Elektr tarmoqlari va tizimlari

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
R
02 
X
02 
R
12 
X
12 
X
01 
R
01 
U
0
=230 кВ 
2
1
K
02
=1,9 
K
01
=1,9 
0 

---

№4– TAJRIBA IShI 
STATIK KONDENSATOR BATEREYALARINING SIMMETRIYALOVCHI 
VA KOMPENSASIYALOVCHI ISHINI TADQIQ QILISH. 
 
Ishning maqsadi:Kondensator qurilmalarning quvvatini ta’minlovchi (quvvat) tarmoq
kuchlanishi va yuklama tokining burchak o‘zgarishi bo‘yicha avtomatik rostlash sxemasini 
o‘rganish. 
 
Nazariy qism. 
Kondensator qurilmalarini quvvatini avtomatik boshqarish xalq xo‘jaligida katta unum beradi, 
chunki ularni avtomatik boshqarish elektr energiyani tejash va kuchlanishni rostlash bilan elektr 
energiyaning sifatini yaxshilanishini oshishiga yaxshi ta’sir ko‘rsatadi. Kondensator batareyalarni
avtomatik boshqarishda, avvalom bor korxonani elektr ta’minotida ish rejimlarni o‘rganib chiqish 
va aktiv reaktiv quvvatlar iste’moli grafiklarini qurishdan iboratdir. Reaktiv quvvatni talab 
qiladigan individual ite’molchilarni yoki gurux iste’molchilarini umumiy qabul qiladigan reaktiv
quvvati aniqlanib, shunga mos ravishda komplekt kondensator batareyalar tanlanadi. Ularni 
avtomatik boshqarish esa ma’lum paytlarda distansion ishga tushirishdan ko‘ra yuqori effekt 
beradi. Kondensator batareyalarni rostlash bir pog‘onali yoki ko‘p pog‘onali bo‘lishi mumkin. 
Bir pog‘onali rostlashda bir paytda kondensator batareyalar ulanib yoki o‘chiriladi. Ko‘p
pog‘onali rostlashda esa kondensator batareyalarni pog‘onama-pog‘ona, birin-ketin ulab yoki 
o‘chirib boriladi. Bir pog‘onali boshqarish quvvati katta bo‘lgan iste’molchilar uchun qo‘llanilib 
ularga bo‘lak holatda kondensator batareyalar tanlanadi. 
Ko‘p pog‘onali boshqarishda esa butun bir sex podstansiyasidan ta’minlanuvchi
iste’molchilar uchun umumiy holda katta quvvatli kondensator batareyalar tanlanib, ular 
generatsiya qiladigan quvvatlari birin-ketin iste’molchilarga oshib borish tartibda ulanib boriladi, 
yoki o‘chirilib boriladi. 
Bir pog‘onali rostlash sodda, ixcham, kommutatsiya apparatlar ham kam ishlatiladi. Ko‘p 
pog‘onali boshqarishda esa sxema murakkablashib borib, kommutatsiya apparatlarni soni ham
oshib boradi.
Ularni umuman boshqarishga kelganda kondensator batareyalarning quvvatini avtomatik, 
qo‘l yordamida dispetcherlik punktida telemexaniqa qurilmalari yordamida boshqarish turlari 
mavjud. Qo‘l yordamida boshqarishda navbatchi reaktiv quvvat iste’molini nazorat qilib, kerak 
bo‘lgan paytlarda kondensator batareyalar ulab o‘chirib turiladi. Despetcherlik boshqarishda esa 
dispetcher telemexaniq qurilmalar yordamida kompleks ravishda kondensator batareyalarning 
quvvatini boshqarib turadi. Sanoat korxonalarida eng tejamli ishlaydigan rejim, bu avtomatik 
boshqarish rejimi bo‘lib kondensator batareyalarni tarmoqqa avtomatik ravishda kerak bo‘lganda 
ulab va aksincha o‘chirib turadi. 
Kondensator batareyalarni quvvatini rostlashni quyidagi turlari mavjud: 
a)Kunning vaqtlari bo‘yicha, 
b)Kuchlanishi bo‘yicha, 
v)YUklama toki bo‘yicha, 
g)Quvvat koeffitsienti bo‘yicha, 
d)Reaktiv quvvat qiymati va yo‘nalishi bo‘yicha, 
e)Kunni vaqti, kuchlanishi va reaktiv quvvat yo‘nalishi bo‘yicha, 
j)YUklama toki va ta’minlovchi tarmoq kuchlanishi bo‘yicha. 
Avtomatik boshqarish uchun tanlanadigan kondensator batareyalarni reaktiv quvvati sanoat
korxonalarida quvvat koeffitsienti normasi asosida quyidagicha aniqlanadi. 
Q
ku
=R (tg

1
- tg

n
) 
bunda, Q
ku
-kompensatsiya qilinishi shart bo‘lgan KB ni reaktiv
quvvati Q – [kVar] ; 

---

R - hisobiy aktiv quvvat [kVt]. 
tg

1 
- qurilma eki qurilmalar guruhini ishlab turgan
holatidagi reaktiv quvvat koeffitsienti. 
tg

n
– 0,327 bu esa sos

= 0,95 vaqtda normativ bo‘yicha
bo‘lgan reaktiv quvvat koeffitsenti. 
1)Kunning vaqti bo‘yicha kondensator batareyalarning quvvatini avtomatik rostlovchi 
qurilmada elektron soat qo‘llanilib berilgan dastur asosida (vaqt bo‘yicha) rostlab turadi. 
 
4.1-rasm. Kondensator batareyalarini kuchlanish bo‘yicha avtomatik rostlash sxemasi. 
2)Kuchlanish bыyicha rostlashda kuchlanish relesi va unga ketma-ket ulangan rezisor 
kondensator batareyalarning reaktiv quvvatini rostlash ya’ni, kondensator batareyalarni ulab 
o‘chirishni bajaradi.(4.1.rasm). 
3)Kondensator batareyalarni rektiv quvvatini avtomatik rostlash (1RT, 2RT,) tok relelari 
yordamida yuklama tokining o‘zgarishida ishlaydi.(4.2.rasm)