Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

kişilərin qadınları

idarə etmələrinin mənas(n)ı

Qurani Kərimin insandakı sağlam fikiri gücləndirməsi; onu heva və həvəsə, nəfsin istəklərinə uyğun gəlməyə, hissiyyatın və coşğun duyğuların hökmü qarşısında boyun əyməyə seçməsi, ona uyğun gəlməyi etina etdirib təşviq etməsi və bu ilahi hədiyyəs(n)i itməkdən qorumağı tövsiyə etməsi çox açıq gerçəklərdəndir. Bunun belə olduğunu sübut etmək üçün Qurandan dəlil göstərməyə ehtiyac yoxdur. Quranda bu gerçəyi sübut edən, açıqca və eyham yolu ilə ifadə edən və bütün ifadə formaları ilə vurğulayan çox sayda ayə vardır.

Qurani Kərim bununla birlikdə gözəl və təmiz duyğular mövzusunu, onların fərdlərin ruhi inkişaflarındakı müsbət təsirlərinin əhəmiyyətini, cəmiyyəti dəstək olan qatqılarını da laqeyd yanaşmış deyil. Aşağıdakı ayələr bu gerçəyin dəlilidir: "Kafirlərə qarşı sərt, öz aralarında mərhəmətlidirlər." (Fəth, 29) "Qaynaşmanız üçün sizə öz (cinsi)nizdən bərabər/yoldaşlar yaradıb aranıza sevgi və mərhəmət qoyması, ONun (varlığının) dəlillərindəndir." (Rum, 21) "Də ki: Allahın, qulları üçün yaratdığı bəzəyi və təmiz ruziləri kim haram etdi?" (Ə'RAF, 32) Lakin Allahı Təala bu duyğuları, ağılın hökmləriylə uyğunlaşma içərisində olmaqla dengelemiş və beləcə bu duyğular və meyllər uyğun olaraq hərəkət etmək, ağılın hökmlərinə uyğun gəlməklə eyni şey olmuşdur.

Daha əvvəlki bəzi araşdırmalarda söylədiyimiz kimi İslamın ağılı qoruduğunun, ortaya qoyduğu hökmləri ona söykədiyinin ən əhəmiyyətli dəlili, ağılın hökm vermədəki doğruluğunu ortadan qaldıran, hökmlərinin səhv olmasına gətirib çıxaran və cəmiyyətin inkişaflarını qiymətləndirməsini maneə törədən içki, qumar, hiyləçi alış-veriş növləri, yalan, böhtan və dedi-qodu kimi bütün hərəkət, vəziyyət və davranışların İslam dinində haram olmasıdır.

Diqqətlə araşdırma edən bir kimsə, bu qədərindən bunu sezər: Ge-nel əhatəli məsələlərin və ictimai sahələrin düzümünləri, ağıl çoxluğu imtiyazını daşıyan və duyğuların üzərlərindəki təsiri zəif olan insanlara verilməlidir. Bu insanlar da kişilərdir, qadınlar deyil. Çünki bu ictimai məsələləri ağıl gücü araşdırmalı, bunlarla məşğul olunarkən duyğuların və eqoist meyllərin təsiri altında qalmaqdan qaçınılmalıdır. Dövlət rəhbərliyi, mühakimə sahəs(n)i və döyüş məsələsi kimi.

Bu iş belədir. Çünki uca Allah, "Kişilər qadınların idarəçisidir." buyurur. Qurandakı mesajların tərcüməçis(n)i olan Peyğəmbərimizin (s. a. a) sünnəs(n)i bunun belə olduğunu açıqladığı kimi, Resululla-hın (s. a. a) tətbiqləri də bu qanun istiqamətində olmuşdur. Necə ki Peyğəmbərimiz (s. a. a) heç bir cəmiyyətə qadın qubernator göndərməmiş, heç bir qadını mühakimə vəzifəsinə təyin etməmiş və heç bir zaman həqiqətən vuruşmaq mənasında qadınları döyüşlərə çağırmamışdır.

Bunların xaricində qalan təhsil və təhsil, ticarət və istehsal, tibb və əczaçılıq kimi duyğuların müvəffəqiyyətə çatmağa maneə meydana gətirmədiyi sahələrə gəlincə, sünnə bu sahələrdə qadınların işini maneə törətmir. Hətta Peyğəmbərimizin (s. a. a) sireti (gedişatı), bu sahələrin çoxunu təsdiqləmişdir. Quranda da bu sahələrdə qadınların işlə/çalışa bilmə haqqlarının olduğuna dəlalət edən ayələr vardır. Bu haqq, həyatın bir çox sahəsində qadınlara tanınan iradə və iş azadlığının gərəyidir. Çünki həm onları kişilərin vəlayəti xaricinə çıxarıb özlərinə mülk əldə etmə səlahiyyəti tanımaq və sonra da əllərindəki mülkü hər hansı bir şəkildə qiymətləndirmələrini qadağan etmək mənasızdır. Eynilə bunun kimi həm onlara məhkəməyə müraciət etmə və şahidlik etmə haqqı tanımaq və sonra qubernatorun və ya hakimin qarşısına çıxmalarını maneə törətmək də mənasız olar. Bunu kimi daha nə qədər nümunələr vardır.

Amma əgər qadının bu sahələrdəki çalışması ərinin [fərz] haqqları ilə ziddiyyət təşkil edəcək olsa, o zaman vəziyyət fərq edər. Çünki kişinin öz arvadı üzərində səlahiyyəti vardır; yanında olduğu zaman qadının ona itaət etməsi, yanında olmadığı zaman da haqqlarını qoruması lazımdır. Bu səbəblə İslam, ərinin haqqlarıyla ziddiyyət təşkil edən vəziyyətlərdə qadının caiz olan sahələrdə belə işinə icazə verməmişdir.