F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

Şəkil 13.7. Bərk aktiv maddəli lazerin quruluşu. 
Bərk maddəli lazerin impulsu kiçik milli 
saniyələrlə davam etdiyindən, kiçik çıxış gücündə 
impulsun qısa davametmə müddəti ilə əlaqədar olaraq, 
yüksək gücə malik işıq almaq mümkündür. Bu gün 
çalışırlar ki, bərk lazerlərin gücünü daha da artırıb, 
materialların emalı prosesini genişləndirsinlər. 
Bərk maddəli impuls lazeri üçün növbəti asılılığı 
yazmaq olar: 
L
L
L
t
P
E


(13.1.) 
burada E
L
- lazerin enerjisi, Vatt·san; P
L
- lazerin gücü, 
Vatt; t
L
- lazerin impulsunun davam etmə müddətidir, 
san. 
Tam əks etdirən güzgü 
Həyəcanlandırıcı lampa 
Rubin 
Qismən əksetdirici güzgü 
Lazer şüası 

---

222 
 
Şəkil 13.8. Dalğa uzunluğundan asılı olaraq, materialın 
lazer şüasını absorpsiyası. 
Düstura əsasən, əgər lazerin çıxış enerjisi 10Vatt 
olarsa, onda 1ms impuls vaxtinda 10KVt güc almaq 
olar. Lazer impulsunun gücü toplayıcı linzalar vasitəsi 
ilə fokslanaraq, kiçik sahəyə konsentrasiya oluna bilər. 
Konsentrasiya olunmuş nöqtənin diametri: 
S
d
f
d




44
.
2
min
(13.2.) 
burada 

- lazer işığının dalğa uzunluğu; f- linzanın 
foks məsafəsi (yandırma məsafəsi); d
s
- işıq şüasının 
diametridir. 
Foks nöqtəsinin minimal diametri linzanın həndəsi 
şərtləri ilə yanaşı, həmçinin şüanın diametrindən və 
hər şeydən əvvəl uyğun işığın dalğa uzunluğundan 
Dalğa uzunluğu λ 
Qeyri-metal 
Metal 
% 
Kr-Lazer 
Nd-Lazer 
CO
2 
-Lazer 
mkm 
Ab
so
rp
si
y
a 

---

223 
asılıdır. Minimal fokslama diametri nə qədər kiçik 
olarsa, lazerin gücünü (güc sıxlığını) bir o qədər 
artırmaq olar. Lazerin güc sıxlığı üçün: 
F
t
E
F
P
I
L
L
L



(13.3.) 
burada İ- güç sıxlığı və ya intensivlik, Vatt/sm
2
; F- 
şüanın sahəsidir, sm
2
.
Lazerə Q-açarının (Q-switsch) qoşulması ilə çox 
kiçik müddətdə (bir neçə nanosaniyə) yüksək 
intensivlikli impuls əldə olunur ki, bu impulsa nəhəng 
impuls deyirlər. Bu halda rezonatorda nasoslama 
müddətində işığın yenidən aktiv maddəyə qaytarılması 
müəyyən vaxt müddətinə gecikdirilir. İşığın aktiv 
maddəyə qayıtma yolunun açılması ilə, bu cür 
ambarlaşdırılan həyəcanlandırma enerjisinin qəflətən 
verilməsi yüksək intensivlikli lazer impulsu yaradır. 
Bu o zaman özünü doğruldur ki, ambarlama vaxtı 
qoşulma vaxtına (10
-5
-10
-10
san) nisbətən çox böyük 
olsun. Optik qoşucuların qoşma vaxtının qiymətləri 
sorğu cədvəllərində verilir.
Q-açarı həm bərk və həm də CO
2
lazerlərində 
tətbiq oluna bilər. Başqa qaz lazerlərində isə 
elektronların keçid vaxtları Q-açarını tətbiq etməyə 
imkan vermir.

---

224