Ərşad Əzimzadə

 
QIŞ  TƏRƏVƏZ  XÖRƏKLƏRİ 
Turş  çəhrayı  kələm.  100q turş kələmi  2 ç.q. çuğumdur 
şirəsi  ilə  qarışdırıb,  üstünə  1  x.q.günəbaxan  yağı  və  balaca 
soğanın  1/3  hissəsini  tökmək.  Çuğundur  şirəsi  əvəzinə  3  x.q. 
çuğundur horrası və 1 x.q. quşüzümü əlavə etmək olar. 
Turş kələmlə alma. 100 q turş kələmə orta həcmli anton 
almasının  parasını,1  x.q.  günəbaxan  yağı,yarım  balaca  soğan 
qarışdırın. 
Bayram  süfrəsi  üçün  turş  kələm.  100q  kələmi  xırda 
doğramaq,onu  yarım  alma,1  x.ö.q.günəbaxan  yağı,yarım  baş 
soğan,1  çimdik  döyülmüş  zirə,1  limonun  şirəsi(yaxud  1  x.q. 
quşüzümü  şirəsi),1  x.q.  balla  qarışdırmaq,  bir  neçə  saat  nəzarət 
altında saxlamaq. 
Turş  kələmlə  kartof.  125q  kələmi  100q  kartofla  və 
yarım  baş  soğanla  qarışdırmaq,  üstünə  1,5  xörək  qaşığı 
günəbaxan  yağı  tökmək.  Katof  əvəzinə  yer  alması  da  işlətmək 
olar.  1-2  xörək  qaşığı  quşüzümü,  yaxud  nərsin  (brusnika)  da 
əlavə etmək olar. 
Turpla  quşüzümü  şirəsi.  60q  turpu  xırda  doğramaq,  2 
xörək qaşığı günəbaxan yağı və 1-2 xörək qaşığı quşüzümü şirəsi 
əlavə etmək. Yarım saat saxlamaq. 
Qıtıqotu  kökü,  yaxud  turpla  salat.  Bir  böyük  qıtıqotu 
kökünü  və  orta  həcmli  kərəvizin  kökünü  (60  q)  qarışdırmaq,  1 
çay  qaşığı  qıtıqotu  və  qozun  birgə  horrasını  əlavə  etmək. 
Qıtıqotu əvəzinə 1 xörək qaşığı turp da işlətmək olar. 
Turpla qatıq. 60q turp horrasını 1 stəkan qatığa tökmək, 
bir saat yarımdan çox saxlamaq. 
“Yanvarıc”  salatı.  Orta  həcmli  kökü  sürtkəcdən 
keçirmək,  3  xörək  qaşığı  turş  kələmlə  (duza  qoyulmuş  nəzərdə 
tutulmur), 1 xörək qaşığı kələm şirəsi, 1 xörək qaşığı turp horrası 
ilə  qarışdırmaq,  10  ədəd  xırda  doğranmış  qoz,  2  çay  qaşığı 

 
264 
günəbaxan  yağı  və  o  qədər  də  quşüzümü  şirəsi  əlavə  etmək, 
qarışdırmaq. Bunlara 30 q doğranmış kartof da əlavə etmək olar. 
Təmizləyici  qida.  Damarları  təmizləmək  üçün  1  limonu 
qabığı ilə bərabər sürtkəcdən keçirmək, 1 baş sarımsağı əzib ona 
qarışdırmaq, üstünə 60 ml qaynamış su (soyuğunu) tökmək, 2-4 
gün  otaq  temperaturunda  saxlamaq,  süzmək  və  hər  gün  50  ml 
hesabı ilə ac qarına payız, qış və yaz aylarında içmək.  
Orqanizmi  möhkəmlədən  qida.  300q  qoz  ləpəsi,  300q 
ərik  qurusu  və  300q  kişmiş  götüemək,  2  limonla  (qabıqlı) 
birlikdə  ət  maşınından  keçirmək  və  300q  balla  qatışdırmaq,  hər 
gün ac qarnına 1-2 çay qaşığı yemək. Artıq yemək olmaz, çünki 
quru  meyvələr  qozla  yaxşı  həzm  olunmur.  Belə  qidanı 
soyuducuda saxlamaq lazımdır. 
 
TƏRƏVƏZ   VƏ   GÖYƏRTİDƏN  
hazırlanan yaz qidaları 
 
 
Zəncirotu  (oduvançik)  salatı.  3  xışma  zəncirotu 
yarpağının  özəyini  xırda  doğramaq,  xırda  doğranmış  10  qozun 
ləpəsi ilə qarışdırmaq, üstünə 1 xörək qaşığı bal və ya günəbaxan 
yağı tökmək.Qoz əvəzinə başqa əlavədən də istifadə etmək olar: 
1  x.q.günəbaxan  yağını  o  qədər  də  quşüzümü  şirəsi  və  1  ç.q. 
narın  doğranmış  soğanla  qarışdırın.Quşüzümü  şirəsini  iki  dəfə 
artıq həcmdə turş alma şirəsi ilə əvəz etmək olar. 
 
Yaz  salatı.Onu  hazırlamaq  üçün  quzuqulağı,gicitkan, 
zəncirotu,mələk 
otu(snıt),dovşan  kələmi(kislitsa)  yığmaq, 
bunların  2-3  növünü  doğramaq,kütləyə  3-4  qoz  əlavə  etmək, 
içində sarımsaq olan hər bir maye əlavə(podliva) ilə qarışdırmaq. 
 
Aylıq  turp  və  süd.  Bir  stəkan  prostokvaşaya  dörd  yerə 
bölünmüş 15 ədəd aylıq turp qatmaq, üstünə 1 çay qaşığı şühüd, 
yaxud cəfəri doğramaq. 
 
 
 

 
265 
TƏRƏVƏZ  VƏ  OTLARDAN 
yay-payız salatı 
 
 
Xiyar  salatı.  Eyni  boyda  olan  2  xiyarı  yarıb  tumunu 
çıxartmaq,  soğan,  cəfəri,  göy  kərəviz  (zövqə  görə),  30q  yer 
fındığı (araxis) əlavə etmək. 
 
Xiyar  və  qatıq  salatı.  Orta həcmdə xiyarı iri doğramaq, 
üstünə  yarım  stəkan  qatıq,  yaxud  prostokvaşa  tökmək,  1  çay 
qaşığı  şühüd  əlavə  etmək.Xiyar  və  pomidordan,  kələmdən  də 
salatı bu cür hazırlamaq olar. 
 
Qantəmizləyən  salat.  50q çuğunduru və 50q kökü narın 
sürtkəcdən  keçirmək,  50q  xırda  doğranmış  kələm,  yarım  xörək 
qaşığı  günəbaxan  yağı  və  1,5  xörək  qaşığı  bal  əlavə  etmək. 
Çuğundur əvəzinə illik turpdan da istifadə etmək olar. 
 
Beyin  üçün  qida.  Sürtkəcdən  keçirilmiş  150q  almanı 
yarım  portağalın  şirəsi  ilə  qarışdırmaq,  5-20  qozun  (fındığın, 
badamın) ləpəsinə əlavə etmək. Qoz  əvəzinə bir qədər  çalınmış 
qaymaq,  portağal əvəzinə  isə 2 çay qaşığı limon şirəsi,  yaxud o 
qədər bal istifadə etmək olar. 
 
Alma horrası. Sürtkəcdən keçirilmiş 3 almanı 1/4 stəkan 
təzə  qaymaqla  (qatıq  qaymağı  da  olar),  2  xörək  qaşığı  kəpəklə 
qarışdırmaq. Hazırdır. 
 
Diplomatın  səhər  yeməyi.  Çiniyə  nazik  təbəqə  yulaf, 
yaxud  qarabaşaq  unu  yaxmaq,  üstünə  şirəli  meyvələri  düzmək, 
sonra  əzib  qarışdırmaq  və  50  dəqiqə  saxlamaq.  2  xörək  qaşığı 
qaymaq (yaxud qatıq), bir neçə xırdalanmış qoz ləpəsi də əlavə 
etmək olar. Ləpə əlavə etdikdə un lazım olmur. Çünki nişasta ilə 
zülal bir-biri ilə “yola getmir”. 
 
Quru  meyvədən  sadə  konfet.  Quru  meyvələri  12  saat 
islatmaq,  tumlarını  çıxartmaq,  suyunu  içmək,  tumların  yerinə 
qoz (yaxud fındıq, badam) ləpəsi yığmaq, kəpəkdə (yaxud, yulaf 
ununda) dığırlatmaq. Nuş edə bilərsiniz. 
 
Şüluldan konfet. Bir hissə bala 5 hissə yulaf unu və bir 
hissə hər hansı şülul şirəsi qatıb konfet düzəltmək. 

 
266 
 
Meyvə  şəkəri.Kofe əzəndən keçirilən 750q şəkər tozunu 
200  ml  qaynamış  və  soyudulmuş  suya  tökməkü,  200q  bal  əlavə 
etmək,vahid  tərkibli  məhlul  alınana  qədər  qarışdırımaq,8  gün 
saxlamaq,ağac qaşıqla gündə 3 dəfə qarışdırmaq. 
 
Alma sirkəsi. Almanı təmiz yuyun, çürük yerlərini kəsin, 
şirə  maşınından  (ya  da  geniş  gözlü  sürtkəcdən)  keçirin.  Çiy 
horranı  şüşə  bankalara,  yaxud  ağac  və  ya  saxsı  qablara  tökün, 
qaynamış su (bir qədər isti) əlavə edin (hər 400 q horraya 0,5 litr 
su). Sonra hər litr suya 100q bal, yaxud şəkər, 10q çörək mayası 
(droj)  və  20q  quru  çörək  əlavə  edin.  Dolu  qabı  10  gün  açıq 
binada, 20-30 dərəcə istidə saxlayın, horranı gündə 2-3 dəfə ağac 
qaşıqla qarışdırın, 10 gündən sonra kütləni tənzif torbaya töküb 
sıxın,  alınmış  şirəni  bir  də  tənzifdən  süzün,  çəkisini  müəyyən 
edib, gen boğazlı qaba tökün. Hər litrə 50-100q bal, yaxud şəkər 
töküb, tam əriyənə qədər qarışdırın. Sonra bankanı tənziflə örtün, 
bağlayın, imkan verin qıcqırma davam etsin. 40-60 gündən sonra 
maye  şəffaf  olacaq.  Bu  vaxt  mayeni  filtirli  qıfdan  butulkalara 
tökmək və ağzını tıxacla qapamaq, qapağı mumlamaq lazımdır. 
Sirkəni  sərin  yerdə  saxlayın.Alma  sirkəsini  salatlara  və  digər 
qidalara  əlavə  kimi,  həmçinin,  çürümə  törədən  bakteriyalara 
qarşı  (məsələn  çiy  suya,  yumurta  sarısının  üstünə  damızdırmaq 
olar) istifadə etmək lazımdır. 
 
“Diri”  çörək(Pol  Breqqin  resepti).Yarım  litr  su,  1 
x.q.sorbit  (yaxud  100q  meyvə  şəkəri),100q  təzə  maya  (yaxud  1 
ç.q.quru maya), 1,2 kq çovdar unu,250q cücərmiş buğda (yaxud 
yulaf,çovdar)  götürün.  Sorbiti  (yaxud  meyvə  şəkərini)  0,5  litr 
suda  əridin,qatılaşdırın,maya  qatın,unu  və  buğda  dənini  əlavə 
edin.Xamır  yoğurun,  2-3  fətir  düzəldin,100  dərəcə  istiliyi  olan 
sobaya  qoyun,ağzını  açıq  saxlayın,qoy  xamır  2  dəfə  həcimində 
şişsin,qapağı  bağlayın.Hərarət  göstərəni  350  dərəcənin  üstündə 
qoyun.Bişmək üçün 50 dəqiqə vaxt lazımdır.Hazır çörəyi  yağla 
silin  (yumuşaq  qalacaq)  və  soyudun.Xamıra  xırdalanmış  qoz, 
fındıq,badam,püstə  ləpəsi,yaxud  kişmiş,xurma  əlavə  etsəniz 
çörək daha dadlı və faydalı olacaq. 

 
267 
 
NATURAL  MƏTBƏXİN  RESEPTİ 
 
Cücərmiş buğda. Dəni təmizləyib yumaq, bir sutka suda 
saxlamaq,yenidən yumaq,dayaz nimçəyə töküb,üstünə nəm  qara 
parça örtmək, daha bir sutka saxlamaq. 2 ml cücərən kimi yemək 
olar. Belə qida qocalar üçün çox faydalıdır. Çünkü qocaların şirə 
vəziləri kifayət qədər ferment ifraz etmir. 
 
Meyvəli(şülullu)  qoz  unu.  100q  qoz  ləpəsinin  ununu 
100-150  q  meyvə  (şülul)  ilə  qarışdırmaq.  Alma,  armud,  gavalı, 
albalı (yaxud şülullar) doğranmalıdır. Bir xörək qaşığı bal, yaxud 
meyvə şəkəri əlavə etmək olar.Belə qidanı quru meyvələrdən də 
düzəlmək  mümkündür:kişmişi,ənciri,armudu,xurmanı    islatmaq, 
əzmək və qoz (fındıq, badam, püstə) ununa qarışdırmaq. Nisbət: 
50q meyvə (şülul) və 10q qoz unu olmalıdır. 
 
Qoz unu ilə tərəvəz. 100q qoz(fındıq,badam) ununu 50q 
xırda doğranmış aylıq turp, kök, kələm və kartofla qatışdırmaq. 
Başqa  tərəvəzlərdən  də  istifadə  etmək  olar:cəfəri  kökü,kərəviz 
kökü, kök, şalğam, illik turp, boranı, kartof. 
 
Çiçəkli qoz unu.Tərəvəz əvəzinə qoz ununa 30 q yeyilən 
çiçəklər (məsələn, zəncirotu) əlavə etmək mümkündür. 
 
Yeniyetmələr  üçün  qida.  30q fındığı(badamı) əzib, 30q 
isladılmış meyvə qurusu ilə qarışdırın,3 xörək qaşığı təmizlənmiş 
bütöv yulaf  qatın. Yulafı cücərmiş buğda ilə əvəz etmək olar. 
 
Qatıqlı  meyvə  qurusu.  80-100q meyvə qurusunu 15-20 
hissə  qatığa  (1  hissə  meyvəyə  4  hissə  qatıq  düşür)  qatmaq, 
üstünü  örtmək,otaq  hərarətində  saxlamaq.  Bu  qida  ilə  bərabər 
süfrəyə 5-10 qoz(və ya 10-20 fındıq,badam) da qoymaq olar. 
 
Korrinqton salatı. 100q təzə almanı (armudu və ya digər 
meyvəni) xırda doğramaq, üstünə quru meyvə (xurma, ərik), bir 
ovuc qoz ləpəsi, 1 çay qaşığı bal, yaxud bir neçə qaşıq çalınmış 
qaymaq tökmək. 
 
Qara  gavalı  ilə  qarabaşaq  horrası.  12  ədəd  qara 
gavalını  3  x.q.  suda  islatmaq.  Ayrıca  2  x.q.  qarabaşaq  dənini  9 

 
268 
saat  suya  qoymaq,süzmək,  dəni  qurutmaq,  üstünə  qara  gavalını  
su qarışıq tökmək.Bir neçə qoz ləpəsi və 1 x.q. quşüzümü şirəsi 
əlavə etmək olar.Bu cür vitaminli qidalardan müntəzəm istifadə 
edən  adamın  dava-dərmana,  həkimə  ehtiyacı  olmur.  Belə  adam 
özü özünün həkimidir. 
 
 
                  
 
ON  DÖRDÜNCÜ  FƏSİL                       
KALLİZİYA- JENŞENDƏN  QİYMƏTLİDİR 
 
 
Rusların  “zolotoy  us”(qızıl  bığ)  adlandırdığı  kalliziya-
çoxillik  bitkidir,2  metrə  qədər  boy  ata  bilir.Vətəni  Meksika 
sayılsa da, Amerikanın cənub ştatlarında, Hindistanda və Çində 
də yaxşı inkişaf edir.Qalın meşələrdə,hündür ağacların kölgəsin -
də özünü çox rahat hiss edir.Onun həm yarpaqları,həm gövdəsi, 
həm  də  zoğları  böyük  müalicəvi  əhəmiyyətə  malikdir.Jenşen 
kimi,bu bitki də orqanizmin immun sistemini gücləndirir, müqa -
vimətini  artırır.Onun  jenşendən  üstün  cəhətləri  də  var.Birincisi, 
kalliziyanı  ev  şəraitində,istilikxanalarda,bağçada,bostanda  da 
asan  yetişdirmək  olur.İkincisi,jenşen  həddən  ziyadə  güclü  biosti 
-mulyator  olduğu  üçün,orqanizmə  ağır  təsir  göstərir,hər  orqani- 
zm  onun  təsrinə  tab  gətirə  bilmir.Kalliziya  isə  orqanizmə 
yumşaq  təsir  göstərir,  orqanizm  onu  sakit  və  rahat  qəbul  edir, 
ona görə də bu bitki ilə müalicənin səmərəsi daha yüksək olur. 
 
Əsas gövdənin ətrafında bir neçə zoğ çıxır, bu zoğlarda 8-
10  buğum  əmələ  gələndə  onlardan  bir  sıra  müalicə  vasitələri 
hazırlamaq  olar.Lakin  dərmanlar  haqqında  söz  açmazdan  öncə 
istəyirəm  sizi  bu  dəyərli  bitkinin  çoxaldılması  üsulları  ilə  tanış 
edim. Kolliziyanı 3 üsulla çoxalda bilərsiniz. 
 
Birinci üsul-təzə kəsilmiş şitili suya elə qoymaq lazımdır 
ki,  zoğun  3/4  hissəsi  suda  qalsın.  Şitili  bu  halda  7-10  sutka 
saxlayın.Dik qalxan iri yarpaqlı zoğlar, yana tərəf gedən zoğlara 
nisbətən  daha  tez  kök  verir.  Suya  stumulyator  (epin)  qatdıqda-
kökvermə tezləşir, bunun üçün dörd sutka bəs edir. 

 
269 
İkinci  üsul-təzə  kəsilmiş  şitili  birbaşa  dipçəyə  əkin, 
torpağa yaxşı-yaxşı su çiləyin, dipçəyi polietilen kisə ilə, yaxud 
plastik qapaqla bağlayın, zəyif işıq düşən yerdə 3-4 gün saxlayın, 
sonra  dipçəyi  açın,  onu  həmin  yerdə  daha  bir  sutka  saxlayın, 
bitkini  çiləmə  yolu  ilə  doyunca  suvarın  və  işıq  düşən  yerə 
köçürün, bir neçə gün intensiv suvarın. Hazırdı. 
 
Üçüncü  üsul-bu  üsul  kalliziyanı  istixanalarda,  bağçada, 
bostanda örtük altında əkmək üçün nəzərdə tutulub. Yana gedən 
zoğları  kəsmədən  yerə  sərin,  üstünü  torpaqla  örtün.  Bir  neçə 
gündən sonra şitili kəsib, başqa yerə köçürə bilərsiniz. 
 
İndi  isə  kalliziyanın  təsiri  mexanizmi  haqqında  bir  neçə 
kəlmə demək vaxtı çatıb. Kalliziyanın şirəsi bioloji cəhətdən fəal 
olan maddələrlə zəngindir. Bu maddələr  flavonoid  (flavonal) və 
steroid  (fitosteroid)  qruplarına  aiddir.  Bu  bitkinin  şirəsində 
flavonoidin  iki  güclü  nümayəndəsi  iştirak  edir:  kversetin  və 
kempferol.  P  vitamini  ilə  zəngin  olan  kversetin  şiş  əleyhinə, 
antioksidant və diuretin təsirə malikdir.Kversetin allerqik xəstə -
liklərin, eləcə də gözün torlu qişasına qan sızması, kapilyarların 
fəaliyətinin  pozulması,revmatizm,hipertoniya,qızılca,  skarlatina, 
tif səpməsi xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunur. 
 
Kempferol  tonusu  qaldırmaq,  kapilyarları  bərkitmək 
qabiliyyətinə  və  diuretik  təsirə  malikdir,vücuddan  natrium 
duzlarını  yaxşı  təmizləyir,  iltihab  əleyhinə  təsirə  malikdir.  Bu 
elementlər  sidik  sisteminin  pozulması  vaxtı  və  allerik  xəstəlik-
lərin  müalicəsində  istifadə  olunur.Kempferol  iltihab  əleyhinə 
işlədilən dərmanların tərkibinə daxildir. 
Kalliziya şirəsində steroid (fitosterol) qrupuna daxil olan 
elementlər  aşkar  olunub.Steroidlər  həm  də  heyvanların  və 
insanların orqnizmində geniş yer tutur. Onlar bioloji tənzimlətici 
(requlyator) funksiyasını yerinə yetirir (bura B qrupu vitaminləri, 
öd turşusu, steroid harmonlar aiddir). 
Beta-sitosterol  fitastroidin  kimyəvi  birləşməsinə  aiddir. 
Onlar zülalların biosintezinə təsir edir, antisklerotik, şiş əleyhinə 
və göbələk əleyhinə təsirə malikdir. 

 
270 
Beta-sitosterolu  maddələr  mübadiləsi  pozulanda  (xoles-
terin normanı keçəndə),endokrin sisteminin xəstəlikləri, prostatit, 
prostatın  adinoması vaxtı tətbiq edirlər. Hazırda bu maddənin şiş 
əleyhinə  təsiri  geniş  tədqiq  olunur.Beta-sitoserol  çox  güclü 
antibakterial  və  göbələk  əleyhinə  təsirə  malikdir.  Ondan 
parazitlər  əleyhinə  mübarizədə  uğurla  istifadə  edirlər.Həmin 
parazitlər bir çox ağır xəstəliklərin törəməsinə səbəb olur. 
Fəal bioloji elementlərdən əlavə, kalliziya şirəsində insan 
orqanizmi  üçün çox lazım olan xrom,  nikel,  dəmir və  mis  kimi 
elementlər  də  aşkar  olunub.  Qeyd  edək  ki,  mis  və  dəmir 
oksigenin  hüceyrələrə  daşınmasında  fəal  iştirak  edir,  hüceyrə 
tənəffüsü vaxtı beyində oksigen ehtiyatını qoruyur. Misin ionları 
mübadilə  prosesini  tənzimləyən  bir  çox  fermentlərin  tərkibinə 
daxildir və sümük toxumasının yaranmasında fəal iştirak edirlər. 
Kalliziya  şirəsinin  əhəmiyyəti    bununla  bitmir.Təsadüfü 
deyil ki, rusiyalı mütəxəsislər bu bitkinin zoğlarını “zolotoy us” 
(qızıl bığ) adlandırıblar.Qızıldan qiymətli olan bu bitkidən necə 
istifadə etmək olar? 
 
Spirt  dəmləməsi 
12 buğumu (kolen) xırdalamaq, üstünə 0,5 litr təmiz araq 
tökmək,qaranlıq  yerdə  10-15  gün  saxlamaq  və  vaxtaşırı 
çalxalamaq. Dəmləmə tünd-yasəməni  rəng alandaq onu süzmək 
və  sərin  qaranlıq  yerdə  saxlamaq.Dəmləməni  düzəltmək  üçün 
bitkidən bütövlükdə istifadə etmək olar. 
İmmun  sistemini  gücləndirən,orqanizmin  müqavimətini 
artıran bu qiymətli dəmləməni içmək də olar, sürtmək də. Ondan 
osteoxondroz,vərəm,bronxial astma, pnevmaniya, palip, fibroma, 
mioma  xəstəliklərinin  müalicəsində,  zədə  alarkən  və  cərrahiyyə 
əməliyyatından  sonra  yaranan  “spaykaları”  aradan  qaldırmaq 
üçün istifadə edirlər. 
 
 
 

 
271 
Suda  dəmləmə 
Bu  halda  bitkinin  yarpaqlarından  istifadə  olunur. 
Uzunluğu 20 sm–dən yuxarı olan bir yarpağı şüşə və ya keramik 
qaba  qoymaq,  üstünə  1  litr  qaynar  su  tökmək,  yaxşı-yaxşı 
bələmək, 1 sutka saxlamaq. Bu dəmləməni termosda hazırlamaq 
daha  yaxşıdır.  Alınmış  məhlul  moruğu  –  bənövşəyi  rəngdə 
olacaq.  Ondan  diabet,  pankreatin,  qara  ciyər,  mədə-bağırsaq 
xəstəlikləri vaxtı və orqanizmi təmizləmək üçün istifadə edirlər. 
 
M a z 
Maz  düzəltmək  üçün  yarpağlardan  və  gövdədən  alınmış 
horranı və ya şirəni istifadə etmək lazım gəlir. Təyinatından  asılı 
olaraq, bərkidici əsas kimi, uşaq kremi, vazelin, qaz, nutro,yaxud 
donuz  və  porsuq  piyi  istifadə  etmək  olar.  Şirəni  1:3  nisbətdə 
bərkidici  əsasa  qarışdırmaq  lazımdır.  Horradan  istifadə  etdikdə 
isə bu nisbət 2:3 olmalıdır.Uşaq kremi və ya vazelinlə hazırlan -
mış mazı trofik yaraların,dəri xəstəliklərinin,zədələnmiş yerlərin  
müalicəsində  istifadə  edirlər.Piylə  hazırlanmış  maz  isə 
oynaqların müalicəsində, soyuqlama vaxtı istifadə olunur. 
 
Y a ğ 
İki üsulla hazırlanır.Birinci üsul-yarpaqlardan və zoğlar -
dan  şirə  çəkmək,qalan  kütləni  qurutmaq  və  narın  doğramaq, 
üstünə  təmizlənməmiş  (rafinləşdirlməmiş)  zeytun  yağı  tökmək, 
2-3  həftə  saxlamaq.  Alınmış  yağı  tünd  rəngli  şüşə  qabda  bir  ay 
saxlamaq.  Hazırdı.İkinci  üsul-  narın  doğranmış  zoğların  üstünə 
zeytun  yağı  tökmək  (1:2  nisbətdə),  “duxovkada”  30-40  dərəcə 
istilikdə  8-10  saat “boğmaq”  (tomit),  alınmış  kütləni  süzmək və 
soyuducuda  saxlamaq.Bu  yağdan  masajın  bütün  növlərində, 
artrit və artroz, dəri xəstəliklərinin müalicəsində sürtkü materialı 
kimi istifadə edə bilərsiniz. 
 
 
 

 
272 
Daxilə qəbul 
 “Qızıl  bığ”  daxilə  spirtli  dəmləmə,  suda  dəmləmə, 
balzam şəkilində, digər kompanentlərlə (bal, kaqor, bitki yağları) 
birlikdə  qəbul  olunur.  Onu  aşağıdakı  xəstəliklərin  müalicəsində 
tətbiq  etmək  faydalıdır:  bronxial  astma,  vərəm,  şəkərli  diabet, 
pankretit,  mədə-bağırsaq  xəstəlikləri,  sidik  sistemində  daş, 
leykoz,  palip,  yumurtalığın  “kistası”,  fibroma,mioma,  cərahiyyə 
əməliyyatından sonra yaranan “spaykalar”. 
 
Xaricə tətbiq 
 “Kompres”,  “primoçka”,  sürtmə,  pambıq  tamponla 
applikasiya  (suvarma)  vaxtı  spirtli  dəmləmədən,  şirədən,  narın 
doğranmış bitki hissələrindən, bütöv yarpaqlardan istifadə etmək 
olar.  Hansı  xəstəliklərdə?  Zədələnmə  vaxtı,  yanıq  vaxtı,  don 
vuranda,  iltihablı  proseslərdə,  heyvan  dişləyəndə,  dermatit, 
psoruaz,  lişay,  tropik  yara,  otit,  osteoxondroz,  radikulit,  insult, 
oynaq xəstəlikləri vaxtı. 
 
Kalliziya - təmizləmə katalizatorudur 
 
Biogen  stimulyator  olan  kalliziyanı  təmizləmənin  ikinci 
mərhələsində tətbiq etmək yaxşı səmərə verir.Çünki təmizləmə -
nin ilk mərhələsində biz qanı təmizləməklə bərabər,həm də zərbə 
qan axını metodu ilə orqanizmin hüceyrələrini yeniləşməyə sövq 
edirik.İndi hüceyrələri yumuşaq formada məcbur etmək lazımdır 
ki,yeniləşsin  və  bərpa  olunsun.Kalliziyadakı  fitohormonlar  bu 
arxivacib  işin  öhdəsindən  gələcək:onların  təsiri  yumuşaqdır, 
rəftarı mülayimdir. Onlar mübadilə prosesini stimullaşdırır. 
Bütün stimulyatorlar kimi, kalliziyanın da əks-göstəricisi 
var-xərçəng  şişlərinin  bütün  növləri.  Axı,  biostimulyator  təkcə 
sağlam  hüceyrələrin  deyil,  xəstə  hüceyrələrin  də  inkişafını 
sürətləndirir, onları fəallaşdırır. Beləliklə də “radikal” hüceyrələr 
də fəallaşır. 
  
 

 
273 
Kalliziya və ev quşları 
Güman  edirəm  ki,  bu  bölmə  quşçuluqla  məşğul  olan 
mütəxəssislər  üçün  daha  çox  maraqlı  olacaq.  Lakin  bu  maraqlı 
mövzunun  mahiyyətinə  varmazdan  öncə,sizi  ciddi  mövzudan 
müvəqqəti  də  olsa  ayırmaq  və  bir  köhnə  lətifəni  yada  salmaq 
istəyirəm...Sara  ilə  Abram  heyvanxananı  gəzərkən  gözləri  bir 
vüqarlı xoruzun döşündəki qızıl medala sataşır.Yəhudi marağı o 
saat  baş  qaldırır  və  ər-arvad  bələdçiyə  yaxınlaşır.  Ər  soruşur: 
“lütfən,  izah  edin,  bu  xoruz  medalı  hansı  xidmətlərinə  görə 
alıb?”.Bələdçi deyir:“Necə izah edim ki,biədəb çıxmasın?..Bilir -
siniz,  əgər  başqa  xoruzlar  kündə  on  dəfə  kişilik  edə  bilirsə,  bu 
xoruz gündə 30 dəfə, bəzən 40 dəfə kişiləşir”. Bunu eşidən Sara 
ərinin üzünə qınayıcı baxır: “Eşidirsən, Abram?”. Abram özünü 
itirmir,  bələdçidən  soruşur:  “Lütfən  deyin,  bir  toyuqla,  yoxsa 
müxtəlif toyuqlarla?”. Cavab “müxtəlif toyuqlarla” olur. Abram 
qımışa-qımışa  çönüb  arvadına  baxır:“Eşitdin,Sara?Belə  olsa,  
mən də bacararam”. 
Rusiyanın  Pskov  vilayətində  yaşayan  naturopat  təbiblər 
Larisa və Qleb Paqojovların sevimli xoruzları medal  almasa da, 
onun  adı  ginnesin  “rekordlar  kitabı”na  düşməsə  də,  “kişilik” 
məsələsində,  lətifədəki  medallı  xoruzun  dalına  beş  təpik  vurub. 
Təbiblərin  toyuqları  isə  sutkada,  az  qala,  iki  dəfə  yumurtalayır, 
həyətdəki quşlar heç bir virusdan, hətta, quş qripi virusundan da 
qorxmur, quşların əti də, yumurtası da müalicəvi əhəmiyyət kəsb 
edir.  Qonşular  xoruzu,  heç  olmasa  bircə  günlüyə  öz  həyətlərinə 
aparmaq üçün növbəyə durublar. 
Bu “qəhramanlığın” baisi şəfalı kalliziyadır.Paqajovlar öz 
quşlarına,  xüsusi  əlavə  kimi,  “qızıl  bığ”  verməyə  başlayıbılar, 
nəticəsi  fərəhli  olub:  xoruz  dərhal  kişiləşib,  toyuqlar  isə  sürətlə 
kökəlib və daha çox yumurta verib. 
Bu  maraqlı fakt  bir  daha  sübut  edir  ki,rahat inkişaf  edən 
və çoxalan kalliziya çox qiymətli bitkidir.Bu faydalı işlə məşğul 
olan adam öz zəhmətindən həzz alır. 
 

 
274 
ON  BEŞİNCİ  FƏSİL