Əlverişli təbii-coğrafi şəraiti olan Azərbaycan ərazisi dünyada insanın formalaşdığı ilk məskənlərdəndir

Paris erməniləri Abel Ağanbeqyanı salamlayırlar
Yenidənqurma haqqında kitabının çıxması münasibətilə Fransada olan sovet alimi Abel Ağanbeqyan bununla bağlı olaraq onun şərəfinə bazar ertəsi axşam Fransa Erməni İnstitutu və Erməni Veteranları Cəmiyyətinin verdiyi qəbulda iştirak etmişdir. Qızğın ab-hava öz xalqının ləyaqətli oğullarından birinin xidmətlərinə qürurdan qidalanırdı.

Ermənilər siyasi və fəlsəfi fərqlərə baxmayaraq öz ölkələrində yurdlaşmış vətənpərvərliyi Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası kimi milli və mədəni ocağa sədaqətlə bir yerdə yaşatmağı davam etdirirlər. Həyəcanı əsrin başlanğıcındakı qırğın (genosid) vaxtı keçirilmiş əzablar haqqındakı xatirələrdə doğururdu. O (həyəcan - Ə.T.), bazar ertəsi “İnterkontinental” mehmanxanasının Manukyanvə onun yoldaşlarının ölümə məhkum edildikləri zalın yanındakı bu salonunda gücləndi.

Qəhrəmanın dul qadını Meline “ermənilər Qorbaçovla birlikdə yeniləşməyə tərəfdardırlar” bildirərək məşhur sovet iqtisadçısını salamladı. Yerevan ikinci paytaxtları kimi olan fransızlarda yenidənqurma maraq doğurdu. Ağanbeqyan sovet cəmiyyətinin bütün sahələrinin demokratikləşdirilməsinin bu qlobal islahat üçün nə qədər zəruri olduğundan danışdı. O, dinləyicilərinin diqqətini yenidənqurmanın beynəlxalq ticarət, iqtisadi əməkdaşlıq və qarışıq cəmiyyətlər qarşısında açmalı olduğu imkanlara cəlb etdi.

Tbilisidə doğulan, səkkiz yaşından müharibə dəhşətlərini görən akademik dilini bilmədiyi Ermənistanda heç vaxt yaşamayıb. Bu onun, yerini sovet əməkdaşlığında gördüyü bu torpaqla əlaqələrini zəiflətməyib. Öz sosialist federasiyasında SSRİ-nin müxtəlif respublikalarının əldə etdikləri qarşılıqlı fayda haqqında həddən artıq ehtiyatsızlıqla fikir söyləyən söhbətdaş qadınlardan birinə Ağanbeqyan belə cavab verdi. İqtisadçı göstərdi ki, Ermənistanda yenidənqurma çox ləng gedir və qeyd etdi ki, Yerevanın Ararat vadisinin və Sevan gölü tektonik çökəkliyinin müxtəlif ekoloji problemlərinin həlli yetişmişdir.

Azərbaycan respublikasına birləşdirilmiş qədim erməni torpaqları olan Qarabağ və Naxçıvan haqqında soruşanda Ağanbeqyan birinci haqqında “özünün şəxsi nöqteyi-nəzərini” ifadə etdi: “Mən istərdim ki, respublikanın şimal-şərqində yerləşən Qarabağ Ermənistanın olsun. İqtisadçı kimi mən belə hesab edirəm ki, o, Ermənistanla Azərbaycandan daha çox bağlıdır. Bu istiqamətdə mən bir təklif irəli sürmüşəm. əminəm ki, bu problem yenidənqurma və demokratiya şəraitində öz həllini tapacaqdır”.

Yeri gəlmişkən, Qorbaçov 2 noyabrdakı nitqində milli məsələdəki ləngimələrin vurduğu ziyanları qeyd etmişdir. Ağanbeqyan cənub-qərbdə Türkiyə sərhədi boyunca yerləşən Naxçıvan haqqında heç nə demədi. Həqiqətən bu anklavda erməni əhalisi lap azdır (7).
Erməni təxribatları Azərbaycan cəmiyyətində, o cümlədən Elmlər Akademiyasın alimləri arasında ciddi narazılıq və gərginlik yaratmışdı. Həmin dövrdə Elmlər Akademiyasında baş verənlər Ə. Tahirzadə tərəfindən günbəgün qeydə alınmışdır. Alim yazır ki, dekabrın əvvəllərində qəzetin çıxışı bizdə də məlum oldu və onun tərcüməsi xalq arasındageniş yayıldı. «Yenə də camaat Moskvaya kütləvi şəkildə məktublar, teleqramlar göndərməyə başladı. Yenə də Mərkəzi televiziya Ağanbeqyanın saatlarla çəkən müsahibələrini təşkil etdi (Onu da hökmən demək gərəkdir ki, M. S. Qorbaçovun 1987-ci ilin sonunda Vaşinqtona səfəri zamanı Raisa Maksimovna Qorbaçova da burada ermənilərlə görüşmüş və bildirmişdir ki, “erməni xalqı ilə sovet xalqı” dostdurlar, özü də bu sözləri bizim televiziya da vermişdi. Görünür, Ağanbeqyan da, bütün yerdə qalan ermənilər də bu sözlərdən ruhlanmışdılar. Çünki Amerika müxbirinə verdiyi müsahibədə M. S. Qorbaçov demişdi ki, mən bir çox məsələləri arvadımla müzakirə edirəm).