13.5 Elektr motor vali(o’qi)ga ta’sir etuvchi momentlar va ularning muvozanat tenglamasi Elektr motor bilan biror ish mashinasi yoki mexanizmni harakatga keltirilganda uning vali(o’qi)ga
quyidagi momentlar ta’sir etishi mumkin:
1)
motor yakorini aylantiruvchi elektromagnit moment
M em ;
2)
salt ishlash momenti
M 0 . Bu moment mexanik va magnit quvvat isroflari bilan aniqlanadi.
Yakorning aylanishida mexanik ishqalanishlarga va uyurma toklar bilan motor po‘lat o‘zaklarining qizishiga
sarflangan quvvat isrofi
P 0 yuklamaga bog‘liq bo‘lmagani uchun
M 0 ham yuklamaga bog‘liq bo‘lmaydi,
uning qiymati nominal moment (aylantiruvchi foydali momentning nominal qiymati)
M n ning 2-6% ni
tashkil etadi;
3)
foydali moment
M 2 . Bu moment motor bilan ish mexanizmini harakatga keltirishda mexanizm
tomonidan vujudga keltiriladigan qarshilik (foydali yuklama) momenti bilan aniqlanadi. Qarshilik momenti
o‘z navbatida mashina yoki mexanizmning ish rejimi (katta yoki kichik qiymatli yuklamalar bilan ishlashi) va
mexanik tavsiflari bilan aniqlanadi.
Odatda,
M 0 va
M 2 momentlari birgalikda hisoblanib, uni
M c bilan ifodalanadi, ya’ni bo‘ladi, bunda –
motor vali(o’qi)ning aylanishiga qarshilik ko‘rsatuvchi statik qarshilik momenti. Ish mexanizmlarning
qarshilik momentlari o‘z qiymatlarini chastota o‘zgarishi bilan turlicha o‘zgartiradilar.
Shunga binoan, ish mexanizmi qarshilik momenti
M c ning motor aylanish chastotasi
n
ga nisbatan
o‘zgarishini ifodalovchi
M c = f(n) bog‘lanish uning mexanik tavsifi uchun topilgan quyidagi emperik
formulaga binoan ularni turli klasslarga ajratish mumkin:
(13.10)
– ish
n
mexanizmining chastotadagi qarshilik momenti;
– salt ish rejimida mexanizmning harakatlanuvchi qismlaridagi mexanik ishqalanishlardan
hosil bo‘lgan qarshilik momenti;
– mexanizmning nominal,
n
n
chastotadagi qarshilik momenti;
x
– chastota o‘zgarishi bilan
