Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

5- İslama Görə Qadınların və Yetimlərin Vəziyyəti

Yetimlər güclü kişilər kimi mirasdan pay alarlar. Onlar böyüdükcə malları ata və baba kimi vəlilərin və ya möminlərdən ibarət olan/yaranan bir qurulun ya da İslam hökumətinin qarovulu altında inkişaf edər. Yetimlər evlilik çağına girib də yetkinləşdikləri təəssüratı edilincə, malları özlərinə verilər və müstəqil bir həyat səviyyəsinə çatdırılarlar. Bu tətbiq yetimlər haqqında düşünüləcək ən ədalətli sistemdir.

Qadınlara gəlincə, onlar ümumi baxışa görə dünya sərvətinin üçdə birinə sahib olarlar, amma az əvvəl izah edildiyi üzrə dünya malının üçdə ikisi üzərində qənaətdə ol/tapılarlar. Onlar öz malları mövzusunda öz-gur və müstəqildirlər. Davamlı və ya keçici yoxlama altına alına bilməzlər. Özləriylə əlaqədar qanuni qənaətlərindən kişilər məsul deyil.

İslamda qadın, iradə və davranış azadlığı sahəsində hər istiqamətdən kişi ilə bərabər şəxsiyyətə malikdir. Özünə xas və kişi psixologiyasından fərqli psixoloji xüsusiyyətləri xaricində kişinin vəziyyətindən ayrı bir vəziyyətdə deyil. Bu psixoloji fərqlilik budur. Qadının həyatı duyğu ağırlıqlı ikən kişinin həyatı düşüncə və ağıl ağırlıqlıdır. İslamın kişiyə daha çox mülkiyyət haqqı tanımasının səbəbi dünyada ağla söykənən tənzimləmələrin duyğulara və həyəcanlara söykənən tənzimləmələrə basqın gəlməsidir. Bu mövzuda uğradığı əskiklik, özünə qənaət və xərcləmə sahəsində üstünlük təmin edilərək kompensasiya edilmişdir. Qadın yataqda kişinin istəyinə itaət etməklə öhdəçilikli tutulmuş, amma bu öhdəçilik kişinin özünə mehir vermək məcburiyyətində tutulması ilə kompensasiya edilmişdir. Qadın mühakimə etmə, hökumət vəzifəs(n)i yüklənmə və şəxsən döyüşə qatılmaq işlərindən uzaq tutuldu. Çünki bu işlər duyğulara deyil, ağla söykənilməsi lazım olan işlərdir. Bunların kompensasiyası olaraq, qadının təhlükəsizliyini qorumaq və namusunu müdafiə etmək kişinin vəzifəs(n)i sayıldı. Qazanc arxasında qaçıb qadının, uşaqların və ana-atanın dolanışığını möhkəmə öhdəçiliyi də kişinin çiyinlərinə yüklənmişdir.

Qadın uşaqlara baxma ödənişini al/götürmə haqqına malikdir. Amma bu, zəruri deyil, qadının istədiyi təqdirdədir. Bütün bu hökmlərin tarazlıqlanması babında, qadınlar örtünməyə, kişilər arasına çox girməməyə, ev işlərini tənzimləməyə və uşaqları böyütməyə çağırılmışdır.

İslam müdafiə etmə, mühakimə və hökumət etmə kimi cəmiyyət fəaliyyətlərini duyğuların və həyəcanların təsir sahəs(n)i xaricində tutdu. Çağımızda duyğuların ağla basqın çıxması nəticəsində ortaya çıxan acı/ağrılı nəticələri insanlıq tanışca bu tutumun nə qədər haqlı olduğu görüldü. Müasir sivilizasiyanın hədiyyələrindən olan böyük dünya döyüşlərini göz önünə gətir və dünyaya suveren olan şərtləri düşün. Bütün bu hadisələri bir dəfə ağılın və bir dəfə də romantik həyəcanların ölçüləri ilə qiymətləndir. O zaman sapmanın başlanğıc nöqtəsinin hara olduğunu və doğrunun qaynağının harada olduğunu asanca təyin edə bilərsən. Hidayət ancaq Allahdandır.

Qərbli millətlər əsrlərdən bəri əllərindən gələn hər səyi göstərərək qızlara kişilərə verdikləri təhsilin eynisini verməkdə, onlardakı potensial qabiliyyətləri ortaya çıxarmağa çalışmaqdadırlar. Buna baxmayaraq əgər siyasət, mühakimə, texniklik sahələrində ön plana çıxan adlar gözdən keçirilsə, döyüş komandirlərinin adları araşdırılsa, hökumət etmə, mühakimə və döyüş sahələrində yüzlərlə, minlərlə sivrilmiş kişi ilə müqayisə ediləcək ədəddə qadına rast gəlinmədiyi görülər. Bu nəticə, qadın təbiətinin bu sahələrdə inkişafa uyğun olmadığının ən doğru şahididir. Çünki bu sahələr, xüsusiyyətlərinin gərəyi olaraq ağılın və düşüncənin suverenliyi altında olmaq məcburiyyətindədirlər. Duyğular bu sahələrə sızdıqca xəyal qırıqlığı və hüsranla qarşılaşma ehtimalı artar.

Bu və bənzəri gerçəklər bu məşhur nəzəriyyəni çürüdən ən qəti cavabdır. Bu nəzəriyyə belə deyir: Qadınların cəmiyyətdə kişilərin gerisində qalmalarının tək səbəbi, onlara istiqamətli quruluşçu təhsilin qeyri-kafiliyidir. Bu çatışmazlıq köhnə çağlardan bəri etibarlıdır. Əgər qadınlar davamlı şəkildə quruluşçu təhsil alsadılar, sahib olduqları incə duyğuların və həyəcanların da dəstəyi ilə kişilərə çat/yetişərlər və ya onların qabağına keçərdilər.

Bu məntiq, çatılmaq istənən nəticənin zidd idini sübut edir. Çünki incə duyğuların qadınlara məxsus olması və ya bunların onlarda çox olması, onların ağılın güclü olmasını və incə psixoloji duyğulara basqın gəlməsini istəyən hökumət və mühakimə işləri kimi sahələrdə geri qalmalarının və ağıl gücü baxımından onlardan üstün olan kişilərin bu mövzularda önə keçmələrinin səbəbidir. Qəti təcrübələr bunu göstərir. Hər hansı bir psixoloji qabiliyyətə sahib olan kimsənin təhsilində müvəffəqiyyətə çatıla bilməsi üçün o qabiliyyətlə uyğunlaşan bir məqsəd uğrunda öyrədilməsi lazımdır. Bu qanunun nəticəs(n)i budur:

Kişilərə hökumət və mühakimə mövzularında veriləcək təhsil müvəffəqiyyətli olar və onlar bu sahələrdə qadınlardan daha üstün dərəcələrə çatarlar. Buna qarşılıq qadınlara incə duyğularla uyğunlaşan, bu xüsusilə əlaqəli sahələrdə veriləcək təhsil müvəffəqiyyətli olacaq. Tibbin bəzi budaqları, fotoşəkilçilik, musiqi, toxuculuq, ahçılıq, uşaq baxımı, xəstə baxıcılığı və süslemecilik kimi. Bunlar xaricində qalan sahələrdə qadın ilə kişi bərabərdir.

Bəziləri qadınların söz mövzusu sahələrdəki geri qalmalarını təsadüflə izah etmək istəyərlər. Əgər belə olsa, milyonlarla il olaraq təxmin edilən insanlıq tarixi boyunca bəzi dövrlərdə bunun tərsinin görülməsi lazım idi. Bunun yanında kişilərin də qadınlara məxsus işlərdəki geri qalmışlıqları da tərsinə dönməli idi. Əgər kişi ilə qadının ayrılmaz xüsusiyyəti olan iç güdüsel xüsusiyyətləri təsadüfü şeylər saymamız doğru isə, insanda heç bir fitri xüsusiyyətin varlığını irəli müddətiməyik. Məsələn insanın mədəniləşməyə, mədəni inkişafa meylli olduğunu, məlumatı sevdiyini, hadisələrin sirlərini irdələməyə maraqlı olduğunu söyləyə bilmərik. Bu sifətlər insanın ayrılmaz xüsusiyyətləridir və fərdlərin bünyələrində bu sifətlərlə uyğunlaşan qabiliyyətlər vardır. Buna görə bu sifətləri fitri sifətlər sayırıq. Eynilə bunun kimi qadınların incə və duyğu yüklü işlərdə qabaqda olduqlarını, buna qarşılıq ağla söykənən işlərdə, dəhşətli və çox çətin fəaliyyətlərdə kişilərdən geridə olduqlarını və bunun onların psixoloji qabiliyyətlərinin gərəyi olduğunu və kişilərin bu mövzularda qabaqda və bunlar xaricindəki mövzularda geridə olduqlarını söyləyirik. Əgər kişilər ilə qadınlar arasındakı qabiliyyət fərqliliklərini fitri deyil də təsadüfü qəbul etsək insana xas heç bir xüsusiyyəti fitri qəbul edə bilmərik.

Bütün bunlardan sonra geridə bu məsələ qalır: Kişilər ağıl tərəfindən üstün sayılarkən qadınların duyğuya və həyəcana uyğun qəbul edilmələri qadınlarda küsəyənlik doğura bilər. Lakin bu reaksiya yersizdir. Çünki İslama görə ağılçılıq və romantiklik iki ilahi hədiyyədir. Bunlar ilahi məqsədə söykənən olaraq insan bünyəsinə yerləşdirilmiş və həyatda funksiyas(n)ı olan qabiliyyətlərdir. Birinin o birisinə qarşı üstünlüyü yoxdur. Üstünlük yalnız təqvadan qaynaqlanar. Nə olsalar olsunlar digər qabiliyyətlər təqva yolundan gedildiyində inkişaf edib səpilə bilərlər. Əks halda çiyinlərə minən pis bir yükdən başqa bir şey deyildirlər.