Eshonqulov O. E. va boshq. Genetika: Akad litseylar uchun darslik / A. E. Eshon e 99 qulov, K. N. Nishonboyev, M. Bosimov
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
(39-rasm):
yoy — A harfi bilan belgilanadi (inglizcha Arch — yoy), sirtmoq — L qarfi bilan belgilanadi (inglizcha Loop — sirtmoq), o‘rama — W bilan belgi lanadi (inglizcha Whorl — o ‘rama). Yoylar eng kam tarqalgan vari ant bo‘lib (6%) triradiuslari bo ‘lmaydi. Uning qirralari barmoq 1 2 3 39-r a s m. Barmoq izlarining turlari. 1 — (A)-yoysimon, 2 — (L)-sirtmoqsi- mon, 3 — (W)-aylanasimon. 104 Genetika yostiqchasini ko‘ndalangiga kesib o ‘tadi. Sirtmoqlar eng ko‘p tar- qalgan variant (60% ga yaqin) hisoblanadi. Barmoqning bir tomonidan boshlanib ikkinchi tomoniga yetmasdan yana bosh- lang‘ich nuqtaga — orqaga qaytadi. Sirtmoqlarda bitta delta bo‘ladi. Sirtmoq radial tomonga ochilsa radial sirtmoq deyiladi (Lr), ulnar tomonga ochilsa ulnar sirtmoq deyiladi (Lu). O‘ramalar o‘rtacha chastotada tarqalgan bo‘lib (34%) konsent- rik yo‘nalgan izchalardan tashkil topadi. O‘ramalarda ikki delta mavjuddir. Yuqorida ko‘rsatilgan uchta asosiy chiziqlar shakllardan tashqari boshqa shakllar ham uchray- di. Murakkab ikki deltali chiziqlar shakli ham o‘ramalar variantiga kiritiladi. Planetamizda yashaydigan turli millatlar orasida asosiy barmoq izlari shakllarining taqsimlanishi har xildir. Mongoloidlarda ikki deltali shakllar ko‘p, deltasiz chiziqlar shakllari esa kam uchraydi (populyatsiyaning 2 % yaqinida). Aksincha, yevropoidlarda sirtmoq va yoy shakllari ko‘p uchraydi. Negroidlarda 75 % ga yaqin sirt moqlar, 27 % dan kamroq o ‘rama shakllari uchraydi. Bunday farq- lar mavjudligi tufayli delta indeksini DL10 = a + l + w formulasi yor damida aniqlab, odamning qaysi etnik guruhga kirishini aniqlash mumkin. Masalan, mongoloidlarda DL10 o ‘rtacha olganda = 15,7 ga, yevropoidlarda (ruslarda) =12,7ga, negroidlarda (yangi Gvi- neya) = 16,0 ga, avstraliyali aborigenlarda esa = 17,0 ga tengdir. Teri chiziqlarining shakllanishi embriogenezning 10—19 haftalari- dan boshlanadi. 20-haftada pushtda teri chiziqlari aniq ko‘rinadi. Papillyar relyef shakllanishi nerv tolalarining tarmoqlanishiga bog‘liqdir. 6 oydan keyin papillyar relyef to ‘liq shakllanib, keyin umrning oxirigacha umuman o‘zgarmasdan saqlanadi. Har xil ta ’- sirlar natijasida (kuyish, sovuq oldirish, shikastlanish) teri jarohat- lanishidan keyin avvalgi holatdagi papillyar chiziqlar shakli yana qaytadan tiklanadi. Faqat jarohatlar juda chuqur bo‘lib, biriktiruv- chi to ‘qima chandiqlari hosil bo‘lgandagina avvalgi holat qayta tik- lanmaydi. Daktiloskopiyaning miqdoriy ko‘rsatkichi sifatida umumiy qir- ralar soni (UQS) hisoblanadi (qirralar sonini hisoblash uchun markazdan deltagacha bo ‘lgan chiziqlar sanaladi). O‘rtacha olgan da bitta barmoqda 15—20 qirralar mavjuddir. Hammasi bo‘lib o‘nta barmoqda o ‘rtacha olganda erkaklarda umumiy qirralar soni 144,88 ± 51,08, ayollarda esa 127,23 ± 52,51 ga tengdir. UQS kari- 105 otipda X xromosomalar soniga bog‘liq. Shereshevskiy-Terner sin- dromida UQS 180 ga teng, Klaynfelter sindromida — 50, X pen- tosomiyada esa 0 ga teng. Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|