Əsil və sadələşdirilmiş məttılər "ÖNDƏr n ə Ş r iy y a t "

Y e q in   ki,  katib  “e t ə g ü e ”  yazm aq   istəm işd ir.
D182
D183
D184
A lp  ə rə n lə r qırımından qayururdı.
O ldur,  Sarı  11  donlu  Selcan xatun  köşkdən baqar, 
K im ə  baqsa,  eşqiylə  12  oda yaqar!
Qanturalı Sarı donlu qız eşqinə  13 bir “hu!” dedi. “M ərə, bu- 
ğanızı qoyu verin, gəlsün!” -  dedi. Buğanın  1 zəncirin aldılar, sa- 
lı verdilər.  Buynuzı almas cida k ib i2 Qanturahnm üzərinə sürdi.
Q anturalı a d ı 3 görklü M əhəm m ədə salavat gətürdi.  B uğa- 
mn alnına b ir yum ruq 4  eylə urdı  kim, buğayı göti  üzərinə  çö- 
kürdi. A lnına 5 yum ruğın dayadı, sürdi m eydam n başına çıqar- 
d ı . 6 Çoq çalışdılar:  nə  buğa yenər,  nə  Qanturalı  y e n ə r.7  K üt- 
küt buğa  solm ağa başladı.  Ağzı  köpükləndi.  8  Qanturalı  aydır: 
“Bu  dünyayı  ə rə n lə r  aqlla  bulmışlardır.  9  Bunun  önindən 
sıçrayayım,  nə  hünərim   varsa,  ardından  10 göstərəyim !”  -  d e- 
di.  Adı  görklü  M əh əm m əd ə  salavat gətürdi.  11  Buğanın  önin- 
dən  savıldı,  buğa  buynuzı  üzərinə  12  dikəldi.  Quyruğından  üç 
kərrə götürüb yerə saldı.  13 Süfiükləri xurd oldı.  Basdı, boğaz- 
ladı.  Pıçaq  1 çıqarıb  dərisini  yüzdi.  Ətin m eydanda qoyub,  d ə - 
risini  2  T əkürün  öninə  gətürüb  aydır:  “Danla  qızını  m ana 
v erərsən” ,  -   3  dedi.
T əkür aydır:  “M ərə,  qızı  verin!  Ş əhərdən  s ü rü n ,4 çıqsun- 
getsün!”  -  dedi.  Təkürün  qardaşı  oğlı v a rd ı,5  aydır:  “C anvər- 
lər  sərvəri  aslandır,  onunla  dəxi  oyun  6  göstərsün,  qızı  andan 
sonra v erəlüm !” -  dedi.
Vardılar,  7  aslanı  çıqardılar,  meydana  gətürdilər.  Aslan 
hayqırdı,  8  m eydanda  nə  qədər at varsa,  qan  qaşındı.  Yigitləri
9 aydır:  “Buğadan  qurtuldı,  aslandan  necə qurtula?” -  dedilər.
10 Ağlaşdılar.  Q anturah  yigitlərin ağlar gördi.  Aydır:  11  “M arə, 
alca qopuzum  ə lə  alun, m əni ögün!  Sarı donlu  12 qız eşqinə bir 
aslandan  dönəyim m i?”  -   dedi.  Yoldaşları  13  burada  soylamış, 
görəlim ,  xanım ,  nə  soylam ış,  aydır:
Sultanım   1  Qanturalı,
A ğca  sazlar içində
S an  gönlər görübən 2  taylar basan,
Ön  dam arın d əlübən qamn soran,
Qara 3  polad uz  qıhcdan qayıtmayan,

A ğca tozlu qatı  yaydan  dərsinm əyən.
4  Ağ yeləklü ötkün oxdan  qayıqmayan 
C anvərlər s ə r v ə r i5  qağan  aslan qıran 
A la köpək itinə  kəndözin  taladarmı?
6  Alp yigitlər savaş  güni
qırımından  qayurırmı? -  dedilər.
7  Sarı donlı  Selcan xatun köşkdən baqar,
K im ə  8 baqsa,  eşqiylə  oda yaqar!
Sarı donlu qız eşqinə 9 bir “hu!” dedi Qanturalı: “M ərə k a - 
fır,  aslam nı  qoy-ver  10  gəlsün!”  -  dedi.  Qara polad  uz  qılıcım  
yoq  kim ,  qarvaşduğı  11  dəm   iki  biçəydim.  Safia  sığındım   co- 
m ərdlər comərdi,  ğəni  12  Tanrı,  m ədəd!”  -  dedi.  Aslanı  qoyu 
verdilər.  Sürdi  13 gəldi.  Qanturalı b irk əp ə n əg i  qapağına dola- 
D185 
dı,  aslam n  1  pəncəsinə  sunı  verdi.  Adı  görklü  M əhəm m ədə 
sa la v a t2 gətürdi. Aslam n alnın gözədüb bir yum ruq eylə 3 urdı 
kim,  yum ruq  çənəsinə  toqundı,  ovatdı.  Sügsünindən  4  tutdı, 
belini üzdi.  Andan götürüb yerə u rd ı.5 Xurd oldı.  T əkür öninə 
gəldi.  Ayıtdı:  “Yarın  q ız ın ı6 m ana vergil!” -  dedi.
T əkür aydır: “Qızı gətürün verün, b u 7 yigidi gözüm  gördi, 
könlüm   sevdi.  G ərək  dursun,  8  gərək  getsün!”  -   dedi.  Yenə 
qardaşı oğlı aydır: “C anvərlər 9 sərhəngi dəvədir. Anunla dəxi 
oyumn  oynasun, -  dedi.  10 Andan  sonra qızı  verəvüz!” -  dedi.
Çün  in a y ə t11  Tanrıdan oldı, bəgün, paşamn him m əti Q an- 
turalıya12 oldı. Təkür “Dəvənin ağzın yedi yerdən bağlan!” -  13 
D186 
dedi.  H əsud  kafırlər  bağlamadılar,  yülərin  sıyırıb  salı  1  ver- 
dilər.  Qanturalı qızlar, dəvənin qoltuğmdan g ir ə r ,2 fırlar-çıqar. 
Sərxoş yigit həm iki canvərlə savaşm ışdı.3 Tayındı, düşdi. Altı 
cəllad  ənsəsinə  g ə ld ilə r.4  Yalın  qılıc  tutdılar.  Burada  yoldaş- 
ları  so y lam ış,5 görəlim,  xanım,  nə  soylamış:
Qalqubanı,  Q anturalı,6 yerindən  durı  gəldin,
Yelisi  qara Qazılıq atm  butun  7 bindin.
Ala gözlü yigitlərin yanm a aldın.
Arxu  b e l i8  Ala dağı  dünin  aşdın,
Aqındılı  suyın  dünin keçdin,
9  Qanlu  kafir elinə  dünin  girdin.
Q ara buğa gəldügində  10 xurd-xaş eylədin.
. . ^ ı ı o a ^ . -
D187
D188
Q ağan  aslan  gəldügində  belini  11  bükdün.
Q ara buğra  gəldügində n ə  keçdin?
Q ara-qara  dağlardan  12  x əb ə r aşa.
Q anlu-qanlu  sulardan hənir keçə.
Qalm   O ğuz  13  elinə xəbər vara,
Qanlı  qoca oğlı  Qanturah  1 netm iş  deyələr:
Q ara buğa  gəldügində qılçatm am ış,
Q ağan  2  aslan  gəldügində  belin  bükmiş,
Q ara buğra gəldigində 3  n ə  kiçikmiş?!  -
deyələr.
U lu-kiçi  qalm aya,  -  söz aydına,
Q arı-qoca 4 qalm aya, -  qu  aydına.
A ğ  saqallu  baban  bunlu ola,
Q arıcıq  olmuş  5  anan  qan-yaş  dökə.
X anım ,  qalqubanı  yerifidən  durm az 6  olsan,
Altı  cəllad  ən sə n d ə yalın qılıc  tutar.
7 Ğ afillicə  görklü  başın  kəsər.
A şağadan  yuqarı  8  baqmazmısan?
Q arşuna  ala  qaz  gəldi,  şahinin  atm azm ı9san?
Sarı  donlu  Selcan  xatun
işarət edər  10 görm əzm isən? 
Səni  d ev ə  bum ından  zəbun  olur  1'  dedilər,
bilm əzm isən?
Sarı  donlu  Selcan  xatun  12  köşkdən  baqar,
K im sə  baqar,  eşqlə  oda yaqar!
San  13 donlu qız eşqinə bir “hu!” dedi.  Qanturalı um  1 durdı. 
Aydır: “M ərə, m ən bu dəvənin bumına yapışcaq,2 ol qız söziylə 
yapışdı, -  derlər. Yann O ğuz e lin ə 3 xəbər vara, dəvə əlində qal- 
mışdı,  qız  qurtardı,  -   deyələr.  4  M ərə,  qolca  qopuzum  çalun, 
ögün  məni!  Yaradan  Qadir  Tannya  5  sığundum.  Bir  buğradan 
dönəyinmi?  İnşaallah, bunun d ə x i6 başın kəsəyim !” -  dedi.
Y igitləri  Qanturalıyı  ögüp  7  soylamış,  görəlim ,  xamm,  nə 
soylamış:
Qab  qayalar başında  8 yuva  tutan,
Qadir,  ulu  Tanrıya yaqın uçan,

D189
D190
M an cılığ ı9  ağır daşdan  ğızıldayub
qatı  enən,
Arı gölün  10 ördügin  şaqıyub  alan,
Qaba öykə  dib yürürkən  11  dartub  üzən,
Qarıncığı  ac  olsa,  qalqub  uçan,
12  Cümlə  quşlar sultanı  çal  qaraquş 
Qanadıyla saqsağana  13  kəndözin şaqıdarmı?
Alb yigitlər qırış güni qınm ından  1 qayırırmı? -  dedilər. 
San donlu  Selcan xatun köşkdən  2  baqar 
Kimə baqsa,  eşqiylə oda yaqar!
Sarı d o n lı3  qız  eşqinə  bir “hu!” -  dedi.
Qanturalı  adı  görklü  4  M əhəm m ədə  salavat  gətürdi.  D ə- 
vəyə bir dəpm ə u r d ı.5 D əvə  bağırdı.  Bir dəxi urdı, d əvə aya- 
ğı  üzərinə  6  dunm adı,  yıqıldı.  Basub  iki  yerdən  boğazladı.  7 
Arqasından  iki  qayış  çıqardı.  T əkürün  öiiinə  bıraqdı.  8  Aydır: 
“A qınçılann  tirkəşi  bağı,  üzəngüsi  qayışı  9  üzülür,  dikməgə 
gərək olur”, -  dedi.
Təkür aydır. “V a llah ,10 bu yigidi gözüm gördi, könlüm sev- 
di”, -  dedi.  Qırq  11  yerdə otaq dikdirdi.  Qırq yerde qızıl  ala gər- 
dək  12 dikdirdi.  Qanturalıyla qızı gətürüb, gərdəkə  13 qoydılar.
O zan gəldi, yelətm ə çaldı.  O ğuz yigidinin  1 öykəni qapar- 
dı,  qılıcın çıqardı,  yeri  çaldı-2kərtdi.  Ayıtdı  kim,  yer kibi  kər- 
tiləyin,  topraq  kibi  3  savrılayın,  qılıcım a  doğranayın,  oxuma 
san c ıla y ın ,4  oğlum  doğmasun,  doğarsa,  on  günə  varm asun,5 
bəg babamın,  qadm  anamın yüzin  görm ədin b u   gərdəkə  6  gi- 
rərsəm !” -  dedi.  Evini çözdi.  Q aytabanın b o z la td ı,7 qaraquçın 
kişnətdi.  Dün  qatdı,  köçdi.
Y e d i8 gün yedi gecə yortdı.  Oğuzun sərhədinə ç ıq d ı.9 Ça- 
dır dikdi.  Qanturalı  aydır:
Hey qırq eşüm,  10 qırq yoldaşım!
Qurban olsun sizə  m ənim   başım!
Haq  "   Taala yol  verdi,  vardım.
01  üç canvəri  12 öldürdüm.
Sarı  donlı  Selcan xatunı  a ld ım -13gəldim .
X əbər eyləii,  babam m ana qarşu gəlsün!  -  dedi.
D191 
1  Q anturalı  baqdı  gördi  bu  qonduğı  yerdə  quğı  12  quşları,
dum alar,  turaclar,  kəkliklər  uçarlar.  S o v u q -3sovuq  sular, 
çayırlar-çəm ənlər...  Selcan  xatun  bu  yeri  4  görklü  gördi, 
bəgəndi.  D üşdilər,  işrətə  məşğul  oldılar.  5  Y edilər,  içdilər.
01  zam anda  Oğuz  yigitlərinə  nə  qəza  6  gəlsə,  uyxudan 
gəlürdi.  Q anturalm ın  u y x u sı7 gəldi, uyudı.  U yurkən qız aydır: 
“M ənim  m öhüblərim   ço q d u r.8 Nagah  alğarla gəlm əsün,  tutu- 
ban  yigidim   öldürm əsünlər!  9  Ağca  yüzlü  m ən  gəlini  tutub, 
atam -anam   evinə  ilətm əsünlər!  -   10  dedi.  Q anturahnm   atını 
için  tutdı,  geydirdi.  11  Kəndü  dəxi  için  tutdı,  geyindi.  Sügüsin 
əlinə  aldı,  12  bir yüksək yerə  çıqdı,  gözlədi.
M əgər,  xanım ,  təkür peşiman  12 oldı.  “Üç  canvər öldürdi- 
D192 
giçün bir qızcığazım ı  1 aldı-getdi” , -  dedi.  İçin  qara donlı, gög 
dəm ürli  2  altı  yüz  kafır  seçdi.  G ecə-gündüz  yortdılar.  N aga- 
handan yetdilər.  3  Qız hazır idi.  Baqdı  gördi,  ilğar yetdi.  Atın 4 
oynatdı,  Q anturalının  üzərinə  gəldi.  Soylam ış,  görəlim ,  5  xa- 
nım,  nə  soylam ış,  aydır:
Ğafıl  olma,  qara başın  qaldır,  yigit!
6 A la  qıym a görklü  gözün  açğıl,  yigit!
Q arularından  ağ əllərin  7  bağlanm adın,
Ağ  alnun  qara  yerə  dəpilm ədin,
Ğ afıllə  görklü  başın  8  kəsilm ədin,
A lca qanın  ycr yüzinə  dökülm ədin,
Yağı  yetdi,  9 düşm ən  irdi,
N ə  yatursan,  qalqğıl!
Qab  qayalar oyııamadın,  10 yer obruldı.
Qarı  boglər ölm ədin  el  boşaldı. 
Q urcuşuban-"uğraşuban  dağdan  endi.
Y asanuban  üzərinə  yağı  12  yetdi.
Yatacaq  yermi  buldun,  yurtmı  buldufi,
noldı  sana? -   13  deyü  çağırdı.
D193 
Q anturalı  sərm ərdi,  oyandı;  uru  1  durdı.  Aydır:  “N ə  söy- 
lərsən, görklüm ?” -  dedi. Aydır: “Y ig id im ,2 üzərinə yağı g ə l- 
di.  Oyarm aq  bəndən,  savaşuban  hünər  3  göstərm ək  səndən!”
-   dedi.  Q anturalı  gözin  açdı, 4 qapaqlarm qaldırdı.  Gördi  gəlin
-••SSsB 1

D194
D195
at  üzərində  geyinmiş,  5  sügüsi  əlində.  Y er  öpdi.  Aydır: 
“Am ənna və  səddəqna!  M əqsudım ız  6  H aq  Taala  dərgahında 
hasil  oldı”  deyüb,  an   s u d a n 7  abdəst aldı.  A ğ  alnını yerə  qodı. 
İki  rikət  namaz  qıldı,  8  atına  bindi.  Adı  görklü  M əhəm m ədə 
salavat gətürdi.  Q a ra 9 donlı  kafirə at saldı.  Qarşu vardı.
Selcan  10  xatun  at  oynatdı.  Q anturahnın  önınə  keçdi.  11 
Qanturalı aydır:  “Görklüm, qanda ged ərsən ?” -  dedi. Aydır:  12 
“Bəg yigit,  baş  əsən  olsa,  börk  bulm m azm ı  olur?  13  Bu  gələn 
kafir çoq kafirdir.  Savaşalım, dögüşəlim :  ölənim iz  '  ölsün, diri 
qalanımız odaya gəlsün!” -  dedi.  B u ra d a 2 Selcan xatun at sal- 
dı,  qırımın  basdı.  Qaçanın  3  qovmadı.  “A m an ”  deyəni  öldür- 
mədi.  Eylə  sandı ki,  4  yağı  basıldı.  Q ılıcım n  balçağı  qan  oda- 
ya g ə ld i.5 Qanturalıyı  buhmadı.
01 m əhəldə Qanturalımn 6 babası-anası çıqa gəldi.  Gördi- 
lər kim,  bu gəlin  7 kişinin  qılıcm ın  balçağı  qanlu,  oğlı  görün- 
m ə z .8 X əbər sordılar,  görəlim ,  necə  sordılar.  Anası  aydır:
A n a m 9 kişi,  qızım kişi,
Ala danla yerindən durı  gəldin,
oğulı  10 tutdurdunm ı?
Ğafillə görklü başm  kəsdirdiiim i?
“Qadm  11  ana,  bəg b aba”  deyü
bozlatdınm ı?
Sən gəlürsən,  bir bəbəgüm   12  görünm əz.
B ağrım  yanar,  -
A ğız-dildən bir qaç  k əlm ə  x əb ə r mana!
13  Qara başım  qurban  olsun,  gəlin,  sana!
Qız bildi k im ,1 qayın anası, qayın atasıdır.  Qamçıyla işarət 
q ılub:2 “Odaya düşün.  N ə yerdə e n ir-q a n şu r toz v a rsa 3 və nə 
yerdə qarğa-quzğun oynarsa,  anda  istəy əlü m !” -  d e d i.4 Atına 
mahmuz urdı.  Bir yüksək yerə  çıqdı,  gözlədi;  5  gördi  kim,  bir 
dərənin  içində  toz  gah  dərilür,  gah  dağılur.  Üzərinə  gəldi, 
gördi kim, Q anturalının7 atını oxlam ışlar. G özinin qapağın ox- 
şamışlar,  yüzini  8  qan  bürimiş.  D urm az  qam n  silər.  Kafirlər 
üyişər,  q ılıc ın 9 yalın  eylər,  kafiri  öninə  qatub  qovar.
Selcan  xatun  10  bunı  böylə  gördi,  içinə  od  düşdi.  Bir bölük 
qaza  11 şahin girmiş kibi kafirə  at saldı.  Bir ucından  12 qırub ka-
D196
D197
firi, ol bir ucına çıqdı.  Qanturalı  13 baqdı gördi kim,  bir kim sənə 
yağıyı öiiinə  qatmış,  qovar.  1  Selcan  idügin bilmədi,  qaqıdı.  Bu 
arada so y lam ış,2  görəlim ,  xanım,  nə  soylamış,  aydır:
Qalqubanı  yerindən duran  3  yigit,  nə yigitsən?
Y elisi  qara Q azılıq  atına binən yigit,  4 nə  yigitsən? 
Q afillücə başlar kəsən,
D əstursızca  m ənim  5  yağım a  girən yigit,  nə  yigitsən? 
D əstursızca yağıya girm ək
6 bizim   eldə  eyib  olur.
M ərə,  yüri!
T oğan  quş  oluban  7 uçayınmı?
Saqalınla  boğazından  tutayınm ı?
Ğ afillücə  8  səniii  başıfi  m ən  kəsəyinm i?
A lca  qanıii  yer yüzinə  tökəyinm i?
9  Q ara  başın  tərkiyə  asayınmı?
M ərə,  qəzası  yetm iş  yigit,  nə  yigit’°sən,
qayıda döngil!  -  dedi.
Selcan  xatun  burada  soylamış,  11  görəlim ,  xamm,  nə  soy- 
lamış,  aydır:
Hey,  yigidim ,  b əg  yigidim!
12 Q aytabanlar torum ından  dönərm i  olur?
Qaraqucda Q azılıq  13  atlar
quluncığın  depərm i olur?
Ağ  ayılda  ağca qoyun
quzıcığın  1  süsərm i  olur?
Alp  yigitlər,  yeg yigitlər
görklüsine  2  qıyarm ı  olur?
Y igidim ,  bəg yigidim!
Bu  yağının  bir ucın  3  mana,
bir ucın  sana!  -  dedi.
Qanturalı  bildi  kim,  bu  yağı  4  basub  dağıdan  Selcan 
xatundur.  B ir  tərefin ə  dəxi  5  kəndü  girdi,  qılıc  dartub  yüridi. 
Kafir başın  6 kesdi.  Yağı  basıldı,  düşm ən  sındı.

D198
D199
Selcan  xatun  7  Qanturalıyı  at  ardma  aldı,  çıqdı.  G edərək 
Qan8turahnın fıkrinə bu gəldi  kim:
Qalqubanı,  Selcan x a tu n ,9 durduğında,
Yelisi qara Qazılıq atun  bindügində,
Babamın  10 ağ-ban eşiginə düşdügində,
Oğuzun  ala gözli  q ız ı-u gəlini bildıqda,
H ər kişi  sözin söylədikdə,
Sən orada  12  durasan,  ögyəsən,
“Qanturalı zəbun oldı,
At  13  ardına aldım çıqdım ”  deyəsən.
Gözüm döndi,  könlüm  getdi.
1  Öldürürəm səni!  -  dedi.
Selcan xatun hal  nə  2  idügin bilüb,  soylam ış,  görəlim ,  xa- 
nım,  nə  soylamış,  aydır:
B əg y ig it,3  ögünərsə,  ə r  ögünsün-aslandır! 
Ögünməklik övrətlərə  4 böhtandır.
Ögünm əklə  övrət ər olmaz.
Ala yorğan  içində  5  səninlə  dolaşm adım .
Datlu damaq tutubanı  soruşmadım.
6 A1  duvağım  altından  söyləşm ədim .
Tez sevdin,  tez  usandıii,  q a v a t7 oğlı,  qavat!
Q adir Allah bilür,  m ən  sana
m unisəm , yaram ,  q ıy m a 8  mana!  -  dedi.
Qanturalı  aydır:  “Yoq,  əlb ətd ə  öldürsəm   gərək9dir” ,  -  
dedi.  Qız qaqıdı aydır:  “M ərə,  qavat oğlı,  qavat!  10 M ən aşağa 
qulpa  yapışuram,  sən  yuqarı  qulpa  yapışursan.  11  M ərə,  qavat 
oğlı,  oxınlamı,  qılıcınlamı?  Gəl  bərü,  söyləşəlim !”  -   12  dedi. 
Atın  dəpdi.  Bir yüksək yerə  çıqdı.  Sadaqından  13  doqsan oxm 
yerə dökdi. İki oxın dəm rənin  1 çıqardı: birin gizlədi, birin əli- 
nə  aldı.  D əm rənlü  oxla  2  atm ağa  qıyam adı.  Aydır:  “Yigit,  at 
oxunı!”  Qanturalı  3  aydır:  “Q ızların  yolı  əvvəldir,  ə w ə l   sən 
at!”  -  dedi.  Qız 4  bir oxla Q anturalıyı  atdı  şöylə  kim,  başında 
olan  5  bit ayağına endi.  İlərü  gəlib  Selcan xatunını  qucaqlayıb
6  barışm ışlar-soruşm ışlar.  Qanturalı  soylamış,  görəlim ,  7  xa- 
nım,  nə  soylam ış,  aydır:
Y alab-yalab  yalabıyan  incə  donlum!
8  Y er basm ayıb  yüriyən 
Q ar üzərin ə  qan  dammış
kibi  q ız ıl9 yanaqlım!
Q oşa badam   d ar ağızlum!
Q ələ m ç ilə r çaldığı  10 qara  qaşlım!
Q urm ası  qırq  tutam  qara saçlım!
A slan  11  uruğı,  sultan qızı,
öldürm əgə  m ən  səni  qıyarmıdım?!
12 Öz  canım a  qıyam ,  m ən  sana  qıymayam;
M ən  səni  sınardım ,  -  dedi.
13 
Selcan xatun dəxi bu arada soylam ış, görəlim , xanım, nə 
D200 
1  soylamış,  aydır:
Qalqubanı  yerim dən  durar  idim,
Yelisi  2  qara Q azılıq atum a binərdim.
Babam ın  ağ -b an   evindən  3  çıqardım.
Arqu beli,  Ala  dağı  avlar idim.
A la-gen  sığ ın -4keyik  qovar  idim.
Darıyanda bir oxla  nəm lərdim  
D əm rənsüz  5  oxla,  yigit,  səni  sınar idim!
Ö ldürm əgə,  yigidim ,
m ən  6 səni  qıyarmıdım?!  -   dedi.
Irağından-yaqınından  gəlişdilər.  7  Gizlü  yaqa  tutuban  y ı- 
ləşdilər.  Datlu dam ağ  verübən  so ru şd ılar,8  ağ-boz  atlar binü- 
bən  yortuşdılar,  bəg babası  yanına  9  irişdilər.
Babası  oğlancuğın  gördi,  Allaha  şükrlər  10 eylədi.  Oğlıyla, 
gəlinlə Qanlı qoca Oğuza girdi.  11  Gög ala görklü çəm ənə çadır 
dikdi.  Atdan  ayğır*-12 d əv əd ən   buğra,  qoyundan  qoç  qırdırdı. 
Dügün  etdi.  Qalın  13  O ğuz  bəglərin  ağırladı.  Altunluca  günlü- 
D201 
gin  diküb,  1  Qanturalı  g ərdəginə  girüb,  m uradına-m əqsudına
*  E nsiklopediyada  “atd a n -a y ğ trd a n ”  getm işd ir.  -   Red.

irişdi.2  D ədəm   Qorqut  gəlüb  şadlıq  çaldı.  Boy  boyladı,  3  soyı 
soyladı.  Ğazi  ərənlər başına n ə gəldügin 4  söylədi:
İmdi  qanı  dedigim bəg  ərənlər?
Dünya m ənim  deyənlər?
5  Ə eəl  aldı,  yer gizlədi,
Fani  dünya kim e qaldı?
Gəlimli,  6 gedimli  dünya,
Soii ucı ölüm li  dünya?
Ə cəl  gəldügində  7 arı  imandan ayırmasun!
Qadir səni  nam ərdə  möhtac  8 etməsün!
Allah verən üm idin  üzülməsin!
A ğ alnunda 9 beş  kəlm ə  dua qıldıq,  qəbul  olsun! 
“A m in”  deyənlər didar  10  görsün!
Yığışdırsun,  duruşdursun  günahınızı
11  Adı  görklü  M əhəm m əd M ustafaya  bağışlasun,
xanım,  hey!!!
■"§#81186§s|«-
12 Q A Z IL IQ   Q O C A  OĞLI  Y E G N Ə K  BOYINI 
B Ə Y A N   EDƏR ,  13 X AN IM ,  HEY!
D202 
Qam  Ğ an  oğlı  xan  Bayındır yerindən  durmışdı,  1 qara  ye- 
rin  üzərinə  ağ -b an   evin  dikmişdi.  A la  sayvan  gög  2  yüzinə 
aşanmışdı.  Bin  yerdə  ipək xalıcası  d ö şən m işd i.3 İç Oğuz,  Daş 
Oğuz bəgləri  söhbətə  dərilm işdi.  Y em ə-içm ə  idi.
Qazılıq  4  qoca,  deyərlərdi,  bir  kişi  var  idi.  Bayındır  xanın 
vəziri  5  idi.  Şərabın  itisi  başına  çıqdı.  Qaba  dizin  üzərinə  6 
çökdi.  Baym dır xandan aqın dilədi.  Bayındır xan  7 dəstur verdi: 
“N erəyə  dilərsən,  var!”  -  dedi.
Qazılıq 8 qoca iş görmiş,  iş yarar adam  idi.  Yarar qocalarm
9  yam na  cəm   eylədi.  Y adığı-yarağıyla  yola  girdi.  Çoq  '°  dağ- 
lar,  d ə rə -tə p ə   keçdi.  G ünlərdə  bir  gün  Düzmürd  qalasına  11 
gəldi.  Q ara dəniz  kənarında  idi.  Ana  irübən  qondılar.
01 
12  qalanın  bir  təküri  var  idi.  Adına  Arşun  oğlı  Dirək  13 
D203  təkür deyərlərdi*.  01  kafirin  altmış  arşun  qaməti  1  vardı.  A lt-
mış batm an  gürz  salardı.  Q atı-m öhkəm   yay  2  çəkərdi.
Qazılıq  qoca  qalaya  yetdüginləyin  cəngə  3  başladı.  Pəs  ol 
təkür  qaladan  daşra  çıqdı.  4  M eydana  girdi,  ər  dilədi.  Qazılıq 
qoca  am  gördüginləyin  5  yel  kibi  yetdi,  yeləm  kibi  yapışdı. 
Kafırin  ən sə sin ə  6  bir  qılıc  urdı.  Z ərrə  qədər  kəsdirəm ədi. 
N övbət kafirə  7 dəgdi.  OI  altınış batman gürzlə Qazılıq qocaya 
dəpərə  8 tutub çaldı.  Yalan  dünya başına dar o ld ı.9  Düdük  kibi 
qan  şorladı.  Q azılıq  qocayı  qarm alayıb-10tutub  qalaya  qoy- 
dılar.  Yigitləri  durm ayıb  qaçdılar.
11 
Qazılıq qoca tam am  on altı yil hasarda tutsaq  12 oldı.  Son- 
ra  Əm ən  deyərlərdi,  bir  kişi  altı  kərrə  varub  13  hasarı  ahmadı. 
D204  M əgər,  xanım,  Qazılıq  qoca  tutsaq  1  olduğı  vaqt  bir oğlancığı
vardı,  bir yaşm da  2  idi.  On  beş  yaşına girdi,  yigit oldı.  Babasın 
3  öldi  bilürdi.  Yasaq  eyləm işlərdi.  Tutsaq  olduğın  4  oğlandan 
sıqlarlardı.  Ol  oğlanın  adına  Y egnək  der^lərdi*  Günlərdə  bir 
gün  Yegnək  oturub  bəg lər  ilə  s ö h b ə t6  edərkən  Qaragünə  oğlı 
Budağ  ilə  uz  düşmədi.  B ir-birinə  7  söz  atışdılar.
*  E n siklop ed iyad a  “d erlo rd i”  getm işd ir.  -   Red.
1 9 ® * -

D205
D206
Budaq aydar:  “Bunda laf urub nedirsən? 8 Çünki ə r dilərsin, 
varub babanı  qurtarsana!  N ə on  9 altı yıldır, tutsaqdır?” -  dedi.
Y egnək bu xəbəri eşidcək  10 yürəgi oynadı, qara bağrı  sar- 
sıldı.  Qalqdı,  11  B aym dır xanın nəzərinə  vardı.  Yüz yerə  qodı, 
aydır:
12 Alan sabah sapa yerdə  dikiləndə 
ağ-ban evli!
Atlas  ilə  13 yapılanda 
gög sayvanlı!
T övlə-tövlə  çəkiləndə 
şahbaz atlı!
1  Çağıruban dad verəndə 
yola çavuşlı!
Yağ töküləndə  b o l 2 nemetlü!
Qalmış yigit arxası,
B izə m iskin umudı!
3  Türküstanın  dirəgi!
Tülü quşuii yavrısı!
Am it soyının  4  aslanı!
Qaracığm qaplanı!
Dövlətlü xan,  m ədəd!
M ana  lə ş k ə r 5  ver,
məni  babam   tutsaq olduğı  qalaya göndər!  -  dedi.
B aym dır  6  xan  buyurdı:  “Yigirm i  dörd  sancaq  bəgi 
gəlsün!”  7  dedi.  Ə vvəl  D əm ür  qapu  D ərvəndində  bəg  olan, 
qarğu  sügü  8  ucında  ə r  bögürdən,  qırıma  yetdügində  kimsən 
deyü  sorm ayan  9  Qıyan  Selcik  oğlı  Dəli  D ondar  səninlə  bilə 
varsun!  -   10  dedi.  A yğır  gözlər  yüzdürən,  əlli  yeddi  qalanın 
kəlidin  ! 1 alaıı Uək qoca oğlı D ülək Uran bilə varsun! -   12 dedi. 
Qoşa  bürcdən  qayın  oqı  əglənm əyən  Yağrıncı  oğlı  13  İlalmış 
soninlə  bilə varsun!  -  dedi.  Üç  k ərrə yağı  görm əsə,  1  qan  ağ- 
layan Toğsun oğlı R üstəm  bilə varsun!  -  d e d i.2 Ə jdəhalar ağ- 
zından  adam   alan  D əlü  Əvrən  b ilə  varsun!  3  “Yerin  bir  ucın- 
dan  bir ucına yetim !”  deyən  Savqan  S a r ı4 b ilə  varsun!  Sayıl- 
mağla  Oğuz  ərənləri  dükənsə  olmaz.  5  B ayındır  xan  yigirmi
dört  bahadır  sancaq  bəgini  Y egnəgə  6  yoldaşlığa  bilə  qoşdı. 
B əglər cəm  olub, yaraqların gördilər.  7 M əgər ol gecə Yegnək 
düş  gördi.  D üşin  yoldaşlarına  8  soyladı,  görəlim ,  xanım,  nə 
söylədi.  A ydır:  “B əglər,  ğafıllücə  9 qara  başım  gözüm  uyxuda 
ikən  düş  gördi.  A la  gözüm   açuban,  10  dünya  gördüm.  A ğ-boz 
atlar çapdırır  11  alpanlar gördüm.  Ağ  aşıqlı  alpları yanıma  sal- 
dım. Ağ saqallu D ə d ə Qorqutdan ö g ü t 12 aldırn.  Ala yatan qara 
dağları  aşdım .  İlərü yatan Qara dənizə  13  girdim.  Gəmi  yapub, 
D207 
köm ləgim   çıqardım ,  yelkən qurdum .  İlərü  1  yatan dənizi  d ə l- 
dim -keçdim .  Ö təgi qara dağın bir y a n ın d a 2 altı başı balqar* bir 
ə r gördüm.  Q alqubanı  yerim dən  uru  durdum.  3  Qarğu dillü  uz 
sügümi  qapdım ,  qarşulayu  ol  ərə  vardum.  Qarşusından  ol  əri 
sancasum  vaqt  dikdim ,  göz  ucıyla  5  ol  ərə  baqdım.  Dayım 
Ə m ən  im iş,  anı  bildim .  Döndüm  ol  ə rə   6  salam   verdim.  Oğuz 
ellərində  kim sən,  dedim .  Qapaqların  qaldırıb  7  yüzüm ə  baqdı: 
“Oğul, Y egnək,  qanda gedərsən?” -  d e d i-sö y lə d i.8 Mən ayıt- 
dım:  “D üzm ürd  qalasına  gedərəm .  Babam  anda  tutsaq  im iş” ,
-  9 dedim.  B urada dayım   m ana  soyladı,  aydır:
Y ettügim də  yel  10 yetm əzdi  yedi  urğunum,
Y eni  Bayırın  qurdına bənzərdi  11  yigitlərim .
Yedi  kiş  ilə  qurulurdı  m onim   yayım!
Q ayın  dalı  yeləgindən  12  sum  altunlu  monim  oxum!
Yel  əsdi,  yağm ur yağdı,  bunı  13  qopdı,
Yedi  qatla vardım ,  ol  qalayı  ahm adım ,
gerii  döndiim.
D208 
1  M əndən dəxi  ər qopmayasan,  Yegnəgüm,  dön! 
dcdi
Y egnək  düşində  2  dayısına  soylam ış,  aydır:
Q alqubanı  yerindən  durduğında
A la  gözlü  bəg  3  yigitləri  yam na  salmadın.
Adı  bəllü  b əg lərlə  sən  yortm adın.
Beş  aqçalu  4  əlü fə çilər yoldaş  ctdin.
A nunçun  ol  qalayı  sən  ahm adun!  - - 5  demiş.