Əl-Mİzan fi TƏFSİr-el quran içindekiler c: 4 : Al İmran Surəsi

"İçinizdən fahişəlik edən iki tərəfə (kişi və qadına) əziyyət edin/əldə et." Bu iki ayənin məzmunu arasında əlaqə vardır. Bu ayədəki "ye'tiyaniha=yapan"dan məqsəd daha əvvəlki ayədə keçən "fahişə", yəni zina cinayət/günahıdır. Bu da hər iki ayənin məqsədinin zinanın hökmünü açıqlamaq olduğunu göstərər. Buna görə ikinci ayə, birinci ayədəki hökmün tamamlayıcısıdır. Birinci ayə yalnız qadınlara bağlı hökmü açıqlayır. İkinci ayədə isə, həm qadınlara həm kişilərə bağlı hökm təyin olunur. Bu hökm əziyyət verməkdir. Hər iki ayə, zina cinayət/günahı işləyən kişiyə və qadına bağlı hökmü ortaya qoyur. Bu hökm hər ikisinə əziyyət etmək və qadını evdə saxlamaqdır.

Lakin bu hökm ikinci ayədəki "əgər tövbə edib özlərini düzəltsələr, artıq onlardan imtina edin." ifadəsi ilə uyğunlaşmır. Bu ifadə ömürlük həbs cəzası ilə uyğun gəlməz. Bu səbəbdən bu ifadə haqqında belə demək lazımdır. Buradakı yaxanı buraxmaqdan, imtina etməkdən məqsəd, əziyyət etməkdən imtina etməkdir; yoxsa həbs cəzasına son vermək deyil. O cəza etibarlılığını eynilə qoruyur.

Bundan ötəri bizim də nəql edəcəyimiz bəzi rəvayətlərə söykən/dözülərək belə deyilmişdir: Bu ayələrin ilki, zina edən dul qadınlarla əlaqədar hökmü açıqlayır. Ayələrin ikincisi isə, zina edən qızlar haqqındakı hökm ilə əlaqədardır və bu ayədə haqqında danışılan əziyyət verməkdən məqsəd zina edən qızları həbs etmək, sonra da tövbə edib düzəlincə, onları yollamaqdır. Lakin bu vəziyyətdə iki sual qarşımıza çıxar. Sualların biri budur: Ayələrin birincisində sırf dul qadınların, ikincisində isə yalnız qızların nəzərdə tutulduğu irəli sürülür. Amma bunun üçün ibarede heç bir şifahi dəlil yoxdur. Bu necə olar? İkinci sual da budur: Niyə/səbəb birinci ayədə yalnız zina edən qadından danışılarkən ayələrin ikincisində "fahişəlik edən iki tərəfə" deyə buyurularaq kişi ilə qadından birlikdə danışılır?

Təfsirçi Əbu Müslimə söykənilən görüşə görə bu ayələrin ilkində lezbiyen qadınlara bağlı hökm açıqlanarkən, ayələrin ikincisində kişilər arası cinsi əlaqənin hökmü ifadə edilir və bu iki ayə nəsh-edilmiş deyil.

Bu görüşün əsassız olduğu açıqdır. Birinci ayələ əlaqədar hissəsinin əsassızlığını "Qadınlarınızdan fahişəlik edənlərə qarşı..." cümləsini açıqlayarkən ifadə etmişdik. İkinci ayələ əlaqədar görüşün əsassızlığına gəlincə, sünnədə kişi kişiyə cinsi əlaqə üçün ölüm cəzası nəzərdə tutulmuşdur. Səhih bir hadisə görə Peyğəmbərimiz (s. a. a) belə buyurmuşdur: "Əgər aranızda Lut qövmünün etdiyi iyrənc hərəkəti edənlər olsa edəni də ediləni də öldürün." Bu hökm ya neshedilmemiş ibtidai bir hökmdür və ya ayəs(n)i nesheden bir hökmdür. Hər iki vəziyyətdə də bu görüşün əsassız olduğu ortaya çıxar.

Doğrusunu Allah hər kəsdən daha yaxşı bilər; amma bu iki ayənin zehində oyandırdığı ilk zahiri təəssürata, ifadədəki ip uclarına və təfsirçilərin irəli sürdükləri problemlərə söykən/dözülərək bu iki ayənin mənas(n)ı haqqında bunlar deyilə bilər: Bu ayələrin ilkində, zina işləyən evli qadınlar haqqındakı hökm ifadə edilir. Çünki ayədə yalnız qadınlardan danışılır, kişilər söz mövzusu edilmir. Bu vəziyyətdə niyə/səbəb qadınlarınız yerinə bərabər/yoldaşlarınız deyilmədiyi sualı ağla gələ bilər. Amma bu ifadə, xüsusilə kişilərə izafə edildiyi təqdirdə Quranda çox sayda nümunəs(n)i olan bir ifadə tərzidir. Necə ki ayədə "qadınlarınızdan" buyurulmuşdur və yenə uca Allah belə buyurmuşdur: "Qadınların mehirlerini bir hədiyyə olaraq verin." (Nisa, 4) "Özləriylə birləşdiyiniz qadınlarınızdan olub..." (Nisa, 23)

Buna görə bu qadınlar haqqındakı ilk və keçici hökm evlərdə hapsedilmekti. Sonra bu hökmün yerini recm cəzası al/götürdü. Bu vəziyyət, Cubbainin irəli sürdüyü kimi sünnə ilə Quranı neshetmek deyil. Çünki neshetmek əbədis(n)i ifadə edən dəlilə söykən/dözən bir hökmü qaldırmaqdır. Halbuki bu hökm keçici olduğuna, müddətinin bitməsi ilə sona çatacağına bağlı karineyi öz içində daşıyır. Bu qar/qazancına "yaxud Allah onlara bir gətirib çıxarana qədər" ifadəsidir. Bu ifadədən bu qadınlar haqqında başqa bir hökm gətiriləcəyi açıqca aydın olur. Əgər buna neshetmek deyilirsə bunun qorxusu yoxdur. Çünki belə düşünmək, Quranın sünnə ilə neshedildiğini irəli sürməkdəki səhvi ehtiva etməz. Çünki Quranın özü müddəti dolunca bu hökmün qüvvədən qalxacağına işarə edir. Peyğəmbərimiz də (s. a. a) Qurani Kərimin söyləmək istədiklərini açıqlayar.

Ayələrin ikincisi isə, subayların zinası ilə əlaqədar hökmü ehtiva edir. Bu hökm əziyyət etməkdir. Bu əziyyətdən məqsəd həbs etmək, nalınlar ilə döymək, danlamaq və ya başqa bir cəza ola bilər. Buna görə bu ayə Nur surəsində gətirilən qırmanclama hökmü ilə neshedilmiştir. Bu ayənin bakirə qızlar haqqındakı hökmü ehtiva etdiyinə bağlı rəvayətə gəlincə, bu rəvayət tək kanallıdır; sənəd zənciri yoxdur və buna görə zəif olduğu deyilmişdir. Ayənin mənasının nə olduğunu Allah daha yaxşı bilər. Deyilən xüsuslar üzərində yaxşıca düşünmək lazımdır. Ancaq bu görüş də əsassız deyil deyilə bilməz. Çünki neshedilen şeyin neshedileceğine dair işarəs(n)i; nesih hadisəsiylə ziddiyyət təşkil etməz.

"Əgər tövbə edib özlərini düzəltsələr, artıq onlardan imtina edin..." Bu ifadə tövbəni, islah və öz halını düzəltmə ilə kayıtlıyor. Beləcə tövbənin gerçək mahiyyəti vurğulanaraq onun yalnız quru sözdən və ya gəlib keçici bir duyğulanmadan ibarət olmadığı açıqlanır.