilə və xüsusilə Ərəb aləminin vəziyyətini nəzərdən keçirməklə ortaya çıxar. O Ərəb aləmi ki, Quranın enişinə və İslamın ortaya çıxışına ev sahibliyi etdi. Bu hökmlərin vəziyyətini qiymətləndirərkən Quranın peyderpey eniş kefiyə idini və İslamın teşrii hökmlərinin ortaya çıxış formasını da irdələmək lazımdır.