Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

Çox evlilik hökmünə qarşı bəzi etirazlar edilmişdir:



1- Bu ənənə cəmiyyətdə pis təsirlər/təsir edər buraxar. Çünki qadınların ürəklərindəki duyğuları zədələyər, ümidlərini qırar, içlərindəki sevgi atəşini söndürər, nəticədə sevgi duyğusu, intiqam duyğusuna çevrilər. Buna görə ev işlərini laqeydlik edərlər. Uşaq yetişdirmə vəzifəsini ağırdan al/götürərlər. Özlərinə edilən pisliyin eynisi ilə kişilərə cavab verərlər. Bunun nəticəsində zina, fahişəlik, mala və ismətə qarşı xəyanət yayılar. Cəmiyyət qısa müddətdə çökməklə qarşı-qarşıya qalar.

2- Çox evlilik hər kəsin müşahidə etdiyi təbiət hərəkətinə tərs düşər. Çünki millətlərdən və qurşaqlardan əldə edilən statistik məlumatlar, qadın və kişi seqmentinin ədəd tərəfindən təxminən olaraq bərabər olduğunu ortaya qoyur. Buna görə təbiətin nəzərdə tutduğu nizam bir kişiyə bir qadının düşməsidir. Bunun tərsi təbiətin məqsədinə tərs düşər.

3- Çox evlilik qanunu kişiləri azğınlığa və şəhvət düşkünlüyünə təşviq edər və bu, instinktin cəmiyyətdə güclənməsini təmin edər.

4- Çox bərabər/yoldaşlılıq qanunu cəmiyyətdə qadının dəyərini kişi qarşısında dörddə birə salar. Bu da miras və şahidlik kimi mövzularda iki qadını bir kişiyə bərabər sayan İslam anlayışına görə belə haqsız bir qiymətləndirmədiyər. Bu anlayış bir kişinin dörd qadınla deyil, iki qadınla evlənməsini caiz görməyi tələb edir. Buna görə dörd qadınla evlənməyi caiz saymaq, hər vəziyyətdə səbəbsiz olaraq ədalətdən sapmaqdır.

Bu etirazlar ya Xristianlar tərəfindən və ya cəmiyyətdə qadınlar ilə kişilərin bərabər haqqlara sahib olduğunu müdafiə edən və bu mövzuda Xristianların fikirlərini təsdiqləyən mədənilər tərəfindən irəli sürülmüşdür.

İlk problemin cavabı, daha əvvəlki araşdırmalarda bir çox dəfə verildi. O cavab budur: İslam, cəmiyyətin quruluşunu duyğular üzərinə deyil, ağla söykənən bir həyat üzərinə qurdu. İslama görə ictimai ənənələrdə duyğuların qızışdırmalarına, həyəcanların sürümələrinə deyil, ağılın göstərdiklərinə uyğun gəlilər.

Bu seçimdə həyəcanları və incə duyğuları öldürmək, ilahi qabiliyyətləri və təbii instinktləri ortadan qaldırmaq yoxdur. Mənəvi sifətlərin, həyəcanların, iç duyğuların, təhsilin və adətlərin dəyişməsi ilə hal və xüsusiyyət baxımından dəyişəcəkləri psixoloji araşdırmaların ortaya qoyduğu qəti bir gerçəkdir. Eynilə bunun kimi, Məsələn şərqdə bəyənmələn bir çox ədəb qaydas(n)ı və ənənə qərblilər tərəfindən xor görülər. Bunun tərsi də doğrudur. Hər millət bəzi ədəb qaydaları və ənənələr baxımından başqa bir millətdən mütləq fərqlidir.

İslamdakı dini tərbiyə, qadına bu cür tətbiqlərdən duyğuları zədələnilməyəcək bir şəxsiyyət qazandırar. Bəli. Əsrlərdən bəri birarvadlılığa alışmış, nəsillər boyunca bu təlqinlə çat/yetişmiş olan qərbli qadının ruhunda çox bərabər/yoldaşlılığa əleyhdar bir eqoist duyğu kökləşmişdir. Bunun dəlillərindən biri, günümüzün mədəni(!) millətlərində kişilər ilə qadınlar arasında yayılan faciəvi cinsi başıboşluqdur.

Onların kişiləri canlarının hər çəkdiyi ilə və onları arzulayan hər qadınla özlərini təmin etmirlərmi? Qohum və qohum olmayan, bakirə və bakirə olmayan, evli və evli olmayan ayrımı edirlərmi? İnsan belə bir baxınca onların mində birinin belə zinaya bulaşmadığını görə bilmir.

Bu mövzuda qadınlar da kişilər də eynidir. Kişilər bununla da kifayətlənməyərək kişi kişiyə cinsi əlaqəyə girişirlər. Belə ki çox az kişi bu murdar əlaqəyə bulaşmamışdır. İş o raddeye vardı ki, təxminən bir il qədər əvvəl kişi kişiyə cinsi əlaqəni sərbəst hala gətirmək məqsədi ilə İngilis Parlamentinə bir qanun qanunu təqdim edildi. Ancaq bu qanun, söz mövzusu pis vərdiş qanunsuz olaraq aralarında yayıldıqdan sonra reallaşdı. Qadınlara, xüsusilə bakirələrə və ərsiz gənc qadınlara gəlincə, onların vəziyyəti kişilərinkindən daha qəribə və daha iyrəncdir.

Həqiqətən çaşılacaq bir vəziyyətdir! Bütün bu iyrənclikləri ərlərində görən qərbli qadınlar görəsən necə kədərlənməzlər, çətinliyə düşməzlər, ürəkləri qırılmaz, duyğuları zədələnilməz? Bir kişi düşünün, bir qızla evlənir və gerdek gecəsi baxır ki bərabər/yoldaşı qız deyil, dulmuş və birlikdə olduğu kişilərin sayı da birlə, iki ilə məhdud deyil. Belə bir kişinin duyğuları və həyəcanları necə zədələnilmir. Tərsinə bu kişi, yoldaşları arasında xanım-əfəndinin kişilərin maraq/əlaqəsini üzərində sıxlaşdırmış olmasından və onlarla, yüzlərlə kişinin onunla yata bilmək üçün bir-birləri ilə yarışdıqlarından fəxr edir! Bunun tək mənas(n)ı budur: Bu iyrəncliklər, aralarında təkrarlanmış və cinsi başıboşluq nəfslərində yer tutmuş. Belə ki yadırğanılmayan köklü bir vərdiş halına gəldiyi üçün həyəcanlar və duyğular ona qarşı gəlmir, vicdanlar ondan iyrənmir. Bu vəziyyət bunu göstərir: Mövcud ənənələr duyğuları və həyəcanları özləriylə uyğunlaşma təmin etməyə və özlərinə tərs düşməməyə istiqamətləndirərlər.

Yuxarıdakı etirazların sahibləri çox evliliyin qadınların ev işlərini laqeyd yanaşmalarına, uşaq baxımını ağırdan al/götürmələrinə, zinanın və xəyanətin yayılmasına gətirib çıxaracağını irəli sürürlər. Halbuki yaşanan təcrübələr, bunun tərsini ortaya qoyur.

Bu hökm İslamın ilk dövründə tətbiq olunduğu halda heç bir tarix mütəxəssisi o dövrdə bu tətbiq səbəbi ilə cəmiyyətdə bir dayanma, bir axsaqlıq meydana gəldiyini iddia edə bilməz. Hətta vəziyyət tam tərsinə olmuşdur.

Üstəlik, İslam cəmiyyətində və digər cəmiyyətlərdə ilk bərabər/yoldaşın üzərinə özləri ilə evlənilən qadınlara, yəni ikinci, üçüncü və dördüncü bərabər/yoldaşlara bir baxaq. Onlarla edilən evliliklər özlərinin razılıqları və istəkləri ilə olur. Onlar da o cəmiyyətin qadınlarıdır. Kişilər onları başqa cəmiyyətlərdən nökər olaraq al/götürmədilər. Onları evlənmək üçün başqa dünyadan gətirmədilər. Tərsinə onların özləri müxtəlif ictimai səbəblərə bağlı olaraq bu cür evliliyi istədilər. Demək ki, qadın təbiəti çox evliliyə qarşı deyil.

Bu əməliyyat onlar üçün ürək incidici də deyil. Beləsinə bir inciklik olursa, bu ilk bərabər/yoldaş olmanın gərəklərindən və ya qəza nəticələrindən biridir. Yəni tək başına ərinə sahib olan qadın, üzərinə və evinə başqa bir qadının gəlməsini istəməz. Ərinin bundan üz çevirəcəyindən, başqa bir qadının buna rəis kəsilməsindən, uşaqlar arasında anlaşılmazlıq çıxacağından ya da bu cür başqa səbəb ilə birdən çox evliliyi istəməz.

Demək ki ilk bərabər/yoldaş, əgər çox evliliyə razı olmur və qırılırsa bunun qaynağı, kişisinə tək başına sahib olmaq arzusu kimi arızı bir vəziyyətdir, yoxsa təbii bir instinkt reaksiyası deyil.

İkinci etirazın cavabına gəlincə, təbiətin kişi və qadın sayını bərabər tutduğunu dayaq olaraq qəbul etmək bir neçə istiqamətdən yanıldıcıdır.

1- Bunlardan biri budur: Evlilik məsələsi yalnız bu deyilən faktora söykən/dözməz. Evliliyi təsir edən başqa faktorlar və şərtlər vardır. Hər şeydən əvvəl, evlənməyə bağlı fikri yetkinluq və hazırlanma, qadınlarda kişilərdən daha tez, daha erkən yaşlarda meydana gəlir. Xüsusilə isti iqlimin suveren olduğu bölgələrdə doqquz yaşını dolduran qızlar evlənməyə əlverişli hala gələrkən, kişilər əksəriyyətlə on altı yaşından əvvəl evlənməyə hazır olmazlar. (İslam, bu yaşı evlənmə yaşının başlanğıcı olaraq qəbul etmişdir.)

Bunun dəlillərindən biri mədəni millətlərin gənc qızları arasında görülən tətbiqdir. Bu qızların arasında qanuni buluq yaşına qədər bakirə qalanlar çox azdır. Bunun tək şərhi budur: Təbiət bu gənc qızları kişi axaranlarından əvvəl evliliyə hazırlamışdır.

Bu xüsusiyyətin gərəyi olaraq hər hansı bir qövmün on altı illik doğumlarını ələ alaq və bu qövmdə qadınlar ilə əryələrin sayını bərabər fərz edək. Bu qövmdə evlənəcək yaşdakı kişilər, kişilərin normal buluq çağı olan on altı yaşında təbiətinlər olarkən evlənəcək qadınlar yeddi il boyunca təbiətinlər olar.

Kişilər üçün yetkinluq yaşı olan iyirmi beş il davam edəsində təbiətinləri göz önünə al/götürsək, evlənəcək yaşdakı kişilərdə on illik bir-birikim meydana gəlirkən qadınlarda on beş illik bir-birikim meydana gəlir. Əgər bu rəqəmlərin ortalama nisbətini al/götürsək, təbiət hərəkətinin nəticəs(n)i olaraq hər kişiyə iki qadın düşər.

İkinci olaraq; əldəki statistik məlumatlara görə, qadınlar kişilərdən daha uzun ömürlü olur. Bunun tələb etdiyi nəticəyə görə ölüm yaşı, çox saydakı qadının qarşılığında kişi buraxmır. [26]

Üçüncü olaraq; hamilə buraxma və doğuzdurma xüsusiyyəti kişilərdə qadınlardan daha uzun davamlıdır. Qadınlarda əksəriyyətlə əlli yaşında hamilə qalma xüsusiyyəti sona əriyir. Halbuki kişilərdə hamilə buraxma xüsusiyyəti, uzun illər varlığını davam etdirir. Bu qabiliyyət bəzən kişilərin təbii ömürü olan yüz/üz yaşın bütünü boyunca davam edir. Bu vəziyyətdə kişinin təxminən səksən il olan doğuzdura bilmə müddəti, qadının təxminən qırx il davam edən doğurganlık yaşının iki bərk/qatı olur.

Bu səbəb bir əvvəlki səbəbə əlavə olununca bu nəticə çıxır: Təbiət və yaradılış, kişiyə birdən çox qadınla evlənməyi sərbəst buraxır. Təbiətin, bir tərəfdən doğuzdurma gücünün şərtlərini hazırlaması, digər tərəfdən də uşaq əldə etməyi maneə törətməsi mənasızdır. Belə bir şey, mövcud səbəb və niyə/səbəb ənənəs(n)i ilə uyğun gəlməz.

Dördüncü olaraq; döyüş, öldürmələr vs. kimi cəmiyyətin fərdlərini yox edən hadisələr müqayisə edilməz nisbətdə kişiləri qadınlardan daha çox yox edir. Daha əvvəl ifadə etdiyimiz kimi bu gerçək, qəbilələrdə çox bərabər/yoldaşlılığın məşhur meydana gəlinin ən güclü faktorlarından idi. Bu hadisələrin dul və ərsiz buraxdığı qadınlar, qaçınılmaz olaraq ya çox bərabər/yoldaşlılığı qəbul edəcəklər və ya zina edəcəklər yaxud da bünyələrində mövcud olan cinsi gücü funksiyasız və təminsiz buraxacaqlar.

Bu sətirlərin yazılmasından bir neçə ay əvvəl Qərb Almaniyadan gələn bir xəbər bu gerçəyi təsdiq edir. Xəbər budur: Ərsiz qadınlar dərnəyi, kişisizliyin özlərinə verdiyi çətinliyi dilə gətirərək hökumətlərindən özlərinə İslamdakı çox bərabər/yoldaşlılığı tətbiq sərbəstisi tanınmasını istədilər. İstəyən kişinin birdən çox qadınla evlənə bilməsini və bu yolla cinsi məhrumiyyət probleminin həll edilməsini tələb etdilər. Lakin hökumətləri bu istəyə müsbət cavab vermədi. Alman Kilsəsi də bu təklifi qəbul etmədi. Beləcə Kilsə, zinanın yayılmasına və buna görə nəsilin pozulmasına razı oldu.

2- Bu mövzudakı ikinci nöqtə budur: Söylədiyimiz gerçəkləri göz ardı edərək təbiətin kişi və qadın sayını ümumiyyətlə bərabər tutduğu şəklindəki dəlilə sarılmaq, cəmiyyətdəki hər kişinin sayı dördə qədər çatan qadınla evlənəcəyi fərz edilsə yerində olar. Lakin təbiət bütün kişilərə bu imkanı tanımır. Bu tətbiqdən təbii olaraq kişilərin bütünü deyil, bəziləri faydalana bilir. İslam çox bərabər/yoldaşlılığı fərz və vacib formasında qanuniləşdirmiş deyil. İslam bu tətbiqi bərabər/yoldaşları arasında ədaləti təmin edə biləcəyinə güvənən kişilərə mübah qəbul etdi. Bu hükümün çətinlik və ya qarışıqlıq gətirmədiyinin ən açıq dəlili, bu ənənənin gərək Müsəlmanlar arasındakı uygulanışı əsnasında və gərəksə bunu mənimsəyən digər millətlərin həyatında qadın qıtlığı və ya yoxluğu kimi bir çətinliyə gətirib çıxarmamış olmasıdır. Tərsinə çox bərabər/yoldaşlılığın qadağan edildiyi ölkələrdə minlərlə qadın ərdən və ailə yuvasından məhrum qalaraq zina ilə kifayətlənmişlər.

3- Bu mövzudakı bir başqa əhəmiyyətli nöqtə budur: Qadın kişi sayının bərabərliyi dəlilinə sarılmaq, yuxarıda etdiyimiz statistik araşdırmaları göz ardı etməmizin yanında çox bərabər/yoldaşlılıq hökmü islah edilmədiyi halda, vehmedilen qorxuları ortadan qaldıran qeydlərlə məhdudlaşdırılaraq balanslı hala gətirilmədiyi halda yerində olar ancaq. Halbuki İslam, çox evlilik edən kişilərə bərabər/yoldaşları arasında yaxşı dolanma və yataq sırası barəsində ədalətli davranma şərti qaçdı. Kişilərə bərabər/yoldaşların və uşaqlarının dolanışıq ehtiyaclarını qarşılamasını fərz etdi. Dörd qadının və uşaqlarının dolanışıq xərclərini qarşılamaq, bunun yanında bu qadınlarla arasındakı əlaqələrdə ədaləti güdmək yalnız bəzi yetkin və zəngin kişilərin bacara biləcəyi bir işdir. Hər kişi bu işin altından qalxa bilməz.

Üstəlik evlənəcək qadın üçün ərini yalnız özüylə kifayətlənməyə, üzərinə quma gətirməməyə məcbur edən bəzi şəri yollar/göndərər vardır. Qadın evlənərkən bu yollara müraciət edə bilər.