Enerjinin saxlanmasi qanunu

18.Kovalent rabitənin xassələri.

19.Valentlik anlayişi.

Elementin kimyəvi rabitə əmələ gətirmə qabiliyyətinə valentlik deyilir. Kimyəvi rabitə əmələ gətirən atomlarin nüvəsindən xəyali keşirilmiş xətlər arasindaki bucağa valent bucaği deyilir. Atomların kimyəvi rabitələr əmələ gətirməklə müəyyən sayda digər atomları özünə birləşdirməsi və ya əvəz etməsi xassəsi valentlik adlanır.

.20.Kimyəvi reaksiyanin sürəti. Ona təsir edən amillər.

21.Qatılığın reaksiya sürətinə təsiri.Kütlələrin təsiri qanunu.

22.Temperaturun reaksiya sürətinə təsiri.

23.Katalizatorun reaksiya sürətinə təsiri.

24.Kimyəvi tarazliq. Le-Şatelye prinsipi.

Kimyəvi reaksiyalar prosesin istiqamətinə görə dönən və dönməyən olur.Yalnız bir istiqamətdə gedən reaksiyalara dönməyən reaksiyalar deyilir.Reaksiyanın axıra qədər getməsi üçün alınan məhsullardan biri qaz və ya çöküntü halında ayrılmalı,yaxud az dissosasiya edən maddə,yəni zəif elektrolit olmalıdır.Eyni şəraitdə bir-birinə əks istiqamətdə gedən reaksiyalar dönən reaksiyalar adlanır.

Dönən prosesdə düzünə və əksinə gedən reaksiyaların sürətininbərabərləşdiyi hala kimyəvi tarazlıq deyilir.

A+B=AB

V1= k1[A][B]

V2=k2[AB]

Tarazlıq halında v1=v2 olduğundan;

K1[A][B]==K2[AB]

[AB]/[A][B]=k1/k2=K K-tarazlıq sabitidir

Tarazlıq sabitinin qiyməti temperaturdan asılı olaraq dəyişir.Temperatur dəyişdikcə düzünə və əksinə gedən reaksiyaların sürəti bərabər olur.K=0 olarsa,düzünə reaksiya getmir deməkdir.K=sonsuzluq olarsa,bu proses dönən deyil,reaksiya məhsullarının tarazlıq qatılığı ilkin maddələrin tarazlıq qatılığından çox olur.

Dönən prosesdə duzunə və əksinə gedən reaksiyaların surətinin bərabərləşdiyi hala kimyəvi tarazlıq deyilir.

Tarazlığın xarici şəraitdən asıllığı 1884-cu ildə A.Le-Şatele tərəfindən muəyyən edilmişdir.Bu asıllıq Le-Şatelye prinsipi adlanır və belə ifadə olunur:Kimyəvi tarazlıqda olan sistemə xaricdən təsir edilərsə,tarazlıq xarici təsiri azaldacaq istiqamətdə yerini dəyişir.

Temperaturun təsiri:Kimyəvi tarazlıqda olan sistem qızdırıldıqda Le-Şatele prinsipinə əsasən,tarazlıq istiliyin udulması yerini dəyişəcək.Başqa sözlə sistemə xaricdən verildikdə endotermik proseslər guclənərək temperaturu azaltmağa,əksinə sistem soyudulduqda ekzotermik reaksiyalar intensizləşərək,onun temperaturunu azaltmağa çalışacaqdır.

Təzyiqin təsiri:Qazlar arasında gedən reaksiyalarda təzyiqin dəyişməsi reaksiyanın tarazlıq halına böyuk təsir edir.Təzyiqi artırdıqda tarazlıq qazların umumi mol sayının az olduğu istiqamətə,təzyiqi azaltdıqdaisə qazların umumi mol sayının çox olduğu istiqamətə yönəlir.

3H2+N2<=>2NH3

Deməli:3 mol hidrogenlə bir mol azotdan iki mol ammonyak əmələ gəldikdə sistemin həcmi iki dəfə azalır.Odur ki,təzyiqin artması tarazlığı sağa,yəni NH3 əmələ gəlməsi istiqamətində dəyişməsinə səbəb olur.Qazlar arasında gedən reaksiyalarda tarazlığı molekulların sayca azalması istiqamətində yönəltmək ucun sistemin təzyiqini artırmaq,əks halda isə azaltmaq lazımdır.Reaksiya nəticəsində molekulların sayı sabit qaldıqda,təzyiqin dəyişməsi sistemin təzyiqini pozmur.

Qatılığın təsiri:Le-Şatele prinsipinə görə kimyəvi tarazlıqda olan maddələrdən birinin qatılığının artması,tarazlığı həmın qatılığı azalan istiqamətində yönəldəcək.Qatılığın azalması isə tarazlığı azalan qatılığın artması istiqamətində yönəldəcəkdir.Başqa sözlə,başlanğıc maddələrdən birinin qatılığının azalması tarazlığı duzunə istiqamətdə yönədəcəkdir.

25.Məhlullarin ümümi xarakteristikasi.

Mehlullarin melum olan butun novlerini dispers sistemlere aid edirler (latinca disperqus dagitmaq xirdalamaq demekdir) .Bir maddenin kicik hissecikler seklinde basqa madde muhitinde paylanmasindan alinan sisteme dispers system deyilir. Paylanan madde dispers faza, muhit ise dispers muhit adlanir. Muhiti maye olan dispers sistemleri paylanmis hisseciklerin olcusune (disperslik derecesine) gore 3 qrupa bolurler:

1.Hisseciklerin olcusu 1 nm-den kicik olan sistemler heqiqi mehlullar ve ya sadece olaraq mehlullar adlanir. Iki ve daha cox komponentden ve onlarin qarsiliqli tesirinden alinan mehsullardan ibaret deyisen terkibli bircinsli sisteme mehlul deyilir. Aqreqat halina gore mehlullar berk, may eve qaz olur. Tebietde ve texnikada maye mehlullarin rolu boyukdur. Tebii sular, qan, limfa ve fizioloji mayeler mehluldur: qidanin menimsenilmesi onun mehlula kecmesi neticesinde mumkundur. Hell olan madde ve helledici eyni aqreqat halinda olduqda (meselen, su ile spirtin qarisigi) coxlugu teskil eden madde helledici hesab edilir. Heqiqi mehlullarin esas xususiyyetlerinden biri odur ki, onlar sadece olaraq hell olan madde ve helledicinin toxunmasindan emele gelir. Bu ise oz-ozune bas veren qarsiliqli diffuziya prosesi ile elaqedardir. Qarisdirma, calxalama ve mexaniki tesir ise mehlulun emelegelme prosesini suretlendirir.

2.Hisseciklerin olcusu 1-100 nm arasinda deyisdikde ise sistem kolloid mehlul ve ya zol adlanir. Hisseciklerin olcusune gore kolloid mehlullar asilqanlar ve heqiqi mehlullar arasinda yerlesir.

3.Hisseciklerin olcusu 100 nm-den boyuk olduqda sistem davamsiz olur. Bunlara asilqanlar ve ya qaba (kobud) dispers sistemler deyilir. Asilqanlara suspenziya ve emulsiya daxildir. Maye muhitde paylanmis hissecikler hell olmayan berk maddeden ibaret olduqda sistem suspenziya adlanir. Meselen, bulaniq su suspenziyadir. Hem muhit hem de paylanmis hissecikler maye olanda emulsiya alinir: sud ve onun terkibindeki yag hissecikleri birlikde emulsiyadir. Emulsiyanin davamli olmasi ucun sethi feal maddeler-emulqatorlardan istifade olunur. Yag margarin istehsalinda emulsiyadan genis istifade olunur.