F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

13.2.2. 
Qaz lazerlərinin iş prinsipi 
Materialların emalı üçün qaz lazerləri içərisində 
CO
2
lazerləri geniş tətbiq olunur. Bu lazerlərin faydalı 
iş əmsalı 15-20%, dalğa uzunluğu isə 10,6 mkm- dir. 
Aktiv qaz CO
2
olduğundan bu lazerlərə CO
2
lazerləri 
deyilir və onlar həm fasiləsiz və həm də impulsla 
işləyirlər.
İş zamanı lazer borusundan – məsələn, 5% CO
2
, 
15% N
2
və 80% He qazı buraxılır. Şüanın alınması 
aktivləşdirici kamerada elektrodlar vasitəsi ilə qaz 
boşalması nəticəsində başlanır (şək. 13.9.). Qaz 
boşalması sabit, dəyişən, yüksək tezlikli (13.56MHz) 
və ya impuls cərəyanı ilə baş verə bilər. Cərəyan 
elektrodları lazer borusunun hər iki baş tərəfində 
yerləşdirilir. Boşalma zamanı qaz qismən ionlara və 
elektronlara ayrılır və elektronlar xarici maqnit 
sahəsinin təsiri altında sürətləndirilərək atom və 
ionlarla toqquşub, onları həyəcanlanmış vəziyyətə 
gətirir.
CO
2
qazını aktivləşdırmək üşün N
2
qazı ona görə 
tətbiq olunur ki, o enerji səviyyəsini dəyişdikdə, 
verdiyi kvant enerjisi CO
2
qazına uyğundur və bu 
enerjini udan CO
2
molekulu özundən lazer enerjisi 
şüalandırır. 

---

225 
Şəkil 13.9. CO
2
 qaz lazerin quruluşu. 
Deməli, N
2
qazının tətbiqində məqsəd daha çox 
CO
2
qaz molekullarını həyəcanlı vəziyyətə (yuxarı 
enerji 
səviyyəsinə) 
gətirməkdir. 
He 
isə 
həyəcanlandırma prosesində iştirak etməyib, yüksək 
istilikkeçirmə qabiliyyətinə malik olduğundan, proses 
zamanı yaranan istiliyi kənarlaşdırır. 
Qeyd etmək lazımdır ki, lazerlər 200 
0
C- dən aşağı 
temperaturlarda 
səmərəli istifadə olunduğundan 
onların soyudulması vacibdir. 
CO
2
qazlarının atomları yorularaq, intensiv lazer 
şüalandırılmasını təmin edə bilmədiyindən, lazer