Ərşad Əzimzadə

 
 
 
 
 
Bizi  yaradan  Ulu  varlıq  bizə  4  cür  qida  verib:Günəş 
işığı,Hava,Su,Meyvə-Tərəvəz.Biri  çatmıyanda  cismimiz  və 
ruhumuz xəstələnir.Bütün pislikləri təmizləyən Su-mikrobla- 
rın qənimidir.Açıq havada çox gəzin,tez-tez çimin,gündə 2-3 
litr çiy su için.Faydalı hərəkətləri unutmayın... 
 
isti su 
(hərarəti) 
soyuq su 
(hərarəti) 
günlərin sayı 
39 
35 
3 
40 
30 
3 
41 
25 
2 
42 
20 
2 
43 
14-15 
Həmişə 

downloaded from KitabYurdu.az
 
195 
ODÜNYALIQ  ADAMLAR 
 
 Bir  də  yada  salaq  ki,D-r  Nişinin  adını  daşıyan  Tibb 
İnstitutunun  Tokioda  və  Havay  adalarında  fəaliyyət  göstərən 
hospitalları  xərçəngi  təbii  üsullarla  müalicə  edir.  “Vatanabe” 
hospitalının  (Nişinin  ardıcılı  olan  Vatanabenin  adını  daşıyır) 
uğurları  sevindiricidir.  Nişi  institutunun  və  “Vatanabe” 
hospitalının  ölümün  caynağından  xilas  edib,  həyata  qaytardığı 
“odünyalıq” adamların sayı ilbəil çoxalır. Xərçəng kimi dəhşətli 
xəstəliyin  caynağından  xilas  olan  adamların  müalicə  kursu  bir-
birindən  az  fərqləndiyi  üçün  hamısı  haqqında  söz  açmaq 
niyyətində  deyilik.  Lakin  bir-iki  nümunəyə  müraciət  etmək, 
zənnimcə, yerinə düşər . 
 
76  yaşlı  cənab  Mayra  aşağıdakı  müalicə  kursundan 
sonra ağ ciyər xərçəngindən yaxa qurtara bilmişdir.  
 
1. Kontrast hava vannası-gündə 8-10 dəfə. 
 
2. Kontrast su vannası. 
 
3. Xurmadan dəmlənmiş çay -2 litrdən çox. 
 
4. Nişinin 6 Qaydası. 
 
Mədə xərçəngindən əzab çəkən 69 yaşlı cənab Yumigi 
yuxarıdakı  sxemə  bir  neçə  tərəvəz  növündən  çəkilmiş  şirə  və 
bolluca çiy kələm də əlavə etmişdir. 
 
Mədə  xərçənginə  tutulmuş  65  yaşlı  cənab  Takao  İşin 
bu rasiona bəzi əlavələr etmişdir. 
 
1. Kontrast hava vannası. 
 
2. Kontrast su vannası. 
 
3. Nişinin 6 Qaydası. 
 
4.  Xurmadan  dəmlənmış  çay  (onu  qara  qarağat,  yaxud 
moruq,  yaxud itburnu yarpaqları ilə əvəz etmək olar). 
 
5. Kələm şirəsi. 
 
6. Duru düyü sıyığı (əsas qida) və yulaf sıyığı. 
 
7. Turşuluq törədən qidalar. 
 
8. Beş növ tərəvəzin şirəsi. 
 
9. Maqnezium hidroksidi. 

downloaded from KitabYurdu.az
 
196 
Adlar,yaşlar,müalicə sxemləri,menyular müxtəlif olsa da, 
nəticə bir olub: “odünyalıq” adamlar kəfəni yırtıb yenidən həyata 
qayıdıblar.Çox  qəribədir  ki,onların  əksəriyyəti  Nişi  Sistemi  ilə 
başqalarını  müalicə  etməyə  başlayıblar  və  bu  sistemin  qızğın 
təbliğatçılarına çevriliblər.Burada heç bir qəribəlik yoxdur:başqa 
cür  hərəkət  etmək  qeyri-mümkündür.  Sadəcə,  ürəyin  istəyir  ki, 
kiminsə  sənə  bəxş  etdiyi  xoşbəxtliyi  sən  də  başqalarına  bəxş 
edəsən  və  sənə  nicat  yolunu  göstərən  Ulu  Tanrı  qarşısında  öz 
borcunu yerinə yetirəsən.Gözəl istəkdir!Deyilmi?..Mən bu kitabı 
məhz belə bir istəyin hökmü ilə yazmışam. 
 
Yenidən  vurğulamaq  istəyirəm:Nişi  öz  Sistemini  təkcə 
dəhşətli  xəstəliklərdən  yaxa  qurtarmaq  üçün  yaradılmayıb,  heç 
vaxt  xəstələnməmək,  həmişə  sağlam  olmaq,  gümrah  yaşamaq, 
həm daxilən, həm də zahirən saf və gözəl olmaq üçün yaradılıb. 
Lakin sağlam və gözəl olmaq üçün bu sistemə kor-koranə əməl 
etmək  kifayət  deyil.Gərək  biz  qanımızı  saflaşdırmağın,hüceyrə- 
ləri  Günəş  enerjisi  ilə  qidalandırmağın,vitaminləri,mineral 
maddələri  hansı  qidalarda  axtarmağın  yolunu  dəqiq  bilək,öz 
menyumuza yalnız faydalı qidaları daxil edək. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

downloaded from KitabYurdu.az
 
197 
ONUNCU  FƏSİL 
KAPİLYARO-TERAPİYA: 
Zalmanov metodu ilə müalicə  
 
 
Sən  demə,həyatda  heç  kəsin  fikir  vermədiyi  bir  qəribə 
qanunauyğunluq  var  imiş:  müasir  tibb  elminin  acizliyini, 
dərmanların  insan  orqanizminə  və  ailə  büdcəsinə,  bütövlükdə 
bəşəriyyətə  vurduğu  zərbənin  miqyasını  dərindən  dərk  edən 
dərrakəli  və  vicdanlı  həkimlərin  hamısı,  başı  daşdan  daşa 
dəyəndən sonra çönüb natruopat alim olur, dava-dərmana qənim 
kəsilir,insanları  Ana  Təbiətin  əbədi  və  dəyişməz  Qanunlarına 
düzgün  əməl  etməyə  çağırır.  Bu  da  qanunauyqun  bir  haldır  ki, 
belə təbiblər tibb elminin gücsüzlüyünü özlərini, yaxud əzizlərini 
müalicə edərkən anlayırlar -başları daşa dəyəndə. Nəticədə, bir el 
məsəlində deyildiyi kimi, başına gələn dönüb olur başmaqçı. 
 
Xəstə  cismini  sağaltmaq  üçün  üsullar  axtaran  və  tapan 
belə istedadlı təbiblərdən biri də üçqat tibb elmləri doktoru (ayrı-
ayrı vaxtlarda Rusiyada,Almaniyada,İtaliyada doktorluq disserta-
siyası müdafiə etmişdir) Abram Solomonoviç Zalmanov olmuş-
dur. Öz əsrinin parlaq dühalarından biri sayılan A. Zalmanov 20 
iyun  1875-ci  ildə  Belarusiyanın  Qomel  şəhərində  anadan 
olmuşdur.  1883-cü  ildə  gimnaziyanı  qızıl  medalla  bitirərək, 
Moskva  universitetinin  tibb  fakültəsinə  daxil  olmuşdur.  Lakin 
buradakı  təhsil  səviyyəsi,  elmə-biliyə  böyük  acgözlülüklə  can 
atan  tələbənin  günbəgün  artan  tələblərini  tam  ödəyə  bilmirdi. 
A.Zalmanov  III  kursu  bitirdikdən  sonra  bu  fakultəni  tərk  etdi. 
“Yalniz  professor  Zaxarin  öz  mühazirələrində  təfəkkür  və 
təsəvvür oyada bilirdi” dəyən A.Zalmanov,itirəcəyi 3 ilə heyifsi- 
lənmədən,hüquq  fakültəsinin  I  kursuna  dəyişilir.Burada  təhsil 
almaqla yanaşı,əlavə olaraq,görkəmli professorların filalogiya və 
rus tarixi,müqayisəli dilçilik,filasofiya və ümumi tarix fənnlərinə 
dair  mühazirələrinə  sərbəst  şəkildə  qulaq  asırdı.  Eyni  zamanda 
seminariyada işləyirdi. “Professor Boqolepovun Roma hüquqları 

downloaded from KitabYurdu.az
 
198 
haqqında mülahizələri mənim dəqiq məntiq təfəkkürümü inkişaf 
etdirirdi”. 
  
A.Zalmanov  1899-cu  ildə  ümumrusiya  tələbə  tətilini 
təşkil  etdiyi  üçün  universitetdən  qovulur  və  həbs  olunur. 
Azadlığa  çıxandan  sonra  Almaniyanın  Qeydelberq  şəhərinə 
gedərək  tibb  fakültəsi    kursunu  bitirmiş  və  ilk  dəfə  tibb  elmləri 
doktoru  diplomunu  almışdır.  Ikinci  doktorluq  diplomunu 
Rusiyaya  qayıtdıqdan  sonra  1903-cü  ildə  Xarkovda  almışdır. 
1914-cü  ildə  yenidən vətənə qayıdan A.Zalmanov birinci dünya 
müharibəsində,  həkim  kimi,  fəal  iştirak  edir  və  tezliklə 
məhşurlaşır.  “1918-ci  ilin  oktyabrında  Nadejda  Konstantinovna 
Krupskaya və Mariyya İliniçna Ulyanovanı müalicə etmək üçün 
Kremlə  çağırılmaq  şərəfinə  nail  olmuşam.  B.İ.Lenin  həkim 
məsləhəti almaq üçün bir neçe dəfə mənə müraciət etmişdir”. 
 
Zəngin  tibb  biliyinə  malik  olmasına  baxmayaraq, 
A.Zalmanov  XX  əsrin  əvvəllərində  tüğyan  edən  viruslardan  və 
epidemiyalardan dərmanın köməyi ilə qoruna bilmirdi. O, 1914-
ci ildə tif xəstəliyinə tutuldu, 1940-cı ildə infark keçirtdi, sonrakı 
illərdə  beyində  qansızma  və  ikitərəfli  pnevmaniya,  mədə-
bağırsaq traktının ağır xəstəliyi baş verdi.  
24  yanvar  1964-cü  ildə  95  yaşlı  alimin  böyük  ürəyi 
vətəndən uzaaqlarda əbədi susdu.  
 
Allahın  və  Ana  təbiətin  əbədi  qanunlarına  qarşı,  Don 
Kixot  kimi,  vuruşan  komminist  rejiminin  sadiq  qulları  dahi 
alimin  çox  dəyərli  əsərlərinin  SSRİ  məkanında  yayılmasına 
nəinki  sağlığında,  uzun  müddət  ölümündən  sonra  da  imkan 
vermədilər.  Bolşevik  rejimi  dağıldıqdan  sonra  vəziyyət  dəyişdi. 
Qərb tibb elminin gücsüzlüyünü dərindən dərk edən hərbi həkim, 
tibb  elmləri  namizədi  Yuri  Kamenyev  2003-cü  ildə  Sankt-
Peterburqda  öz  həmkarları  ilə  birlikdə  A.Zalmanov  adına  fond 
yaratdı. Dahi alimin böyük elmi irsini dərindən öyrənən və geniş 
yayan naturopat həkim Y.Kamenyev indiyəcən 60-dan çox elmi 
əsər  və  bir  neçə  manoqrafiya  dərc etmişdir.  Bunların  hamısının 
kökündə-  “Heç  vaxt  unutmayın  ki,  ümumilikdə  orqanizim  və 

downloaded from KitabYurdu.az
 
199 
ayrı-ayrılıqda  hüceyrə  dünyanın  bütün  akademiyalarından 
müdrik və ağıllıdır” deyən A.Zalmanovun həmişəyaşar və işıqlı 
ideyaları durur.  
 
Maraqlana  bilərsiniz:  A.Zalmanovun  hansı  ideyaları 
bolşevik  rejiminə  qul  kimi  xidmət  edən  yüksək  rütbəli  sovet 
alimlərinin  və  tibb  üzrə  “Baş  qərargah”  sayılan  “Minzdrav”ın 
xoşuna gəlmirdi? 
A.Zalmanov  öz  müalicə  metodunun  təməlinə-tibb 
elminin banisi Hippokratın “Həkim müalicə edir, şəfanı isə təbiət 
verir”  fəlsəfəsini  qoyaraq,  təkid  edirdi:”  Mən  böyük,  sadə  və 
adamı  utandıran  bir  həqiqəti  açıram:  ibtidai,  orta  və  ali 
məktəblərdə  təhsili  kökündən  dəyişmək,  bütün  bəhrəsiz  və 
səmərəsiz  bilikləri  atmaq  lazımdır,  yaddaşı  həddən  artıq 
yükləmək  lazım  deyil,  təfəkkürü  inkişaf  etdirmək  lazımdır. 
Əzələ idmanını geniş yaymaq əvəzinə, ağıl idmanı təşkil etmək 
lazımdır.  Ona  görə  də  yaddaşı  yüngülləşdirən  və  təfəkkürü 
inkişaf  etdirən  üsullar  axtarın.Fikiri  inkişaf  etdirən,fikiri  müka-
fatlandıran,beynimizin tənzimləyici funksiyasını oyadın.Bununla 
da,siz  çox  güc  sərf  etmədən,  özünümüalicəyə  nail  olacaqsınız, 
onda  siz  yeni  nəsl  böyüdə  biləcəksiniz-güclü  və  dinamik  nəsl. 
Lakin siz tələsməlisiniz”.  
 
Sovet  alimləri  tələsirdilər,  amma  başqa  istiqamətdə-
“çürüməkdə  olan  imperializmə  çatmaq  və  ötüb  keçmək”  üçün 
tələsirdilər  və  tələsə-tələsə  də  bolluca  əzələ  gücü  yetişdirirdilər. 
Çünki  bolşevik  rejiminə  vicdanlı  mütəfəkkirlər  deyil,  vicdanlı 
ziyalılar  deyil,  qeyri-insani  ağır  əl  əməyinin  öhdəsindən  yaxşı 
gələ bilən “Staxanovçular” -qoluzorlu fəhlələr, gün çıxandan gün 
batanacan  tər  tökən  kolxozçular,  Allahın  yaratdığı  insanı  bir  an 
tərəddüd  etmədən  öldürməyə  hazır  olan  “cəsur”  və  döyüşkən 
əsgərlər lazım idi.  
 
A.Zalmanov daha nə deyirdi? 
 
Kapilyarların-bu balaca möhnətkeşlərin-cansağlığı məsə- 
ləsində  və  müalicədə  rolunu  çox  yüksək  qiymətləndirən  böyük 
alim “Vahid  xəstəlik  və  vahid  müalicə” konsepsiyasını həyata 

downloaded from KitabYurdu.az
 
200 
keçirərək, əsası İtaliya təbibi Pyer-Nikolye Qreqoroçi tərəfindən 
qoyulmuş  “eretik”  təbabətin  tərəfini  saxlayırdı:  “Xəstəliyi  yox, 
xəstəni müalicə etmək”. Zalmanov tam əmin idi: elə bir xəstəlik 
yoxdur ki, kapilyarların əzab çəkməsi üzündən törəməsin. 
 
İstedadlı  alim  “Minzdrav”ın  qəbul  etmədiyi  daha  bir 
güclü  ideyanı  qızğın  təbliğ  edirdi.Deyirdi:mikrob-heç  nədir, 
zəmin  hər  şeydir.Onun  fikrincə,infeksiyaların  öhdəsindən 
antibiotikləri tətbiq etmədən də gəlmək olar.Bunun üçün,sadəcə, 
mikrobların  əlindən  “komfort”  mühiti  almaq  kifayətdir.Başqa 
sözlə desək,sən həyətdəki zibili təmizlə,ora nə milçək gələcək,nə 
siçan,nə siçovul,nə də it-pişik.  
 
A.Zalmanovu “Minzdrav”ın gözündən salan bir ideya da 
belə  səslənirdi:“Lokal  xəstəliklər,ayrı-ayrı  orqanların  xəstə-
liyi mövcud deyil.Bütün hallarda bütövlükdə insan xəstədir”. 
Deməli,ayrı-ayrı  orqanları  müalicə  etmək  cəhdi  əbəs-  dir. 
Çünki,orqanizm-tamdır,bölünməzdir,vahiddir.Zalmanov da, dün-
yanın bir çox dahi naturopat alimləri kimi,xəstəliyə “orqanizmin 
tamlığının  pozulması”  kimi  baxırdı  və  təbii  üsullarla  tamlığı 
bərpa etməyə çalışırdı.  
 
Natuopat  alimin  müalicə  metodunda,  insanın  əsas  qidası 
sayılan  çiy  su  mərkəzdə  dururdu:  hüceyrələri  qidalandırmaq, 
metobolitləri(zəhərli  materialları)  vücuddan  çıxartmaq  üçün 
insan  gün  ərzində  2,5-3  litr  çiy  suyu  ilıq  şəkildə  və  qurtum-
qurtum 
içməlidir.Müalicə 
prosesində,sağlamlıq 
uğrunda 
mübarizədə suya geniş meydan verilməlidir. 
 
SU İLƏ MÜALİCƏ 
 
Çox vaxt əhəmiyyət vermədiyimiz, mahiyyətinə dərindən 
varmadığımız bir məqamı gəlin bu gün yada salaq: biz üzümüzə 
su  vuranda  xeyli  yüngülləşirik,  çiməndən  sonra  böyük  ləzzətlə 
“oxay,necə  yüngül  oldum!”  deyirik.Amma  heç  vaxt  fikirləşmi- 
rik: vücudumuzda nə baş verdi? 

downloaded from KitabYurdu.az
 
201 
 
Elmə  məlumdur  ki,  insan  ana  bətnində  olarkən  mayedən 
ibarət  olan  “mənzildə”  yaşayır  və  həmin  mayenin  tərkibi  okean 
suyunun tərkibi ilə eynidir. O da məlumdur ki, bu dünyanı xəlq 
edən  Ulu  Tanrı  yaratdığı  ali  şüurlu  insana  4  mükəmməl  qida 
bəxş  edib:Günəş  işığı,Hava,Su  və  Bitki  Səltənəti.Əfsuslar  olsun 
ki,özünü “dünyanın əşrəfi” sayan müasir insan-qondarma sviliza 
-siyanın  qurbanları-bu  qidaların  heç  birindən  səmərəli  istifadə 
etmir. Çoxları axırıncı dəfə çiy su içdiyini yadına sala bilmir. Bu 
gərgin  və  narahat  həyatımızda  şəfalı  suyun  yerini  çay,  kofe, 
kakao,  kokakola,  pepsikola,  fanta  və  digər  zəhərlər  tutub.  Bəzi 
adamların canına su həftədə bir dəfə dəyir. Yalnız bizim millətin 
ağlına  gələ  bilən  bir  lətifəni  xəcalət  çəkə-çəkə  yada  salıram. 
Birisi soruşur:“İldə neçə dəfə çimirsən?”.Cavab:“Ayda bir dəfə”. 
Sual  verən  heyrətə  gəlir:  “Pah  atooonan!  Ə,  sən  lap  su  quşusan 
ki!”.Bəlkə də zarafatdır.Amma çox şit, əttökən zarafatdır...Nə isə 
keçək əsas mətləbə. 
Kontrast  su  vannalarından  bəhs  edərkən  suyun  əhəmiy- 
yətini və təsir mexanizmini açıqlamışam. Həmin bölmədə dedik 
ki,su  ilə  müalicə  çox  qədimdən  məlumdur.Insan  özünü  tanıyan 
gündən  sudan  bir  şəfaverici  qüvvə  kimi  istifadə  etmişdir.  Tibb 
elminin atası sayılan Hippokrat,eləcə də onun istedadlı ardıcılları 
Qalen,  İbn-Sina  və  bir  çox  başqaları  öz  müalicə  metodlarında 
suya  mühüm  yer  ayırmışdılar.  Lakin  su  ilə  müalicəni  sistem 
şəkilinə  salan  və  məhşurlaşdıran-almaniyalı  keşiş  Sebostian 
Kneypp olmuşdur.  
1821-ci  ildə  Bavariyada  anadan  olmuş  Sebostian  çox 
erkən, səhhəti ilə bağlı, bir sıra çətin problemlərlə üz-üzə gəlmiş 
və  onu  əldən  salan  azar-bezardan  yaxa  qurtarmaq  üçün  yollar 
axtarmışdır. Su ilə müalicə metodu haqqında oxuduğu bir kiçik 
braşura onun işgənclərinə bir dəfəlik son qoydu.Suyun şəfaverici 
qüdrətinə möhkəm inanan gənc Kneypp onun köməyi ilə özünü 
sağaltmış,köhnə sistemi təkmilləşdirib ,öz metodunu yaratmışdır. 
S.Kneyppin müalicə metodunu dərindən öyrənən iti ağıllı 
A.Zalmanov  ona  bir  çox  əlavələr  etmişdir.  İstedadlı  alimin  bizə 

downloaded from KitabYurdu.az
 
202 
təklif  etdiyi  hidroterapiya  (su  ilə  müalicə)  orqanizmə  oyadıcı 
(vozbujdayuşşiy) və sakitləşdirici, bədəni isidən və soyudan təsir 
göstərir.Yerli(əl,  ayaq,  əl-ayaq)  vannalar  isə  fikiryayındırıcı 
(otvelekayuşşi)  təsirə  malikdir.Bütün  vannalar  qan  dövranını 
yaxşılaşdırmağa,qanı  təmizləməyə  və  daxili  “masaja”  xidmət 
edir.  Qabaqlar  vannaları  şirin  suda  (presnaya  vada)  edərdilər. 
Zalmanov isə suya dəniz buzu, skipidar və bəzi bitkiləri qatmağı 
tövsiyyə  edir.  6
0
-dən  42
0
-yə  qədər  istiliyi  olan  su  vannaları 
soyuq,  ilıq,  isti,  çox  isti  və  qaynar  vannalara  bölünür.  Bunların 
hərəsi  bir  məqsədə  qulluq  edir.  Çox  soyuq  vannalar  sağlam 
adamı  gümrahlaşdırdığı  halda,  xəstələrə  pis  təsir  göstərə  bilər. 
Orqanizmi  çox  zəyif  olan,xroniki  xəstəliklərdən  əzab  çəkən 
adamlar  çox  soyuq  vannalardan  istifadə  edə  bilməzlər.  Belələri 
yüksələn istiliklə ilıq və kontrast vannalar qəbul edə bilər. Belə 
vannalar sakitləşdirici, ağrıkəsici,spazma götürən təsirə malikdir. 
Orqanizmin ehtiyat qüvvələrini işə salan və maddələr mübadilə- 
sini  yaxşılaşdıran  bu  cür  vannalar  orqanizmi  soyuq  vannalara 
hazırlaşdırır.Bir  məsələyə  xüsusi  fikir  vermək  lazımdır:xəstə  nə 
qədər zəyifdirsə,su bir o qədər isti olmalıdır. Soyuq su çox halsız 
xəstənin  bədən  hərarətini  qaldıra  bilər.Bu,orqanizmin  soyuğa 
qarşı müdafiə olunmaq reaksiyasıdır. 
Isti  vannaların  başlanğıc  hərarəti  37
0
  olmalıdır.  Lakin 
bəzi xəstələr bu istilikdən titrəyir,dərisi “qaz dərisi” halına düşür. 
Belələri  36
0
  və  ya  35
0
-dən  başlasalar  yaxşıdır.  Istiliyi  tədricən 
qaldırmağı  unutmayın.Vannanı  yeməkdən  dərhal  sonra  və 
yeməkdən  dərhal  qabaq  qəbul  etmək  olmaz,  yeməklə  vanna 
arasında, ən azı, bir saat fasilə olmalıdır.  
 
İSTİLİYİ ARTIRAN VANNA 
 
Çox  da  halsız  olmayan  xəstə  yarıya  qədər  doldurulmuş 
vannada uzanır. Suyun hərarəti 37
0
-dir. Halsız xəstə üçün 36
0
 və 
ya  35
0
  nəzərdə  tutulub.  Vannaya  hər  üç  dəqiqədən  bir  isti  su 
əlavə  edərək,  hərarəti  bir  dərəcə  qaldırın  və  39
0
-yə  çatdırın. 

downloaded from KitabYurdu.az
 
203 
Maddələr  mübadiləsinin  xroniki  xəstəliyi  zamanı  39
0
  yaxşı 
səmərə verir, “revmatiklər” isə 38,5
0
 ilə kifayətlənə bilər. Şişləri 
müalicə  edən  xastələr  istiliyi  38
0
-39
0
-dən  aşağı  olan  vannaya 
girməsinlər.  
Bütün hallrda vannadan sonra bədəni silmədən, mələfəyə 
bürünüb,  yatağa  girmək,  bir-iki  saat  istirahat  etdikdən  sonra 
geyinmək lazımdır.  
 
HİPERTERMİK VANNALAR 
 
Hipertermik vannaların iki variantı var: 
1. Xəstəni qızdırılmış boş vannaya uzatmaq, vannaya 36-
37
0
  istiliyi  olan  su  buraxmaq.  Suyun  hündürlüyü  7,5  santimetrə 
çatanda 43
0
 istiliyi olan suyu yavaş-yavaş əlavə etmək (15-30-40 
dəqiqə  ərzində),  xəstənin  üzündə  tər  əmələ  gələndə  su  tökməyi 
dayandırmaq.  Bundan  sonra  suyu  0,5-1,5
0
  soyutmaq,  xoşagələn 
komfort yaranacaq. Vannadan sonra duşun altında dayanmaq və 
suyun  hərarətini  xoş  ovqat  yaranana  qədər  aşağı  salmaq, 
qurulanmadan isti yatağa girmək.  
2.  Xəstəni  yarıyacan  doldurulmuş  vannaya  uzatmaq  – 
yalnız  onun  üzü  çöldə  qalıb.  Bundan  sonra  birinci  variantda 
olduğu kimi hərəkət etmək və hərarəti 39
0
-yə  çatdırmaq.  Suyun 
hərarəti  42
0
-yə  çatana  qədər  hər  3  dəqiqədən  bir  isti  su  əlavə 
etmək.  Bu  zaman  əsas  göstərici  xəstənin  üzündə  tər  əmələ 
gəlməsidir. Xəstənin üzü nisbətən aşağı hərarətdə də tərlə örtülə 
bilər.  Bu  zaman  isti  su  əlavə  etməyə  ehtiyac  yoxdur,  bu  pis 
nəticə verə bilər.  
 
Burada  da  sonluq  birinci  variyantdakı  kimidir,  quru 
mələfəyə və yaxud xalata bürünmək də olar.  
 
Diqqət! Vərəmin aktiv fazası, hipertireozun ağır dərəcəsi, 
qara  ciyərin  (orqanın  spesifik  toxuma  elementləri)  parenxinlə- 
rinin zədələnməsi, ürəyi zədələyən fəal revmatik proseslər və ya 
psixoz vaxtı bu vannaları qəbul etmək olmaz. 

downloaded from KitabYurdu.az
 
204 
 
Hər  iki  variantda  suya  müalicəvi  bitkilər,  xörək  duzu, 
dəniz  duzu,  skipidar  və  sairə  qatmaq  müalicəninn  təsir  gücünü 
artırır. Hər əlavənin öz xüsusi təyinatı var.  
 
Kəpək horrası. Dərisi quru olan və öz funksiyasını yaxşı 
yerinə  yetirə  bilməyən  adamlar  kəpək  horrasından  istifadə  edə 
bilər: 900 qram buğda və ya başqa dənin kəpəyini parça torbaya 
tökmək, qaba salmaq, 2-3 litr soyuq su əlavə etmək, qaynatmaq, 
qaynayan  kimi  dərhal  ocağın  istiliyini  azaltmaq,15-20  dəqiqə 
zəyif  odda  dəmləmək.Vanna  qəbul  etməzdən  öncə  məhlulu  39
0
 
isti  su  olan  vannaya  tökmək.Xəstə  15  dəqiqə  vannada  qalır, 
vannada  istiliyin  azalmasına  imkan  verməyin.  Sonra  suyu 
buraxın,  ayağa  durun.  Içində  kəpək  olan  torba  ilə  bədəninizi  5 
dəqiqə masaj edin-masajı ayaqların və əllərin ucundan başlamaq 
lazımdır.  Vannadan  çıxıb  hər  iki  əlinizlə  bədəni  yaxşı-yaxşı 
şapalaqlayın.  Bunu  dəri  quruyana  qədər  davam  edin.  Mələfəyə 
bürünüb,yatağa girin. Bədəni yalnız sabah səhər yumaq olar.  
Palıd  qabığı  əlavəsi.  Padaqra,poliartrit,revmatizm,dəri 
xəstəlikləri,sidik-cinsi  orqanların  xəstəliyi  vaxtı  tətbiq  olunur. 
Suyun  hərarəti  40-44
0
  olmalıdır.Vanna  bir  saat  çəkir.Vannadan 
sonra 19-24
0
 istiliyi olan su ilə bədəni soyutmaq lazımdır.  
Yulaf  samanı  əlavəsi.  Padaqra  xəstəliyi,  sidiklikdə  daş 
olanda, sidiyə getmək çətinləşəndə tətbiq olunur. Suyun hərarəti 
32-37
0
 olmalıdır. Bu vanna əllər və ayaqlar üçündür. Əl-ayağı 15 
dəqiqə  ərzində  məhlul  vannasında  saxlamaq,  30  saniyə  ərzində 
10-12
0
-li  soyuq  suya  salmaq  lazımdır.  Bunu  bir  neçə  dəfə 
təkrarlayın.Tədbiri  soyuq  vanna  ilə  tamamlamaq  və  dərhal 
yatağa girmək lazımdır. 
Ağac  külü  əlavəsi.  Bir  çox  xəstəliklərin  müalicəsində 
tətbiq edilir. 
Duzlu  vanna.  Həm  əl-ayaq  üçün,  həm  də  bütün  bədən 
üçün yarayır. Suya natrium xlorid, dəniz duzu, maqnezium sulfat 
və  odun  külünü  qatmaq  olar.  Bu  əlavələri  həm  ayrı-ayrılıqda, 
həm də birlikdə etmək olar. 

downloaded from KitabYurdu.az
 
205 
Vannaya  3 sm hündürlüyündə  39
0
-li istilikdə su tökmək, 
450  qr  maqnezium  sulfat  (ingilis  duzu)  qatmaq.  Xəstə  vannaya 
oturduqdan sonra həmin istilikdə suyu əlavə etmək və səviyyəni 
daha  3  sm  qaldırmaq,  məhrabanı  duzlu  suda  isladıb  bədəni 
silmək.  Yenidən  39
0
  su  əlavə  etmək.  Suyun  səviyyəsi  10  sm 
qalxan kimi yenə də 450 qr maqnezium sulfat qatmaq, məhraba 
“əməliyyatını”  davam  etdirmək.  Üzdə  tər  əmələ  gələn  kimi 
vanna  qəbulunu  dayandırmaq,  bədəni  18-24  dərəcə  istiliyi  olan 
“duş”la  yumaq,  kobud  quru  məhraba  ilə  bədəni  surətlə  silib 
qızdırmaq, yatağa girmək. Bu müalicəni həftədə iki dəfədən çox 
qəbul  etmək  olmaz.  Belə  vanna  revmatizm,  artrit,  lyumbaqa, 
nevrit xəstəlikləri və soyuqdəymə üçün nəzərdə tutulub.