Ergashxodjaeva Sh. Dj., Yusupov M. A., G’oyipnazarov S. B., Sharipov I. B. Marketing asoslari

Tovarni takomillashtirish konsepsiyasi iste’molchi e’tiborini tovarga, uning 
sifatiga va narxiga qaratishni talab etadi. Iste’molchilar o‘xshash tovarlarni sifatlarini 
boshqa firmani shunday tovarlari bilan solishtirib ko‘radilar. Bu konsepsiyani 
ko‘pincha kompaniya, firma, tashkilotlar, shuningdek, notijorat tashkilotlar ham 
ushlab turadilar. Biroq tovar konsepsiyasi muvaffaqiyat keltiravermaydi. 
Keyingi davr «sotishni (tijoratni) faollashtirish konsepsiyasi» nomini oldi. 
Bunda firmaning mahsulotini «mana tovar tayyor, kelavering va savdolashing» shiori 
bilan sotishni mo‘ljallash birinchi o‘ringa chiqadi. Tovar va savdo marketinggi 
konsepsiyalari mahsulot ishlab chiqarish hali seriyali, ya’ni yalpi tus olmagan davrda 
maydonga kelgan edi. Tovarlarning yangi turlari va xillari hisobiga yuqori darajada 
foyda qo‘lga kiritilar edi, sababi mohiyat e’tibori bilan cheksiz talabga ega bo‘lgan 
bozorda bu tovarlarga nisbatan talab benihoya katta edi. 
XX – asrning 50 - yillarida boshqarish konsepsiyasining ilk asosini sotish hajmi, 
ishlab chiqarish va muomala xarajatlari darajasi, daromad, foyda va boshqa 

---

32 
ko‘rsatkichlarni uzoq muddatli o‘zgarishlarini aniqlash tahlil qilindi. Shunga ko‘ra 
bozordagi ish faoliyatini bir yildan besh yilgacha moslashtirish ko‘zda tutilgan. 
Marketing rivoji tarixida o‘tgan asrning 50-yillari muhim bosqich bo‘ldi. Ortiqcha 
mahsulot ishlab chiqarish tangligi ko‘rinib qoldi. Marketing - ishlab chiqarishni bozor 
talabiga moslashtirish konsepsiyasi, uning asosini iste’molchiga - «bozor ustunligi»ga 
mo‘ljal olish tashkil etdi. Marketing boshqaruvining bozor konsepsiyasi yanada 
rivojlandi. 
Quyidagi 2.3-rasmda sotish va marketing konsepsiyasi berilgan. 
Sotishni (tijoratni) faollashtirish konsepsiyasi 
Sof marketing konsepsiyasi