Elektr tarmoqlari va tizimlari

 
№1–№2. TAJRIBA IShI. 
 
TAQSIMLOVCHI TARMOQDA KUCHLANISH OG’ISHINI TADQIQ 
QILISH.
 
Ishdan maqsad: 
1. Elektr tarmoqlaridagi isrofni reaktiv quvvatni kompensasiyalash orqali kamaytirish 
imkoniyatlarini tadqiq qilish.
2. Elektr tarmoqlarida kuchlanishni reaktiv quvvatni kompensasiyalash orqali rostlash 
imkoniyatlarini tadqiq qilish.
UMUMIY NAZARIY MA’LUMOTLAR 
7.1-rasm. Kompensasiyalovchi qurilmalarni qo’llashdan ko’riladigan samarani tushunishga doir. a, 
b – kompensasiyagacha va kompensasiyalangandan keyingi toklar va quvvatlar; v – toklarning 
vektor diagrammasi; g – quvvatlar uchburchagi. 
1.2. TAJRIBA IShINING DASTURI 
1. Berilgan variantga muvofiq elektr tarmoqning almashtirish sxemasi qurilib, uning hisob 
parametrlari topiladi. 
 
 
 
 
 
Z
1
 
 
 
 
 
 
а) 
б) 
г) 
в) 
 
 
 
 
 

---

2. Ishni o’zgaruvchan tok statik modelida bajarish uchun kuchlanish va tok uchun masshtab 
koeffisientlari tanlanadi. Tanlangan masshtab koeffisientlaridan foydalanib, qarshilik va quvvatlar 
uchun masshtab koeffisientlari aniqlanadi. 
Bu erda 1 – tajriba ishidagi tavsiyalarni e’tiborga olish lozim. Masalan, kuchlanish uchun 
K
U
=4 kV sist./V mod., tok uchun esa K
I
=4 kA sist./A mod. tanlash maqsadga muvofiq.
3. Tanlangan va aniqlangan masshtab koeffisientlaridan foydalanib, barcha hisob 
parametrlari va berilgan holat parametrlarining model qiymati hisoblanadi. Model-sxema tuziladi. 
4. Model-sxema modelda yig’ilib, barcha hisob parametrlarining qiymatlari o’rnatiladi. 
5. Tarmoqning boshlanishiga generator ulanib, u yordamida kuchlanish beriladi. 
Tarmoqning dastlabki holati ketma-ket yaqinlashish orqali o’rnatiladi (1 – tajriba ishidagi kabi).
6. Tarmoqning barcha tugunlaridagi kuchlanishlar va shoxobchalardagi quvvat oqimlari 
o’lchab, yozib olinadi (dastlabki holat). 
7. Tarmoqning yuklama ulangan qabul qiluvchi punkti shinasiga reaktiv quvvat manbai – 
kondensator batareyasi ulanadi. Uning sig’imi nominal kuchlanishda yuklamaning reaktiv 
quvvatiga nisbatan liniya zaryad quvvatining yarmiga kam reaktiv quvvat ishlab chiqarish shartidan 
kelib chiqib o’rnatiladi. Demak, kondensator batareyasining reaktiv quvvati quyidagicha aniqlanadi: 
2
C
Q
Q
Q


Н
КБ
yoki 
2
Л
2
Н
Н
КБ
B
U
Q
Q



. 
Kondensator batareyasining modelda o’rnatiluvchi sig’imi 1-tajriba ishidagi kabi 
hisoblanadi. 
8. Ta’minlovchi tugunda berilgan kuchlanish va yuklamaning berilgan quvvatlari kelma-ket 
yaqinlashish orqali o’rnatiladi. 
9. Tarmoqning barcha tugunlaridagi kuchlanishlar, shoxobchalardagi quvvat oqimlari va 
kondensator batareyasi beruvchi reaktiv quvvatlar o’lchab, yozib olinadi (natijaviy holat).