Energetika fakulteti

Sabr vaqtsiz tokli kesim uchun zahira koeffitsientining qiymati
Relening 
turi
Himoyalanayotgan qurilma 

liniya
transformator 

PT-40
1,2-1,3

1,3-1,4
PT-80

1,5-1,6
1,6

Tashqi qisqa tutashuv toki 

(3)
.max .

.

k

tash

I
energotizimning maksimal ish holati 
davrida K1 nuqtagacha qarshiliklar eng kichik bo‘lishi mumkin bo‘lgan holatda
aniqlanadi (4.2-rasm). Tokli kesimning ishlash tokini (10) ifoda orqali aniqlashda 
10 kv kuchlanish tarafdagi transformatorlarni kuchlanish ostida ishga tushirish
natijasida hosil bo‘luvchi magnitlovchi tokning sakrashidan himoya ishga 
tushmaydigan qilib sozlanadi.
Tokli kesimdagi tok relelarining ishlash (o‘rnatma) toki qo‘yidagicha 
aniqlanadi:
.
.


ish tk

sx

r ish

tt

I

k

I

n



(11)

bu yerda
.

ish tk


I
- tokli kesimning ishlash toki (10) ifoda orqali aniqlanadi, A; 


sx

k
- simmetrik holatdagi sxema koeffitsienti bo‘lib ushbu koeffitsient reledagi 
tokni tok transformatorning ikkilamchi tokidan necha marta kattaligini ko‘rsatadi;

tt

n
- transformatorning yuqori kuchlanish tarafidagi tok transformatorning 
transformatsiya koeffitsienti.
Tok transformatorlarning to‘liq bo‘lmagan yulduz ulanishli sxemasida 

barcha qisqa tutashuvlar uchun

1

sx


k

(4.3 a-rasm). 

---

38

4.3-rasm. Transformatorlarning tokli kesimida maksimal tok relelarining ulanish sxemalari. 
Ikki fazani toklar ayirmasiga ulanishli tok transformatorlar sxemasida (4.3,b-

rasm) simmetrik yuklamalarda va uch fazali qisqa tutashuvlarda

3

sx


k

, lekin 

ikki fazali А-B va B-C qisqa tutashuvlarda

1

sx


k

. Ushbu tok 

transformatorlarining ulanish sxemalarini solishtirish natijasida xulosa shuki

agarda

.

ish tk

I
va

sx

k
o‘zgarmagan hollarda 4.3,b – rasmdagi sxemadagi tok 
relelarining ishlash toki (11) ifoda bo‘yicha 4.3,a – rasmdagi sxemaga nisbatan
1,73 marta kattadir. Ushbu nisbat sezgirlik koeffitsientini hisoblashda juda muhim 
ahamiyatni kasb etadi. Sezgirlik koeffitsienti qo‘yidagicha aniqlanadi:
(2)

.min
.

r


sez

r ish

I

k

I


(12)

bu yerda
(2)

.min

r

I
- himoyalanayotgan transformatorning yuqori kuchlanish 
tomonidagi chiqishlaridagi ikki fazali qisqa tutashuv vaqtida reledagi minimal
tokining qiymati (4.3-rasmdagi K nuqta); 
.

r ish

I
- relening ishlash toki (11) ifoda 
orqali aniqlanadi.
Sezgirlik koeffitsienti taqriban ikkiga teng bo‘lishi kerak. 

4.3, a rasmdagi sxema uchun ikki fazali qisqa tutashuvning barcha turlarida 

hamda 4.3, b rasmdagi sxemadagi A – B, B – C fazalardagi qisqa tutashuvlarda
1

sx


k

, shundan kelib chiqadiki : 

(2)
(3)

q.t .min
q.t .min

(2)
.min

.
.
3

2

r

t t

t t

I

I

I

n

n






(13)

---

39

bu yerda
(3)

q.t.min

I
- energiya tizimning maksimal qarshilik holatidagi 
himoyalanayotgan transformatorning yuqori kuchlanish tomonidagi chiqishlardagi
uch fazali qisqa tutashuv vaqtidagi birlamchi tokning minimal qiymati.