F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

 
Şəkil 3.10. Poladın tərkibi və növləri. 
Şək. 3.11.- də yüksək legirli X12CrNi18-8 poladın 
(alman markası) tərkibi izah olunmuş və poladların 
tərkibində olan legirləyici elementlərin onların 
mikrostrukturuna təsiri təqdim olunmuşdur.
Poladın tərkibində olan legirləyici elementlərin 
onun fiziki-mexaniki və tribotexniki xüsusiyyətlərinə 
təsiri cəd. 3.2.- də təqdim olunmuşdur.
Poladların tərkibi
 
Dəmir
Əsas material
Karbon
Dəmirlə mövcud olan 
elementlər
Əlavə legirləyicilər
Arzu 
olunmaz
Arzu 
olunan 
P, S, N
2
, O
2
Mn,Si, Al
Cr, Ni, Mo, V, W, 
Nb, Ti, Mn, Al, Si
Poladların növləri
 
Legirsiz
Az legirli
Yüksək legirli
∑(Legirl. element) ≤ 5%
∑(Legirl. element) > 5%
≤0.1% C- Yumşaq 
≥0.2% C- bərkidilə bilın 
≥0.6% C- Bərk, kövrək, 
çətin emal olunan

---

67 
Şəkil 3.11. Yüksək legirli poladlar və legirləyici 
elementlərin struktura təsiri. 
 
Cədvəl 
3.2. 
Legirləyici 
elementlərin 
materialın 
xüsusiyyətlərinə təsiri.
Karbon 
Güclü austenit əmələgətirəndir, möhkəmliyi artırır, korroziyaya 
qarşı davamlılığı azaldan birləşmələrin ayrılmasına şərait 
yaradır. 
Xrom 
Ferrit əmələgətirəndir. Oksidləşməyə və korroziyaya qarşı 
davamlılığı artırır (>12% paslanmaya davmlıdır). 
Nikel 
Austenit əmələgətirəndir. İstiliyə və korroziyaya davamlılığı 
artırır. 
Azot 
Güclü austenit əmələgətirəndir. Austenit möhkəmliyi artırır, 
korroziyaya qarşı davamlılığı yaxşılaşdırır. 
Niob 
Ferrit əmələgətirəndir. Karbonla birləşərək kristallararası 
korroziyanı azaldır, narın dənəciklərin alınmasına təsir edir. 
Manqan 
Austenit əmələgətirəndir. Formaverilməni yaxşılaşdırır, MnS- 
in əmələ gəlməsi ilə isti çatlamaya meylin qarşısını alır. 
Molibden 
Ferrit əmələgətirəndir. İstiliyə və korroziyaya qarşı davamlılığı 
artırır. 
Silisium 
Ferrit əmələgətirəndir. Temperatura qarşı davamlılığı artırır və 
deoksidasia edicidir, yəni oksigenlə birləşib, onun materiala 
olan mənfi təsirlərini azaldır. 
Titan 
Ferrit əmələgətirəndir. Karbonla birləşərək kristallararası 
korroziyanı azaldır, narın dənəciklərin alınmasına təsir edir.