Energetika fakulteti

Kimyoviy omillar - odam organizmiga turli xil xolatlarda zararli bo‘lgan
moddalardan tashkil topgan. 
Mehnatning ximoyalanishi xavfsizlikni ta’minlovchi va mexnat jarayonida
mehnat qobiliyatini xamda sog‘likni saqlashga qaratilgan ijtimoiy-iktisodiy, 
tashkiliy, texnik gigienik va davolash - oldini olish tadbirlari va anjomlarini o‘z
ichiga oluvchi qonun doirasidagi akt sifatidagi tizim ko‘rinishida belgilanadi. 


Ishlab chikarish sanitariyasi - bu tashkiliy tadbirlar tizimi va texnik
anjomlarni o‘z ichiga olib, ishchilarga ishlab chiqarishning zararli omillari ta’sirini 
kamaytirish va yo‘qotishni ko‘zda tutadi.

Texnika xavfsizligi - ishchilarni xavfli ishlab chiqarish omillari ta’siridan
ximoyalashga qaratilgan tashkiliy va texnik tadbirlar va vositalar tizimidan tashkil 
topgan.

Yongin va portlash xavfsizligi - yong‘inlar va portlashlarni tugatish va
ularning oqibatlarini cheklashga qaratilgan tashkiliy va texnik tadbirlar va vositalar 
tizimidan tashkil topgan.

Mexnatni muxofaza qsilish qonunchiligi - mehnat qonunchiligining bir
qismi hisoblanadi. 
Ishlab chiqarish xavfli va zararli omillarining salbiy ta’siridan ishchilarni
ogoxlantirish va ximoyalashning eng keng tarqalgan chora - tadbirlaridan biri - 
jamoaviy va individual ximoya vositalaridan foydalanish hisoblanadi. Bulardan
birinchisi ikkita yoki undan ko‘p bo‘lgan ishchilarni himoya qilishga qaratilgan, 
ikkinchisi esa bitta ishchini ximoyalashga qaratilgan. Ushbu ko‘rinishda, havo
tarkibining zararli changlar bilan ifloslanishi sharoitida ishlab chiqarish jarayonida 
jamoaviy ximoya vositasi sifatida umumiy xolatdagi almashinuv-oqim tarzidagi

---

69

shamollatish qo‘llanilsa, individual (shaxsiy) tarzdagi ximoya vositasi sifatida esa -
respiratorlardan foydalaniladi.
Mehnat jarayoni davomida ishlab chiqarish inshooti ichida odam ma’lum bir
meteorologik sharoit, yoki mikroiqlim - ushbu inshootning ichki muhiti iqlim 
sharoitlari ta’siri ostida faoliyat olib boradi. Sohaning havosi mikroiqlim
ko‘rsatkichlarining asosiy me’yorlariga xarorat (t, °C), nisbiy namlik (f, %), 
xavoning xarakat tezligi (V, m/s) kabilar kiritiladi. SHuningdek odam organizmi
xolatiga mikroiqlim ko‘rsatkichlari sifatida turli xil isigan yuzalardan issiqlik 
nurlanishi jadalligi (/, Vt/m ) xam ta’sir kursatib, natijada ushbu xarorat ta’sirida
ishlanayotgan inshootning ichki xarorati oshishi kuzatiladi.