ErməNİstanda azərbaycan məNŞƏLİ

MƏKİQIŞLAĞI - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Zarzəmin nahiyəsində kənd adı (23,123).

MƏLEV - İrəvan quberniyasının Sürməli qəzasında qışlaq adı (133, 172). XVII əsrin əvvəllərinə aid ermənicə mənbədə Malev kimidir [46]. XIX əsrin sonlarından sonra kəndin adı mənbələrdə çəkilmir. Mələvdi də adlanmışdır. Orta əsrlərdə Anadoluda yaşamış Yeryük tayfa birləşməsinin Mələvli qolunun (bax: 34) adındandır.

MƏLƏKLU - İrəvan quberniyasının Sürməli qəzasında kənd adı (133, 165). 1918-ci ildə əhalisi qovulduqdan sonra kənd dağılmışdır. Orta əsrlərdə Anadoluda yaşamış Bayat tayfasının Mələk Hacalu qolunun (34, 233) adını əks etdirir.

MƏLİKKƏND - Yelizavetopol (Gəncə quberniyasının Qazax qəzasında  (indi Ermənistanın İcevan r-nunda) kənd adı (133, 72). 1935-ci ildə kənd ermənicə Meilkqyuq, 1940-cı ildə Tsaxkavan adlandırılmışdır.Kənd ilk dəfə XIV əsrdə Qafqazda olmuş səyyah Şardenin yol qeydlərindən məlumdur. Məlik (mənşəcə ərəb sözü olan məlik sözü titul bildirir) şəxs adından və kənd sözündən ibarətdir.

MƏLİKKƏND - İrəvan  quberniyasının Aleksandropol qəzasında kənd adı (133, 172). 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Abaran nahiyəsində kənd adı (23,109). kimi çəkilir.

MƏLİKLƏR - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında ( indi Ermənistanın Sisyan r-nunda) kənd adı. 1918-ci ildə kəndin əhalisi qovulmuş və Türkiyədən gəlmə ermənilər yerləşmişdir. 1957-ci ildə kənd ermənicə Spandaryan adlandırılmışdır. Məliklər kəndin əsasını qoymuş nəslin adıdır.

MƏMİŞKƏNDİ - İrəvan xanlığının Abaran mahalında kənd adı 1828-1832-ci illərdə əhalisi qovulmuş və kənd dağıdılmışdır [159].Məmiş şəxs (mülkədar) adından və kənd sözündən ibarətdir.

MƏMMƏDABAD - İrəvan xanlığının Qırxbulaq mahalında kənd adı [159].1728-ci ilə aid mənbədə Mühəmmədəbad kimidir [170,73]. Həmin mənbədə kəndin digər adı karyeri-Cədid kimidir (170, 80). Məhəmməd şəxs (mülkədar) adından və abad (kənd) sözündən ibarətdir.

MƏMMƏDAĞAKƏNDİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Maku nahiyəsində kənd adı (23,40).

MƏMMƏDAĞALI - İrəvan quberniyasının Novobayazid qəzasında kənd adı (133, 166). Başqa adı Paşakənd (yenə orada).

MƏMMƏDƏLİKƏND - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Xınzadək nahiyəsində kənd adı (23,48).

MƏMMƏD İSMAYIL - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında (indi Ermənistanın Sisyan r-nunda)kənd adı. 1918-ci ildə əhalisi qovulduqdan sonra kənd dağıdılmışdır. Əsli Məmməd İsmayıl qışlağıdır. Məmməd İsmayıl qışlağın əsasını qoymuş şəxs adıdır.

MƏMMƏDRƏSUL - İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında kiçik kənd adı. Əsli Məmmədrəsul qışlağıdır. XX əsrin əvvəllərində kənd dağılmışdır. Məmmədrəsul qışlağın əsasını qoymuş şəxsin adıdır.

MƏMMƏDRZA - İrəvan quberniyasının Dərələyəz qəzasında kənd adı [133, 166]. Yerli tələffüz forması Mamarza-qışlaq (yenə orada). Əsli Məmmədrza qışlağıdır. 1948-ci ildə əhalisi Azərbaycana köçürülmüş və kənd ləğv edilmihdir. Kənd XIX əsrin ortalarında qışlaq əsasında yaranmışdır. Məmmədrza qışlağın əsasını qoymuş şəxsin adıdır.

MƏNDƏRVANIS - 1727-ci ildə Naxçıvan mahalının Dərələyəz nahiyəsində yer adı. "Əvvəl kənd olub,indi qonşular əkib-biçirlər" (32,286).

MƏNQUS - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Qarni nahiyəsində kənd adı (23,83). 1918-ci ildə kənd  ermənilər tərəfindən dağıdılmışdır. (11,164). Türk dillərində man "(mal-qara üçün) hasarlanmış yer, qoyun qışlağı" və küz,"payız otlağı" (müqayisə et: Abşeronda Küzlək k.) sözlərindəndir. Orta Asiyada Manqışlaq (manq və qışlaq sözlərindən) toponimi (Q.Musabekov. Semantika slova  Manqistau. İzvestiə AN Kazaxskiy SSR. Seriə  filoloqiçeskaə. Vıp. 4. 1946 s. 37-38).  Bax: Maqus.

MƏNSURKƏND - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Abaran nahiyəsində kənd adı (23,113).

MƏRAQ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Məzrə nahiyəsində kənd adı. Türk dillərində marak "gözətçi məntəqəsi" sözündəndir. Bax: Marak.

MƏRƏDƏRƏSİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Dərəçiçək nahiyəsində kənd adı (23,53). Türk dillərində mora "ocaq" (143, IV, 2, 2124) sözündəndir.

MƏRƏTÜS - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında (indi Ermənistanın Sisyan r-nunda) kənd adı. 1950-ci ildə əhalisi Azərbaycana köçürüldükdən sonra kənd ləğv edilmişdir. Bax:Maratuz.

MƏRƏXARABA - 1728-ci ildə İrəvan yəalətinin Dərəçiçək nahiyəsində kənd adı (23,53). XIX əsrdə Kuban əyalətində Mara (133, 167) çay adı ilə səsləşir.

MƏRZİQİD - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında (indi Ermənistanın Meğri r-nunda) kənd adı (133, 168). Yerli tələffüs forması Mərziqit. 1918-ci ildə əhalisi qovulduqdan sonra kənd dağılmışdır. Əsli "Məzrəqit". Məzrə (əkin yeri)və monqolca qid (xit) "monastır". (Konkaşbaev Q.K.Nekoqorıe maloponətnıe nazvaniə v Kazaxstane. "Voprosı qeoqrafii Kazaxstana" vıpusk 9,1962, c 242) sözlərindən ibarətdir. "Monastıra məxsus məzrə" mənasın-dadır.

MƏRMƏRÇAY - İrəvan quberniyasının Novobayazid qəzasında çay adı (133, 168).

MƏRCİMƏK - 1590-cı ildə İrəvan əyalətinin Zebil nahiyəsində məzrə adı (169,362). 1728-ci ilə aid mənbədə Zarzəmin nəhiyəsində qeyd olunur (23,120). "heç kim yaşamır" (yenə orada). XIX əsrin sonlarında Azərbaycanda Cavanşir qəzasında Mərcumək qışlaq adı (133, 168) ilə eynidir.

MƏSİMQIŞLAĞI - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Zarzəmin nahiyəsində kənd adı (23,123). Səfəvilər sarayında xidmətçilərdən biri məsum adlanırdı.

MƏSİMƏLİKƏNDİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Zarzəmin nahiyəsində kənd adı (23,122).

MƏSİMLİ - İrəvan xanlığının Qarnibasar mahalında  (bax 159),  sonra İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında (133, 165) kənd adı. 1590-cı ildən məlumdur (169,268). 1728-ci ilə aid mənbədə Məsumlu kimidir (23,49). 1828-1832-ci illərdə kənddə xaricdən gəlmə ermənilər də yerləşdirilmişdir.1918-ci ildə azərbaycanlılar qovulmuşdur (11,164). 1949-cu ildə kənd ermənicə Haykaşen  adlandırılmışdır. 1948-ci ildə əhali Azərbaycana köçürülmüşdür. 1949-cu ildə kənd ermənicə Ayqepat adlandırılmışdır.

MƏSCİDYAN - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Maku nahiyəsində kənd adı (23,40). "Məscidin yanındakı (kənd)” mənasındadır.

MƏSCİDLİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində kənd adı (170,68).

MƏTİS-QARAQOYUN -  Basar-Keçər r-nunda kənd adı. 1935-ci ildə kənd Əzizli adlandırılmışdır. 1988-ci ildə kəndin əhalisi Azərbaycana qovulmuşdur. Qaraqoyunlu tayfasının adını əks etdirir.

MƏHƏMMƏDABAD - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində kənd adı (23,97).

MƏHƏMMƏDƏLİKƏNDİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Zarzəmin nahiyəsində qışlaq adı (23, 121).

MƏHƏMMƏDXANKƏNDİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Zarzəmli nahiyəsində kənd adı (23, 122).

MƏHƏMMƏDKƏND - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Qırxbulaq nahiyəsində Baba Çərcür kəndinin başqa adı (23, 36).

MƏHƏRRƏMMƏZRƏSİ - 1590-cı ildə İrəvan əyalətinin Sisyan nahiyəsində məzdə idi (169, 362).

MƏŞƏDİ  ƏLİABBAS -  İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında  kənd adı (133, 170). Məşədi Əliabbas şəxs adındandır.

MƏŞƏDİLƏR - İrəvan xanlığının Dərələyəz mahalında kənd adı. 1919-cu ildə əhalisi qovulduqdan sonra kənd dağıdılmışdır. Orta əsrlərdə Anadolunun Məşhədvəli mahalında yaşamış Rumlu tayfasının [16,3] məskunlaşması nəticəsində yaranmış məntəqələrdəndir.

MƏŞƏDƏRƏSİ - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında (indi Ermənistanın Krasnoselo r-nunda) qışlaq adı (133). XX əsrin 30-cu illərində kollektivləşmə ilə əlaqədar olaraq ləğv edilmişdir. “Meşəli dərə” mənasındadır.

MƏŞƏKƏND - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında (indi Ermənistanın Krasnoselo r-nunda) kənd adı. XX əsrin 30-cu illərində ləğv edilmişdir.

MİQNİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində kənd adı [170,48]. Mənbənin başqa yerində Mukin kimidir (23,88].

MİĞRİ - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında (indi Ermənistanın Sisyan mahalında) dağ adı [133, 173]. XIX əsrdə Kutaisi quberniyasının Siqnax qəzasında Miqariya dağı,Dağıstan əyalətiinn Samur dairəsində Miqir-Aq kəndi, Borçalı qəzasında Miqarlı kəndi, Zaqatala dairəsində Mikirli çayı, Qars əyalətinin Qars dairəsində Meqre-Qazma kəndi,Zəngəzur qəzasında Böyük Miqri və Kiçik Miqri kəndləri [yenə orada] toponimləri ilə mənaca eynidir. Türk dillərində miqir, mukir, muxor "yarğan","uçurum" sözündəndir. (Bax:Muxurtovlayan). Toponim həm də Azərbaycanda Muxurtəpə, (İmişli r-nu Muradxanlı kəndi); Muxurqobu (Ağcabədi r-nu) toponimlərində olduğu kimi türk dillərində mukir-"kiçik, azsuluçay" (Q.K.Konkaşbaev, Kazaxskie narodnıe qeoqrofiçeskie terminı. İzv.AN.Kazaxskoy SSR. Seriə qeoqrafiçeskaə. III,1951,c.29) sözü ilə əlaqələndirmək olar. E.M.Murzaev bu söz barədə yazır ki, toponimiyada mukir, müxar həm  "çoxsaylı qobu, yarğanlı yer", “heç yerə tökülməyən, daim axmayan çay" (Murzaev G.M.Monqolskie toponimı v Kurdistane. "Toponimika Vostoka", 1964,c. 213) mənalarındadır.

MİLƏKLİ - İrəvan quberniyasının Eçmiadzin qəzasında kiçik kənd adı [133, 174]. XIX əsrin sonlarından sonra mənbələrdə kəndin adı çəkilmir. Kəndin əsasını qoymuş nəsil adıdır.

MİRANQIŞLAQ - İrəvan quberniyasının Eçmiadzin qəzasında kənd adı [133, 174]. XIX əsrin sonlarından sonra kəndin adı mənbələrdə çəkilmir. Ehtimal ki,Miran şəxs (feodal) adından və qışlaq sözündən ibarətdir.

MİRAXURQIŞLAĞI - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Zarzəmin nahiyəsində kənd adı (23, 128). XV-XVI əsrlərdə Azərbaycanda baş mehtər əmiraxur (xalq arasında miraxur) adlanırdı.

MİRAUXQIŞLAQ - İrəvan xanlığının Dərələyəz mahalında kənd adı (Bax: 159). 1828-1832-ci illərdə əhalisi qovulduqdan sonra kənd dağılmışdır [159]. 1728-ci ilə aid mənbədə İrəvan əyalətinin Dərəçiçək nahiyəsində "Mərəna dərəsi" və "Mərənə xarabası"adlı iki kənd qeyd olunur [170, 62]. "Kitabi-Dədə Qorqud" eposunda deyilir ki, (II boy) Bayburanın oğlu ov ovlayarkən babasının tövləsi üzərinə gəldi (bu məlumatda tövlə dedikdə at saxlanılan yer nəzərdə tutulmalıdır). İmraxur başı (əsli əmir-axur "at tövləsinin əmiri") onu qarşıladı. Ehtimal ki muraxur sözü danışdıqda təhrif olunaraq "Miraux" formasına düşmüşdür və Miraux qışlaq keçmişdə at ilxılarının saxlandığı yer olmuşdur.

MİRBƏYİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Şirakel nahiyəsində kənd adı (23, 131) Başqa adı Bağdadcıq (yenə orada). Bax:Bağdadcıq.

MİRƏQALA - İrəvan quberniyasının Aleksandropolqəzasında kənd adı [133]. 1946-cı ildə kənd ermənicə Vardenut adlandırılmışdır."Əmir qalası" mənasındadır.

MİRƏK - İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında kənd adı [133]. XX əsrin sonlarından sonra mənbələrdə kəndin adı çəkilmir. Bax:  Marak.

MİRZİK - İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında yayla və kənd adı [133, 102]. Yerli əhali içərisində İmirzik kimidir. 1949-cu ildə əhalisi Azərbaycana köçürüldükdən sonra kənd ləğv edilmişdir. Orta əsrlərdə Anadoluda yaşamış kürd mənşəli Mərznik tayfasının [90, 17] adındandır. XIX əsrdə Yelizavetpol qəzasında Mirzik kənd adı (133, 174) ilə mənşəcə eynidir.

MİRZƏBƏYQIŞLAĞI - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Şirakel nahiyəsində Çurban kəndinə məxsus qışlağın adı (23,136).

MİRZƏHÜSEYN - İrəvan xanlığının Karbibasar mahalında kənd adı [133]. XIX əsrin ortalarından sonra mənbələrdə kəndin adı çəkilmir. Tam  adı Mirzəhüseyn qışlağıdır [170, 21]. Kənd Mirzəhüseyn adlı şəxsə (feodala) məxsus qışlaq əsasında yaranmışdır.

MİRZƏXAN - İrəvan xanlığının Saatlı mahalında kənd adı [159]. 1919-ci ildə əhalisi qovulduqdan sonra kənd dağılmışdır. Tam adı Mirzəxan qışlağıdır. Kənd Mirzəxan adlı şəxsə (feodala) məxsus qışlaq əsasında yaranmışdır.

MİRZƏXAN - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində kənd adı (23, 97).

MİRZƏXAN - İrəvan quberniyasının Eçmiadzın qəzasında qışlaq adı [133, 174]. 1728-ci ilə aid mənbədə "Mirzəxan qışlağı" kimidir [170, 70] və onun "Həsən övladi İsmayıla" məxsus olması göstərilir (yenə orada). XX əsrin əvvəllərində kənd dağılmışdır.

MİRİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Maku nahiyəsində kənd adı (23, 41).

MİRİK - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında (indi Ermənistanın Qafan r-nunda ) kənd adı (133, 174). Başqa adı Həsənəlli (103, 160). 1920-ci ildə əhalisi qovulduqdan sonra kənd dağılmışdır. Bax:Mirək.

MİRMƏRƏK - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Xınzirək nahiyəsində kənd adı (23, 48). Əmir Mərək adından təhrifdir. Bax: Mirək.

MİSİRQIŞLAĞI - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Zarzəmin nahiyəsində kənd adı (23,123).

MİSİR DƏRVİŞ - 1590-cı ildə Rəvan əyalətinin Vedi nahiyəsində kənd adı [169, 225].  Adı Misir olmuş dərvişə bağışlanmış məntəqə olmuşdur.

MISKIN-ALEL - İrəvan quberniyasının Eçmiadzin qəzasında təpə adı (133, 175). XIX əsrdə Şimali Qafqazda Miskin - Baş (dağ), Miskinbulaq, Miskincə, Elizavetopol qəzasında Miskinli (kənd) adları ilə eynidir (133, 175). Mənası məlum deyil.

MİSGİNOĞLU - 1590-cı ildə Rəvan əyalətinin Ərmus nahiyəsində kənd adı [169,  252].

MİSXANA - İrəvan quberniyasının Novobayazid qəzasında kənd adı [133, 175]. XIX əsrin ortalarından sonra Novo- Mixaylovka, 1949-cu ildə ermənicə Haykavan adlandırılmışdır. 1988-ci ildə əhalisi Azərbaycana qovulmuşdur. Pəmbək dağ silsiləsinin bir zirvəsi də Misxana adlanmışdır [159]. (Bu dağın adını ermənilər fərmanla Tsaxkun adlandırmışlar). Mis filizi çıxarılan yer mənasındadır.

MİŞNİ - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında (indi Ermənistanın Sisyan mahalında) dağ adı. Fars dilində miş "qoyun", "qoç" (145, 152) sözündəndir. Mişni "Qoçdağ" mənasındadır. XIX əsrin ortalarında  Zəngəzur qəzasında Qaraqışlaq kəndindən yaranmış obalardan (Qızxanım-toyolan, Quşi, Mişni, Sadılar, Soyuqbulaq və Hacılar) biri də Mişni adlanırdı (103, 156). İranda Miş, Mişan, Mişabad toponimləri (145, 152) ilə sıra təşkil edir.

MOQNİ - İrəvan quberniyasının EÇmiadzin qəzasında (indi Abaran r-nunda) kənd adı. 1441-ci ildən məlumdur [150, 172]. Erməni mənbələrində Muqni kimidir. [150, 368]. Eçmiadzin kilsəsinə məxsus kəndlərdəndir. Mənası məlum deyil. Ehtimal ki, gətirilmə addır. Şərqi Anadoluda (Vaspurakanda) XI əsrdə bir mahal ermənicə yazılışa Muqin (is) adlanırdı [110, 130]. Toponimi həm də Şərqi Anadoluda Mok (yazılışı ermənicədir) əyalətinin adı ilə [110, 188] əlaqədar etmək olar.

MOQROV - İrəvan xanlığının Dərələyəz mvhvlında kənd adı (159). 1818-1832-ci illərdə əhalisi qovulduqdan sonra kənd dağıdılmışdır. Azərbaycan dilinin dialektlərində muğro- "kəndxuda" sözündəndir.

MOZ - İrəvan quberniyasının Şərur-Dərəlyəz qəzasında kənd adı (133, 76). 1727-ci ilə aid mənbədə kənddə cəmi bir azərbaycanlı Əmirbəy Həmzə oğlunun ailəsinin yaşadığı qeyd olunur. (32,  301).1918-ci ildə əhalisi qovulmuş və kənd dağıdılmışdır. Musa Kalankatlının "Alban tarixində" Sisakanda (indiki Zəngəzurda) ermənicə yazılmışda Mozn  toponimi  qeyd olunur ("Alban tarixi", III kitab, 14-cü fəsil). Bu toponim "Mozan"adının qədim ermənicə təhrifidir. Zəngilan r-nunda indi xarabalığa çevrilmiş Diri kəndinin yerləşdiyi Diridağın Təktuklu adlanan təpəsində "Mazan nənə" adlı bir pir vardır. (Mazan nənə pirinə, Dəvəçi r-nundakı Taclı-nənə piri kimi,keçmişdə qadınlar müəyyən əhdlə gedirdilər). " Moz sözünün mənası aydın deyil. Bu ad fars dilində mozi-"nurlandıran","işıqlandıran" (125, 504) (xristian dinini yayan mənasında) və ana sözlərindən ibarətdir. Mazannənə "Mozi ana" adının təhrifidir.

MOZ - İrəvan quberniyasının Şərur-Dərələyəz qəzasında xaraba kənd adı [133, 176]. XIX əsrdə Azərbaycanda Cavanşir qəzasında Mozqışlaq [133,176], Kəlbəcər r-nunda Moz (xarabalıq adı) Kəlbəcər r-nunda Tutğunçayın sol qolu Moz çayı  (oradakı xaraba Moz kəndinin adı ilə) toponimləri ilə eynidir. Moz ilk dəfə VII əsrə aid hadisələrdə Alban tarixində adı çəkilir ("Alban tarixi", III kitab, 15-ci fəsil). II əsr müəllifi Ptolemey "Albaniyada Moziata yaşayış məntəqəsinin adını çəkir. Bu toponimdəki ata sözü Orta Asiyada Kömür-Ata, Tumas-ata, Çoban-ata, Korkut-ata, Tan-ata, Nur-ata toponimlərində  olan ata sözü ilə eynidir.

MOLLA ABDİ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Xınzırək nahiyəsində kənd adı [170, 7]. Mənbədə kəndin adı "Monla Abdi" kimidir.

MOLLA BAYAZİD - İrəvan xanlığının Sərdarabad mahalında kənd adı [159]. 1728-ci ilə aid mənbədə İrəvan əyalətinin Xanzirək nahiyəsində kənd adı kimi çəkilir (23, 47). 1918-1919-cu illərdə əhalisi qovulmuş və Türkiyədən gəlmə ermənilər yerləşdirilmişdir. 1935-ci ildə kənd ermənicə Bambakaşat adlandırılmışdır. 1728-ci ilə aid mənbədə adı çəkilir [170, 8]. Ehtimal ki, kəndin əsasını qoymuş ruhani şəxsin-Molla Bayazidin adındandır.

MOLLA BƏDƏL - İrəvan xanlığının Sərdarabad mahalında kənd adı 159]. Keçmişdə Rəhimabad və Rəfiabad da adlanmışdır. 1946-cı ildə kənd ermənicə Yexeqnut adı verilmişdir. 1949-cu ildə kəndin əhalisi Azərbaycana köçürülmüşdür.

MOLLA QASIM - İrəvan xanlığının Abaran mahalında kənd adı [159]. 1590-cı ildən məlumdur [169, 233]. XIXəsrin 70-ci illərində kəndin əhalisi qovulmuş və Türkiyədən gəlmə ermənilər Azərbaycanda yerləşdirilmişdir. 1886-cı ildə kəndin əhalisi ermənilər idi. Kəndin əsasını qoymuş Molla Qasım şəxsin adındandır.

MOLLAQIŞLAQ - Quqar r-nunda kənd adı. 1978-ci ildə kənd Güllüdərə adlandırılmışdır. 1988-ci ildə kəndin əhalisi Azərbaycana qovulmuşdur.

MOLLA DURSUN - İrəvan quberniyasının Eçmiadzin qəzasında kənd adı [133, 177]. 1590-cı ildən məlumdur [169, 79].1918-ci ildə XIX əsrin əvvəllərindən qarışıq yaşayan kəndin Azərbaycanlı əhalisi qovulmuşdur. 1935-ci ildə kənd Şaumyan adlandırılmışdır. 1441-ci ildə Azərbaycan türklərinin yaşadığı kənd kimi göstərilir [150, 172]. Dursun adlı mollaya məxsus kənd olmuşdur.

MOLLA ƏYYUBLU - Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında ( indi Ermənistanın Taşir r-nunda) kənd adı (133). Mənşəcə kənd səlcuq oğuzların İvə tayfasına mənsub ailələrin məskunlaşması nəticəsində yaranmışdır. 1935-ci ildə kənd Evli adlandırılmışdır. 1988-ci ildə kəndin əhalisi Azərbaycana qovulmuşdur.

MOLLA ƏBDİ - 1590-cı ildə Rəvan əyalətinin Ərmus nahiyəsində  [169, 252]. 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Xnizırək nahiyəsində (170, 7) kənd adı.

MOLLA ƏVƏZ  - 1590-cı ildə Rəvan əyalətinin Talin nahiyəsində kənd adı [169,249].

MOLLA ƏHMƏD  - İrəvan xanlığının Vedibasar mahalında kənd adı [133]. 1728-ci ilə aid mənbədə kəndin adı "Monla Əhməd" kimidir [170,18].1828-1832-ci illərdə kəndin əhatisi qovulmuş,sonrakı illərdə bir hissəsi geri qayıdaraq yenidən məskunlaşmışdır. XX əsrin 30-cu illərində kənd dağılmışdır. Əhməd adlı mollaya məxsus kəndin adıdır.

MOLLA ƏHMƏD - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin İqdır nahiyəsində kənd adı (23,66).

MOLLA KƏMƏR - İrəvan  quberniyasında Sürməli qəzasında kənd adı [133, 177]. XIX əsrin 70-ci illərində kəndin əhalisi qovulmuş və gəlmə ermənilər yerləşdirilmişdir. 1886-cı tldə kəndin əhalisi ermənilər idi. XX əsrin 30-cu illərində kənd dağılmışdır. Molla Kəmər şəxs adındandır.

MOLLA KULAZ - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin "Qarpi və Vedinahiyəsi"ndə kənd adı. Mənbədə buranın həm də Həmzə kəndi adlandığı qeyd olunur [170, 75].

MOLLA GÖYCƏ - İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında kənd adı [133, 177]. 1728-ci ilə aid mənbədə Şirakel nahiyəsində kəndin həm də Ülimli adlandığı qeyd olunmuşdur [170, 124]. 1878-ci ildə kəndin əhalisi qovulmuş və Türkiyədən gəlmə ermənilər yerləşdirilmişdir (6, 177).1935-ci ildə kənd ermənicə Maralik adlandırılmışdır. Molla Göycə şəxs adındandır.

MOLLA GÖYCƏ - İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında  xaraba  kənd  adı (133, 177).

MOLLA MAHMUD - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Qarni nahiyəsində kənd adı [170,82].

MOLLA MƏHMƏD - İrəvan quberniyasının Sürməli qəzasında kənd adı (133, 177). Digər adı Güllük yenə orada). XX əsrin 30-cu illərində kənd dağılmışdır.

MOLLA MUSA - İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında kənd adı. Digər adı Qaraqala. 1919-cu ildə kəndin əhalisi qovulmuş və Türkiyədən gəlmə ermənilər yerləşdirilmişdir. 1940-cı ildə kənd Musakan,1946-cı ildə Voskehask adlandırılmışdır.

MOLLA ÖMƏR - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Sürməli nahiyəsində kənd adı [170, 17].

MOLLA POLAD - 1590-cı ildə Rəvan əyalətinin Karpi nahiyəsində kənd adı [169, 211].

MOLLA SEYFƏDDİN - 1590-cı ildə Rəvan əyalətinin Vedi nahiyəsində kənd adı [169,220].

MOLLA XƏLİL - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Xınzirək nahiyəsində kənd adı [170, 7]. Mənbədə kəndin Dumbulu tayfasının məskunlaşiası nəticəsində yarandığı qeyd olunur (yenə orada).

MOLLA XƏLİL - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Abaran nahiyəsində İnəkli kəndinə məxsus məzrənin adı (23, 113).

MOLLA HACILI - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Xınzirək nahiyəsində kənd adı "əhalisi Sinli camaatındandır" (23, 47).

MOLLA URUZBƏY - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Zəncəzur qəzasında (indi Ermənistanın Qafan r-nunda) kənd adı (133). XX əsrin 30-cu illərində kollektivləşmə ilə əlaqədar olaraq kənd dağıdılmışdır. Tam adı "Molla Uruzbəy binəsi"dir. Uruzbəy adlı bir mollaya mənsub qışlaq yerində yaranmışdır.

MOLLA XIDIR - 1590-cı ildə Rəvan əyalətinin İrəvan qəzasında kənd adı [169, 63].

MOLLA HƏSƏN - 1590-cı ildə Rəvan əyalətinin İrəvan qəzasında kənd adı [169, 58]. Ölü kənddir.

MOR - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Dərələyəz nahiyəsində kənd adı (23,58).

MORAVİK - 1727-ci ildə Naxçıvan sancağının Dərələyəz nahiyəsində kənd adı (32, 261). Kənddə cəmi 2 azərbaycanlı ailə yaşayırdı (yenə orada).

MORZAV - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Dərələyəz nahiyəsində kənd adı (23, 59). 1727-ci ilə aid mənbədə kənddə 5 azərbaycanlı ailəsinin yaşadığı qeyd olunur (32, 298).

MORUT - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında  (indi Ermənistanın İcevan r-nunda) kənd adı [133, 180]. 1590-cı ildə kənd ermənicə Aknaxpur adlandırılmışdır. XIX əsrdə Yelizavetopol quberniyasının Yelizavetopol qəzasında Murut, Şimali Qafqazda - Kuban əyalətində Murutçu [133],Gədəbəy r-nunda Murut-Uz dağ toponimləri ilə eynidir. Mənası məlum deyil.

MOS - İrəvan əyalətinin Göycə nahiyəsində kənd adı [150,360]. Azərbaycan dilində Moz adının ermənicə yazılışı formasıdır.  Bax: Moz.

MÖVSÜMLÜ KƏBİR - 1728-c ildə İəavn əyalətinin Karpi nəhiyəsində kənd adı. Qovin-Seytidərə kəndinin nəzdində məntəqə kimi göstərilir [170,9]. "Böyük mövsümlü" mənasındadır.

MÖKÜZ - Amasiya r-nunda mənbəyini Çaldaş dağlarından alan və Arpaçaya tökülən çayın adı. Manküz adının təhrifi. Türk dillərində manq "hasarlanmış yer" və küz "payız otlağı" sözlərindəndir.

MUĞAN - Eçmiadzin r-nunda kənd adı (60, 89).

MUĞANLI -  1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində (indi Ermənistanın Artaşat r-nunda) kənd adı (23,92). 1918-ci ildə kəndin əhalisi qovulmuş və Türkiyədən gəlmə ermənilər yerləşdirilmişdir. 1922-ci ildə əhalisinin bir hissəsi geri qayıdaraq qarışıq yaşamışdır. XX əcrin 30-cu illərində  azərbaycanlılar sıxışdırılıb çıxarılmışdır. 1978-ci ildə kənd ermənicə Hovtameç adllandırılmışdır. 1590-cı ildən məlumdur [169,58]. 1728-ci ilə aid mənbədə kəndin əhalisinin Boyat tayfasına mənsub olması qeyd olunmuşdur [170,58]. Şübhəsiz ki, 393-cü ildən məlum olan Muğan düzünün və XI-XIII əsrlərdə mövcud olmuş Muğan şəhərinin adı ilə bağlıdır. Orta əsrlərdə Muğan düzündə yaşamış müxtəlif türk tayfaları Muğanlı adlanmış və müxtəlif tarixi hadisələrlə əlaqədar olaraq səpələnmişdir. Muğanlı adlı böyük bir el XVIII-XIX əsrlərdə Qazax-Borçalı bölgəsində yaşamışdır. Qazax r-nunda Muğanlı ,Gürcüstanda Yor-Muğanlı, Taş-Muğanlı,Kirəc-Muğanlı kəndləri bu tayfanın məskunlaşması nəticəsində yaranmışdır. Üç yüz alaçıqdan ibarət digər Muğanlı eli XIX əsrin əvvəllərində Şahsevənlərin tərkibində vardı. Mənbələrə görə bu Muğanlı Anadoludan gəlmədir. XIX əsrdə Cənubi Qafqazda 19 Muğanlı adlı kənd vardı (133, 178).

MUĞANLI - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Xınzirək nahiyəsində kənd adı (23,47).

MUĞANLU - 1590-cı ilidə Rəvan əyalətinin Ərmus nahiyəsində məzrə adı [169,251].

MUĞANLU - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Dərələyəz nahiyəsində kənd adı [170, 15]. "Digər adı Nağıyurd" (23, 60). Lakin 1727-ci ilə aid mənbədə kəndin başqa adının Nurdəhnə olduğu qeyd olunur və kənddə cəmi 4 azərbaycanlı ailəsinin yaşadığı göstərilir (32, 321).

MUĞANCIQ - Yelizavetopol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında kənd adı [133]. XIX əsrin 70-ci illərində kəndin əhalisi qovulmuş və ermənilər məskunlaşmışdır. 1886-cı ildə kəndin əhalisi ermənilər idi. 1950-ci ildə kənl ermənicə Haykadzor adlandırılmışdır. "Kiçik Muğanlı" mənasında-dır.