Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

2- Mirasın Tədrici Dəyişməs(n)i

Miras, cəmiyyətin digər ənənələri kimi ortaya çıxdığından bəri müxtəlif dəyişmələrə uğramış, bir çox inkişaflar göstərmişdir. Lakin primitiv cəmiyyətlərdə sabitlik olmadığı üçün onların tarixlərində bu inkişafın nizamlı mərhələlərini etibarlı şəkildə təyin etmək çətindir.

O cəmiyyətlər haqqında qəti olaraq söyləyə biləcəyimiz budur: Onlar qadınları və zəifləri mirasdan məhrum tuturdular. Onlarda miras güclülərə məxsus bir imtiyaz idi. Bunun tək səbəbi o cəmiyyətlərin qadınlara və kölə, uşaq kimi zəif fərdlərə evcil heyvan və əşya rəftarı etmələri idi. Onlara görə bunlar insanların özlərindən faydalanmaları üçün var idilər. Yoxsa onların insanlardan, insanların əlindəki imkanlardan və insana məxsus ictimai haqqlardan faydalanmaları söz konusu deyildi.

Bununla birlikdə bu cəmiyyətlərdə güclünün kim olduğu mövzusu dövrdən dövrə dəyişiklik göstərmişdir. Bəzən oymaq və ya tayfa rəisi, bəzən ailə rəisi, başqa bir dövr qövmün ən igid, ən/en qoçu adamı güclü sayıldı. Bu fərqliliklər təbii olaraq miras ənənəsində köklü dəyişikliklərin görülməsini tələb etmişdir.

Lakin bu ənənələr insan fitrətinin axtardığı xoşbəxtliyi təmin edə bilmədikləri üçün tez-tez dəyişikliyə uğrayırdılar. Hətta Romalılar və Köhnə Yunanlılar kimi qanunlara və ya qanunların yerini tutan oturmuş milli ənənələrə sahib cəmiyyətlərdə belə vəziyyət belə idi. Millətlər arasında suveren olan heç bir miras qanunu, İslamın miras qanunu kimi günümüzə qədər yaşaya bilməmişdir. İslam qanunu ortaya çıxışından günümüzə qədər təxminən on dörd yüz/üz ildən bəri İslam millətləri arasında qüvvədə qalmışdır.